«Ανεξάρτητα από το πόσο “σωστός” μπορεί να είσαι στις
διάφορες θέσεις σου,
θα πρέπει επίσης να είσαι ευγενικός και διπλωματικός. Το
πρώτο και σημαντικό πράγμα δεν είναι διόλου το “σωστό”, αλλά η χριστιανική
αγάπη και η αρμονία. […] Ο ζήλος που παρουσιάζεις για τις ακολουθίες στην
αγγλική, η ψαλμωδία του εκκλησιάσματος κ.λ.π., δεν είναι καταρχήν κατά Θεόν
ζήλος, δεν είναι βασισμένος στον Χριστιανισμό· είναι, αντίθετα, μόνο επίμονο
ίδιον θέλημα, ένα σύμπτωμα της “ασθένειας της ορθότητας” που πλήττει τόσο
πολλούς νεοφώτιστους και τους οδηγεί κατευθείαν στην καταστροφή…» (σελ.
202-203).
«Η μόνη έγνοια μου είναι να αποφύγω μια περιττή δημόσια “διαπάλη”
μεταξύ μελών της μίας και ίδιας Ορθόδοξης Εκκλησίας» (σελ. 305).
Κηρύσσοντας την εσωτερική Ορθοδοξία της καρδιάς, ο π.
Σεραφείμ προειδοποίησε ενάντια στον «μαθηματικό υπολογισμό» και την επίκριση.
Προσδιόρισε αυτό ως πειρασμό της επακόλουθης «εξωτερικής φρόνησης». «Μερικές
φορές» είπε «ο ζήλος κάποιου για την “Ορθοδοξία” (σε εισαγωγικά) μπορεί να
είναι τόσο υπερβολικός που επιφέρει μια κατάσταση παρόμοια με αυτήν που
ανάγκασε μια ηλικιωμένη Ρωσίδα να παρατηρήσει σχετικά με έναν ενθουσιώδη
Αμερικανό νεοφώτιστο: “Καλά, βεβαίως είναι ορθόδοξος, εντάξει – αλλά
είναι αυτός χριστιανός;”. Να είσαι “ορθόδοξος αλλά όχι χριστιανός” είναι μια
κατάσταση που έχει ένα ιδιαίτερο όνομα στη χριστιανική γλώσσα: σημαίνει να
είσαι ένας Φαρισαίος, να είσαι τόσο κολλημένος στο γράμμα των κανόνων της
Εκκλησίας, που κάποιος χάνει το πνεύμα που του δίνει ζωή, το πνεύμα του
αληθινού χριστιανού».
Ο π. Σεραφείμ επισήμανε πως μπορούμε να παρασυρθούμε από την
«ορθότητα» ακόμη και με μικρούς τρόπους: «Μπορούμε να συμπαθήσουμε τις
καλοφτιαγμένες βυζαντινές εικόνες (που είναι ένα καλό πράγμα), αλλά πηγαίνουμε
πάρα πολύ μακριά εάν περιφρονούμε τις περισσότερες εικόνες της σύγχρονης
τεχνοτροπίας που είναι ακόμα σε πολλές από τις εκκλησίες μας. Το ίδιο πράγμα
γίνεται με το ψάλσιμο στην Εκκλησία, την αρχιτεκτονική, το να ακολουθούμε τους
σωστούς κανόνες των νηστειών, τη γονυκλισία στην εκκλησία κ.λ.π…».
