ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ και Θεοκεντρικός ανθρωπισμός.

 

  Ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς διέσωσε για άλλη μια φορά στην Ιστορία του εκκλησιαστικού γεγονότος το ανθρώπινο πρόσωπο και τις δυνατότητες της ανθρωπίνης φύσεως που ο Βαρλαάμ εκολόβωσε. Ορισε το ανθρώπινο πρόσωπο στις πραγματικές του διαστάσεις και μας μετέφερε τα μέτρα στα οποία μπορεί να φτάσει, μέτρα που μετά την ενανθρώπιση του Θεού Λόγου, από ανθρώπινα, γίνονται Θεανθρώπινα. Ο Βαρλαάμ περιόρισε  την εμπειρία και τη γνώση σε ότι μπορεί να γίνει γνωστό δια των αισθήσεων. Ετσι ακόμη και τις εμπειρίες του ακτίστου φωτός που είχαν οι ορθόδοξοι ασκητές τις ερμήνευσε ως γεγονότα ενδοκοσμικά, φυσικά. Ο Βαρλαάμ παραβλέποντας την πραγματική σύζευξη των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Χριστού, δεν μπορούσε να εννοήσει με τη λογική τη μετοχή του ανθρώπου στις άκτιστες Θείες ενέργειες. Ετσι συνέχεε την εμπειρία του ακτίστου φωτός των αγίων ασκητών, με κάποιες εκστατικές εμπειρίες που είχαν οι πιστοί των διαφόρων θρησκειών ή ακόμη οι διαλογιστές και οι νεοπλατωνικοί. Επιχειρηματολογούσε πάνω στο χωρίο του Ιωάνου: «Θεόν ουδεις εώρακε πώποτε», για να αποδείξει ότι το φως που έβλεπαν οι ασκητές ήταν κτιστ;o. Ο Παλαμάς όμως έδειξε ότι το κτιστό, «ο άνθρωπος», μπορεί να ενωθεί με τον άκτιστο Θεό, αρκεί να απαρνηθεί την εγωϊστική αυτονομημένη φύση του και έτσι μη αμαρτάνοντας, αποκαθαίρει τα όργανα της γνώσεως, την «βαθεία καρδία», έτοιμος πλέον να γνωρισθεί από τον Θεό. 

Ο Θεός γνωρίζεται από τον άνθρωπο αφού πρώτος Εκείνος γνωρίσει το δημιούργημά του. Ετσι ορίζεται η νέα Ορθόδοξη ανθρωπολογία. Κατ' αυτόν τον τρόπο γίνεται σαφές πως η θεογνωσία δεν είναι ανθρώπινο κατόρθωμα, αλλά θείο χάρισμα όπως διδάσκει η πατερική εμπειρία. Ο Θεός παύει να είναι ένα εξωτερικό, μακρινό ον και γίνεται «εγγύς», κατοικεί στην καθαρή καρδιά του ανθρώπου, διότι: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψωνται» και «ο Θεός εντός ημών εστί». Ετσι ο άνθρωπος γίνεται «θεάνθρωπος», ομοιάζει στον Χριστό.

 

Ο Χριστός ενώνεται με όλες τις λειτουργίες του ανθρώπου και Χριστοποιεί τα μέλη και το νου του ανθρώπου. Δεν είναι τυχαίο που η εκκλησία μας τιμά τόσο πολύ τον Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Ηταν αυτός που έβαλε τις θεολογικές βάσεις ενός Θεοκεντρικού ανθρωπισμού, διέσωσε την εικόνα του Θεού στην ανθρώπινη φύση και την προοπτική της Θεώσεως του ανθρώπου.