Αγάπη: Η μητέρα των αρετών

Xωρίς αγάπη, όλες οι αρετές, παύουν να είναι αρετές.

Ας αρχίσουμε από τον ορισμό της Αρετής όπως τον δίνουν τα λεξικά.
Είναι η ιδιότητα, η εκδήλωση και άσκηση ενεργείας του ατόμου που είναι σύμφωνη προς τις καθιερωμένες ηθικές αξίες, κοινωνικές, θρησκευτικές, οικογενειακές και προσωπικές.

Αρετές γενικά και αόριστα μπορούν να θεωρηθούν κάποιες συναισθηματικές καταστάσεις όπως η γενναιότητα, το θάρρος και η ανδρεία, η αγάπη όμως είναι κάτι πολύ διαφορετικό και ανώτερο γιατί χωρίς αυτή οι υπόλοιπες αρετές παύουν να είναι αρετές.

Για παράδειγμα, η γενναιότητα χωρίς αγάπη, δεν είναι αρετή. Αν κάποιος ληστής ληστεύει, χειροδικεί ή και σκοτώνει με γενναιότητα... Ομοίως και το θάρρος του ιδίου ανθρώπου, ομοίως και η ανδρεία του… Σταματούν να θεωρούνται αρετές αυτά τα στοιχεία αλλά το αντίθετο.
Κάποιος πάλι μπορεί να είναι φιλάνθρωπος  για να τον βλέπουν και να τον τιμούν οι άλλοι και όχι επειδή αγαπά τον αναξιοπαθούντα. Παύει λοιπόν τον κίνητρο του να είναι η αγάπη και η ελεημοσύνη του δεν έχει πνευματική αξία. Το αντίτιμο του το παίρνει από τον μάταιο κόσμο αυτό.

Ο τίμιος μπορεί να είναι τίμιος, από μια υπερήφανη στάση αυτό-εξύψωσης, για να νιώθει ο ίδιος "σπουδαίος" για την τιμιότητά του, και όχι επειδή πραγματικά αγαπάει αυτόν προς τον οποίον εκδηλώνει την τιμιότητα. Υποδηλώνει λοιπόν η στάση του φιλαυτία και εγωισμό και έλλειψη πνευματικότητας.

Και κάποιος μπορεί να είναι πράγματι δίκαιος, αλλά χωρίς αγάπη και η δικαιοσύνη του, να ορίζει ότι ο φονιάς οφείλει να θανατωθεί, έστω κι αν μετάνιωσε! Καταντάει στο τέλος σκληρός, στυγνός και πνευματικά άδικος ξένος προς το έλεος και την τελική κρίση Του Χριστού.

Ακόμα και η ίδια η αγάπη, είναι αρετή, μόνο όταν στρέφεται προς τον πλησίον και προς τον Θεό. Επειδή όταν στρέφεται μόνο στον εαυτό μας, στα υλικά στα είδωλα και στις ηδονές, ακόμα και η αγάπη αυτή, δεν είναι αρετή, αλλά ανθρωποκτόνο συναίσθημα. Τότε είναι "φιλαυτία" ή "ανοησία" και όχι αγάπη.

Οι πατέρες της Εκκλησίας και ο Λόγος του Θεού διδάσκουν ότι η σωστά εκδηλωμένη αγάπη προς τον πλησίον και προς τον Θεό,  είναι "μητέρα των αρετών" και "ποιητική αρετής απάσης" (Εις Ρωμ. ομιλ. 23,3. PG 60,618) κατά τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Σε αρμονία με τα παραπάνω, τα λόγια του Ιησού Χριστού είναι διαφωτιστικά

''Να αγάπησες Κύριο τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλο σου το νουν». Αυτή είναι ἡ πρώτη και μεγάλη εντολή. Δεύτερη όμοια με αυτήν, είναι το, Να αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου. Από αυτές τις δύο εντολές εξαρτώνται όλος ὁ νόμος και οι προφήτες'' (Ματθαίος 22/κβ: 40). ‘’

Εάν κάποιος ενεργεί με κίνητρο την αγάπη προς όλους και προς τον Θεό, δεν χρειάζεται κανένας νόμος. Γιατί αν αγαπά τους συνανθρώπους του, δεν θα κάνει κάτι που θα τους βλάψει. Και αν αγαπάει τον Θεό, δεν θα κάνει κάτι  που θα τον "στεναχωρεί".