«Εάν είσαστε συγκινημένοι για την κατοχή του σωστού είδους
εικόνων και αρχίσετε να λέτε “Εκεί είναι μια εικόνα λανθασμένης τεχνοτροπίας
στην εκκλησία μας”, πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί, επειδή δίνετε όλη σας την
έμφαση σε κάτι εξωτερικό. Στην πραγματικότητα, εάν εκεί υπάρχει μία εκκλησία με
εικόνες μόνο σωστής τεχνοτροπίας, εγώ είμαι καχύποπτος γι’ αυτό, επειδή ίσως
(οι άνθρωποι εκεί) ακολουθούν μόνο τη μόδα. Υπάρχει μια περίπτωση (μία από τις
πολλές) στην οποία μια εκκλησία είχε παλαιές, αυθεντικές ρωσικές εικόνες –
κάποιες καλές και μερικές μάλλον φτηνού γούστου, ζωγραφισμένες με ένα σχετικά
νέο ύφος – και ένα ενθουσιώδες πρόσωπο τις αφαίρεσε όλες και έβαλε νέες,
τυπωμένες χάρτινες εικόνες με άριστο βυζαντινό ύφος. Και ποιο ήταν το
αποτέλεσμα; Οι άνθρωποι έχασαν εκεί την επαφή με την παράδοση, με τους
ανθρώπους που τους έδωσαν την Ορθοδοξία. Αφαίρεσαν τις αρχικές εικόνες, στις
οποίες οι πιστοί είχαν προσευχηθεί πριν για αιώνες». […]
Ο π. Σεραφείμ παρατήρησε επίσης πως μπορεί να ακολουθούμε
την «εξωτερική σοφία» όταν καταπιανόμαστε με εξυψωμένες ιδέες: «Είναι η μόδα
τώρα να μαθαίνουν για την ευχή του Ιησού, να διαβάζουν Φιλοκαλία,
προκειμένου να πάμε “πίσω στους Πατέρες”. Αυτά τα είδη πραγμάτων επίσης δεν θα
μας σώσουν – είναι εξωτερικά. Μπορούν να είναι χρήσιμα εάν χρησιμοποιούνται
σωστά, αλλά εάν γίνουν πάθος σου, το πρώτο πράγμα που κάνεις μετά είναι ότι
αυτά γίνονται εξωτερικά που οδηγούν όχι στον Χριστό, αλλά στον Αντίχριστο».
Ο π. Σεραφείμ συμφωνούσε με τον προφήτη άγιο Ιγνάτιο Μπραντσανίνωφ, του δεκάτου ενάτου αιώνα, στη διδασκαλία ότι μόνο εκείνοι που
αισθάνονται τη Βασιλεία του Θεού στις καρδιές τους θα είναι σε θέση να
αναγνωρίσουν την αληθινή φύση του Αντιχρίστου όταν έλθει. Σε αντίθεση, ο π.
Σεραφείμ δήλωσε πως «ο “υπέρ-ορθόδοξος” σήμερα μπορεί πολύ εύκολα να γίνει το
θήραμα του Αντιχρίστου». Σε μερικά μέρη είπε πώς αυτό θα συμβεί: «Ο Βλαδίμηρος
Σολόβιεφ, στη “Σύντομη ιστορία περί Αντιχρίστου”, με εφευρετικότητα προτείνει ότι
ο Αντίχριστος, προκειμένου να προσελκύσει τους συντηρητικούς της Ορθοδοξίας, θα
ανοίξει ένα μουσείο όλων των χριστιανικών αρχαιοτήτων. Ίσως οι πραγματικές
εικόνες του ίδιου του Αντιχρίστου (Αποκ. 13, 14) θα είναι σε καλό βυζαντινό
ύφος – αυτό θα είναι μια νηφάλια (“αντιμεθυστική”) σκέψη για μας.
Ο Αντίχριστος θα πρέπει να γίνει κατανοητός ως πνευματικό
φαινόμενο. Γιατί ο καθένας στον κόσμο θα θελήσει να τον προσκυνήσει; Προφανώς,
επειδή υπάρχει κάτι σε αυτόν το οποίο θα ανταποκρίνεται σε κάτι δικό μας – κάτι
που είναι απουσία του Χριστού σε μας. εάν τον προσκυνήσουμε (ο Θεός απαγορεύει
να κάνουμε έτσι), θα είναι επειδή θα αισθανθούμε μια έλξη σε κάποιο εξωτερικό
πράγμα, το οποίο ακόμη μπορεί και να μοιάζει με τον Χριστιανισμό, δεδομένου ότι
“αντίχριστος” σημαίνει αυτός που “είναι στη θέση του Χριστού” ή μοιάζει με τον
Χριστό». […]
Συχνά ο π. Σεραφείμ σχολίασε τον κίνδυνο να κάνουμε την
Ορθοδοξία να έχει ένα «ύφος», ένα «στυλ», ενώ συγχρόνως να αγνοούμε τα πιο
βασικά καθήκοντα κάποιου ως χριστιανού. Σε μια ομιλία είπε: «Ίσως καυχιόμαστε
ότι νηστεύουμε, έχουμε τις “σωστές εικόνες” και τη “σωστή εκκλησιαστική
ψαλμωδία”, κάνουμε ελεημοσύνη στους φτωχούς και ίσως δίνουμε τη δεκάτη στην
εκκλησία. Χαιρόμαστε τις ένδοξες πατερικές διδασκαλίες και τις θεολογικές συζητήσεις
χωρίς να έχουμε στις καρδιές μας την απλότητα του Χριστού και το πραγματικό
έλεος για τη δοκιμασία – τότε δική μας είναι μια “πνευματικότητα με άνεση” και
δεν θα έχουμε τους πνευματικούς καρπούς που θα προσφερθούν από εκείνους που δεν
έχουν όλες αυτές τις “ανέσεις” και οι οποίοι δοκιμάζονται βαθιά και αγωνίζονται
για τον Χριστό».
Το 1979, όταν μιλούσε για τον αρχιεπίσκοπο Ανδρέα του Νέου
Ντιβέγιεβο, ο οποίος είχε αναπαυτεί ένα έτος πιο πριν, ο π. Σεραφείμ είπε: «[…]
Μπορούμε να ζούμε κοντά σε μια εκκλησία, να έχουμε ακολουθίες στην αγγλική,
έναν καλό ιερέα, να πηγαίνουμε συχνά στην εκκλησία και να κοινωνούμε, να
είμαστε στη “σωστή” δικαιοδοσία, και να είμαστε ακόμα ψυχροί, αναίσθητοι,
αλαζονικοί και υπερήφανοι, όπως ο άγιος Τύχων του Ζαντόνσκ είχε πει».
Στην ίδια συζήτηση ο π. Σεραφείμ μίλησε για τον τρόπο με τον
οποίο κάποιος μπορεί να προσπαθεί να είναι «πνευματικός» παραμελώντας τη βασική
χριστιανική αγάπη: «Η πνευματική ζωή μας δεν είναι κάποια βιβλιοφιλία ή κάτι
που ακολουθεί τους τύπους. Όλα όσα μαθαίνουμε πρέπει να γίνουν μέρος της ζωής
μας και να είναι κάτι φυσικό για μας. μπορούμε να διαβάζουμε για ησυχασμό και
την ευχή του Ιησού, παραδείγματος χάριν, και να αρχίσουμε να τη λέμε οι ίδιοι,
και να είμαστε ακόμα τυφλοί στα πάθη μας, μη βλέποντας ότι αυτό είναι μια
δοκιμασία για τον χριστιανισμό μας που έρχεται σε ένα πιο βασικό επίπεδο από το
να λέμε την ευχή του Ιησού».
«Σε οποιοδήποτε σημείο και αν είστε στην πνευματική σας ζωή»
συμβούλευε ο π. Σεραφείμ, «αρχίστε από εκεί αμέσως να συμμετέχετε στη ζωή της
Εκκλησίας, αγωνιστείτε για τον Θεό, αγαπήστε ο ένας τον άλλον, ενημερωθείτε για
τους ανθρώπους γύρω σας, για να δείτε ότι είστε υπεύθυνοι για αυτούς, ώστε να
είστε τουλάχιστον καλοί και πρόσχαροι, προσπαθώντας να κάνετε καλές πράξεις.