Σε άλλη πάλι στιγμή ο Χριστός μας λέει

"Ακούσατε ότι ειπώθηκε: να αγαπήσεις τον πλησίον σου και να μισήσεις τον εχθρό σου. Εγώ όμως σας λέω: να αγαπάτε τους εχθρούς σας, να ευλογείτε αυτούς που σας καταριόνται, να κάνετε καλό σε αυτούς που σας μισούν, και να προσεύχεστε υπέρ αυτών που σας βλάπτουν και σας διώκουν. Για να γίνετε παιδιά Του Πατέρα σας του ουράνιου, επειδή (κι Αυτός) ανατέλλει τον ήλιο Του σε πονηρούς και αγαθούς, και βρέχει σε δικαίους και αδίκους. Επειδή αν αγαπήσετε αυτούς που σας αγαπούν, τι μισθό έχετε; Το ίδιο δεν κάνουν και οι τελώνες; Και αν χαιρετάτε μόνο τους φίλους σας, τι περισσότερο κάνετε; Δεν κάνουν το ίδιο και οι τελώνες; Να είσαστε λοιπόν τέλειοι, όπως ο Πατέρας σας ο ουράνιος είναι τέλειος" (Ματθαίος 5/ε: 43-48).

Ο άνθρωπος λοιπόν στη Χριστιανική πίστη, καλείται να εξομοιωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο με τον Θεό, ο οποίος Θεός είναι "αγαπητική κοινωνία προσώπων". Ομοίως και ο άνθρωπος καλείται, να σχηματίσει με τους συνανθρώπους του οριζόντια, και με τον Θεό κάθετα, μια κοινωνία αγάπης, από την οποία να μην εξαιρείται κανείς, όπως από τα τρία πρόσωπα της Θείας Ουσίας, δεν εξαιρείται κανένα ως προς τον σύνδεσμο της αγάπης.

Η ανθρώπινη αγάπη, καλείται να είναι εικόνα της Θείας Αγάπης, και παρά το ότι για τους ανθρώπους είναι συναίσθημα, ως εικόνα που είναι, εκείνης της πρωτογενούς υπερούσιας αγάπης του Θεού, δεν παύει να είναι και προϊόν ελεύθερης βούλησης. Όπως ο Θεός αγαπά ελεύθερα, έτσι και ο άνθρωπος, πρέπει ΕΛΕΥΘΕΡΑ να επιλέγει το δρόμο της αγάπης. Γιατί η αγάπη δεν είναι απλά "ένα συναίσθημα που συμβαίνει", αλλά ένα συναίσθημα που καλλιεργείται και ωριμάζει.

Ο άνθρωπος μαθαίνει να αγαπά. Ένα μωρό ξεπερνάει την ιδιοτελή ενστικτώδη αγάπη, που τρέφει στην αρχή προς τη μητέρα του επειδή "έχει να λάβει" κάτι από αυτήν. Σιγά - σιγά, μαθαίνει να την κατευθύνει και προς άλλους. Μαθαίνει να αγαπάει και χωρίς να προσδοκάει να "λάβει". Αυτή η αγάπη γίνεται στη συνέχεια ανιδιοτελής. Και φτάνει ο άνθρωπος μεγαλώνοντας, να περιθάλπει με στοργή και χωρίς καμία προσμονή ανταπόδοσης, τους ηλικιωμένους γονείς του. Η ιδιοτελής αγάπη ωριμάζει, και από "ιδιοτελής", γίνεται "αφιλοκερδής", και τέλος "αυταπαρνητική".

Αυτή είναι η αγάπη του Χριστού, στην οποία καλείται να φθάσει ο άνθρωπος, για να γίνει όμοιος με τον Θεό, και να μετάσχει έτσι στη ζωή της Θεότητας. "Μεγαλύτερη αγάπη από αυτή, δεν έχει κανείς, να θυσιάσει τη ζωή του υπέρ των φίλων του" (Ιωάννης 15/ιε: 13). Μια τέτοια αγάπη, είναι πολύ ανώτερη από το απλό ενστικτώδες συναίσθημα που "απλώς συμβαίνει". Είναι μια αγάπη εκούσια και εκπαιδευμένη ως η υψηλότερη αρετή, και μητέρα των αρετών. Μάλιστα δε, όχι μόνο αγάπη προς τους φίλους, αλλά και προς τους εχθρούς! "Ο Θεός μας έδειξε την αγάπη του για εμάς, με το ότι ενώ εμείς ήμασταν αμαρτωλοί, ο Χριστός πέθανε για μάς" (Ρωμαίους 5/ε: 8). Μια τέτοια αγάπη, παρακινεί και τον αμαρτωλό σε ευγνωμοσύνη, σε αγάπη προς τον Θεό και σε μετάνοια.

Η αγάπη είναι η μητέρα των αρετών. Και όποιος την αρνείται, αποχωρίζει τον εαυτό του από τον Ίδιο τον Θεό, γιατί "Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΓΑΠΗ" (Α΄ Ιωάννου 4/δ: 8).

Επεξεργασμένα αποσπάσματα χωρίς αλοίωση των Θεολογικών μυνημάτων από άρθρο της ιστοσελίδας oode.gr