Πρόκειται να γνωρίστε τη δυστυχία των άλλων, να τους κάνετε να ευθυμήσουν και
να τους βοηθήσετε. Όλα αυτά τα πράγματα προωθούν το βίωμα της Χάριτος στην
Εκκλησία». […]
***
«Στον προτεσταντικό κόσμο, έχουμε πολλά παραδείγματα
ανθρώπων με μαλακές καρδιές, οι οποίοι, για την αγάπη του Χριστού, δείχνουν
καλοσύνη σε άλλους ανθρώπους. Αυτό είναι ο βασικός χριστιανισμός. Δεν πρέπει,
βιώνοντας την ορθόδοξη ζωή, να σκεφτόμαστε ότι μπορούμε να είμαστε ψυχροί και
σκληροί και σωστοί και να είμαστε ακόμα χριστιανοί. Με το να είμαστε σωστοί,
αυτή είναι η εξωτερική πλευρά του Χριστιανισμού. Είναι σημαντικό, αλλά όχι
πρώτης σπουδαιότητας. Πρώτης σπουδαιότητας είναι η καρδιά. Η καρδιά πρέπει να
είναι μαλακή, η καρδιά πρέπει να είναι θερμή. Εάν δεν έχουμε αυτήν τη θερμή
καρδιά, πρέπει να ζητήσουμε από τον Θεό να μας τη δώσει και πρέπει να
δοκιμαστούμε για να κάνουμε εκείνα τα πράγματα με τα οποία μπορούμε να την
αποκτήσουμε. Προπάντων, πρέπει να δούμε ότι δεν το κατέχουμε αυτό – επειδή
είμαστε ψυχροί. Επομένως, δεν θα εμπιστευθούμε τον λόγο μας και τα συμπεράσματα
τις λογικής του μυαλού μας, από τα οποία πρέπει να είμαστε κάπως “ελεύθεροι”.
Εάν κάνουμε αυτό, εισερχόμενοι στη μυσταγωγική ζωή της Εκκλησίας και
λαμβάνοντας τη χάρη του Θεού, κατόπιν ο Θεός ο ίδιος αρχίζει να μας φωτίζει…
Ένα πράγμα που μπορεί να μας σώσει είναι η απλότητα. Μπορεί
να είναι δική μας εάν στις καρδιές μας προσευχόμαστε στον Θεό να μας κάνει
απλούς· εάν ακριβώς δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας τόσο σοφούς· εάν, όταν
γίνεται μία ερώτηση όπως “Μπορούμε εμείς να αγιογραφήσουμε μια εικόνα του Θεού
Πατέρα”, δεν βρίσκουμε μια γρήγορη απάντηση λέγοντας “Ω, φυσικά αυτός είναι ο
τρόπος – που αναφέρεται σε αυτήν και αυτήν τη Σύνοδο, σύμφωνα με τον τάδε και
τάδε αριθμό”. Είτε εμείς, γνωρίζοντας ότι έχουμε δίκαιο, πρέπει να αφορίσουμε
τον καθένα, οπότε σ’ αυτή την περίπτωση θα παθιαστούμε και θα βγούμε εκτός
ελέγχου· ειδάλλως πρέπει να σταματήσουμε και να σκεφτούμε “Καλά, υποθέτω ότι
δεν ξέρω πάρα πολλά”. Όσο περισσότερο έχουμε αυτήν τη δεύτερη τοποθέτηση, τόσο
περισσότερο θα προστατευθούμε από τους πνευματικούς κινδύνους.
Δεχτείτε απλά την πίστη που πήρατε από τους πατέρες σας. Εάν
υπάρχει ένας πολύ απλός ιερέας με τον οποίο συμβαίνει να σχετίζεστε, να
ευχαριστείτε τον Θεό που έχετε κάποιον σαν κι αυτόν. Μπορείτε να μάθετε πολλά
πράγματα από αυτόν: επειδή είστε τόσο σύνθετοι, διανοούμενοι και ευμετάβλητοι,
αυτοί οι απλοί ιερείς μπορούν να σας δώσουν κάτι πολύ καλό…
Μόλις αρχίζετε να ακούτε ή να σκέφτεστε τις επικριτικές
δηλώσεις (σχετικά με ανθρώπους της Εκκλησίας), πρέπει να σταματήσετε και να
προειδοποιήσετε τον εαυτό σας ότι, ακόμα κι αν είναι αληθινό – επειδή συχνά
εκείνες οι δηλώσεις είναι μέχρι ενός σημείου αληθινές – αυτή η επικριτική
τοποθέτηση είναι ένα πολύ αρνητικό πράγμα. Δεν θα σας οδηγήσει πουθενά. Στο
τέλος μπορεί να σας βγάλει εκτός Εκκλησίας. Επομένως, πρέπει να σταματήσετε σε
εκείνο το σημείο και να θυμηθείτε να μην κρίνετε και να σκεφτείτε πως δεν είστε
τόσο σοφοί ώστε να γνωρίζετε καλύτερα. Αντίθετα, προσπαθήστε να μάθετε, ίσως
χωρίς λόγια, από μερικούς από εκείνους τους ανθρώπους τους οποίους ίσως έχετε
επικρίνει…
Εάν ακολουθήσουμε την απλή οδό – δυσπιστώντας ως προς τη
δική μας σοφία, κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούμε με το μυαλό μας, διαπιστώνοντας
πως το μυαλό μας, χωρίς τη θέρμη της καρδιάς, είναι ένα πολύ αδύνατο εργαλείο –
μια ορθόδοξη φιλοσοφία της ζωής θα αρχίσει κατόπιν να διαμορφώνεται σε μας».
[…]
***
«…Εάν πάρετε οποιοδήποτε γραπτό του αρχιεπισκόπου Ιωάννη
[«Ν»: αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς], είτε ένα κήρυγμα είτε ένα μεγάλο άρθρο,
διαπιστώνετε πως δεν υπάρχει καμιά απολύτως διαμάχη. Ακόμα και όταν “μάχεται”
κάποιον, όπως τον π. Σέργιο Μπουλγκάκωφ, και πρέπει να παρουσιάσει ότι αναφέρει
τους Πατέρες λανθασμένα και ότι η διδασκαλία του δεν είναι ορθόδοξη, ακόμα και
εκεί δεν δίνει την εντύπωση ότι παλεύει, όπως οι ακαδημαϊκοί θεολόγοι μας.
αντίθετα, είναι πολύ ήρεμος. Υπάρχει μια ορισμένη διδασκαλία των Πατέρων, την
οποία παρουσιάζει· και όπου ο π. Σέργιος Μπουλγκάκωφ ξεφεύγει, το δείχνει. Τα
λόγια του είναι πειστικά όχι με βάση τη λογική επιχειρηματολογία, αλλά μάλλον
από την παρουσίαση της πατερικής διδασκαλίας στο αρχικό της κείμενο.
Μερικοί άνθρωποι που πηγαίνουν στις ακαδημαϊκές σχολές
αγαπούν πολύ να “αποδεικνύουν” ότι κάποιος άλλος δεν είναι γνώστης και έτσι “θριαμβεύουν”.
Είναι όπως η προπτυχιακή φοιτητική διαπάλη. Ο αρχιεπίσκοπος Ιωάννης ήταν
υπεράνω αυτών, παρουσιάζοντας ήρεμα και με σαφήνεια ποια είναι η αληθινή
διδασκαλία της Εκκλησίας, και χωρίς να διεγείρεται από τις μικροπρέπειες. Αυτή
η ελευθερία του θεολογικού του πνεύματος είναι πολύ σημαντική για μας…» […]
«Δυστυχώς, συμβαίνει μερικές φορές, ειδικά κατά την κρίση
της διαμάχης, οι βασικά υγιείς ορθόδοξες θέσεις να είναι υπερβάλλουσες από τη
μία πλευρά και παρανοημένες από την άλλη· και έτσι, μια εξ ολοκλήρου παραπλανητική
εντύπωση δημιουργείται σε μερικούς ότι το κίνητρο της αληθινής Ορθοδοξίας
σήμερα είναι ένα είδος “εξτρεμισμού”, κάποιο είδος “αντίδρασης εκ δεξιών” στην
επικρατούσα “αριστερή πλευρά” που τώρα ακολουθείται από τους προκαθημένους των
Ορθοδόξων Εκκλησιών». […]
Ο π. Σεραφείμ απείχε πολύ από το να αναμιχθεί στις
παρατεταμένες δημόσιες διαμάχες, με τα ατελείωτα έγγραφα των ανταπαντήσεων και
της αυτοδικαίωσης. Όταν είδε να προσβάλλεται η Ορθοδοξία που είχε παραλάβει,
έγραφε συνήθως ένα μοναδικό άρθρο για να την υπερασπιστεί – όπως έκανε κι ο
αρχιεπίσκοπος Ιωάννης – αλλά έπειτα θα περιοριζόταν σ’ αυτό, χωρίς να δώσει
συνέχεια. […]
Το 1979 άρχισε να λαμβάνει επιστολές για μια προσωπική
διαμάχη μεταξύ δύο ορθόδοξων μοναστηριών στην Αμερική. Ο ηγούμενος του ενός μοναστηριού
είχε συναισθηματικά ξεσπάσματα και ήταν στα πρόθυρα καρδιοπάθειας επειδή ο
επικεφαλής ενός άλλου μοναστηριού εξέταζε τα προσόντα του και υποστήριζε ότι
ξέρει το «αληθινό» υπόβαθρό του. Η πρώτη μονή προσέλαβε ένα δικηγόρο για να
μηνύσει τον άλλο ηγούμενο για «συκοφαντική δυσφήμιση» εάν συγκεντρώνονταν
επαρκή στοιχεία της δημόσιας δυσφήμισης. Όταν το μοναστήρι έστειλε στον π.
Σεραφείμ ένα άρθρο υπερασπίζοντας τον ηγούμενό τους ενάντια στη δυσφήμιση, ο π.
Σεραφείμ συμβούλευσε τους μοναχούς «να σταματήσουν αυτή την αντιπαράθεση σε
αυτό το αμφισβητούμενο επίπεδο». «Η μόνη ελπίδα μας να καθαρίσουμε τον αέρα»
είπε «είναι να αποφύγουμε τις διαμάχες όσο μπορούμε, να ξεφύγουμε από αυτές όσο
μπορούμε πιο πολύ, να υψώσουμε τα μάτια μας σε αυτό που βρίσκεται από πάνω μας
και δεν περισπάται από τα κοσμικά πράγματα. Λέγεται ευκολότερα απ’ ό,τι
γίνεται! – αλλά μπορούμε να κάνουμε μια προσπάθεια».
Επίσης το 1979, όταν του έγραψε ένας ορθόδοξος ιεραπόστολος
παραπονούμενος για τις δηλώσεις και τα γραπτά ορισμένων επισκόπων, ο π.
Σεραφείμ τον συμβούλευσε πως «το καλύτερο πράγμα είναι να το “ξεχάσει”». «Όλο
αυτό» συνέχισε «είναι ένα λυπηρό υπόβαθρο των συγχρόνων ορθοδόξων μας εργατών –
εδώ έχετε δίκιο. Αλλά παρακαλώ ακούστε αυτό: Δεν μπορούμε απλά να αφήσουμε τις
θέσεις, την έμπνευση και τις ιεραποστολικές μας εργασίες να χρωματίζονται από
όλους αυτούς τους αρνητικούς παράγοντες: πρέπει οι ίδιοι να δημιουργούμε μια
θετική προοπτική που θα εμπνέει εμάς και τους άλλους».
Προσδιορίζοντας την αιτία των διαφωνιών στη σημερινή Εκκλησία,
ο π. Σεραφείμ έγραψε πως «Είναι όλα κάπως συνδεδεμένα με το μεγάλο πρόβλημα της
σύγχρονης Ορθοδοξίας μας (όπου προσπαθεί να είναι σοβαρή και πιστή στην
παράδοση): πάρα πολύ λογική και όχι αρκετή καρδιά. Το έχουμε δει αυτό… στους
ιερείς που ακολουθούν τη “γραμμή της Βοστώνης”, στους πολυάριθμους
νεοφώτιστους… Αλλά γιατί να βλέπουμε πιο πέρα; Το βλέπω σε μένα, είναι μέρος
του αέρα που αναπνέουμε στη “διαφωτισμένη”, προσανατολισμένη στη λογική και το
νου εποχή μας».
Αλλού έγραψε: «Πρέπει να υπάρξει περισσότερη καρδιά στην
Ορθοδοξία μας και λιγότερη “λογική των κανόνων”, που οδηγεί στη διχόνοια και το
σχίσμα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου