Ανωνύμου μοναχού: Περί της νοεράς, καρδιακής και νηπτικής προσευχής

Όταν αγαπητέ, θέλεις να προσευχηθείς νοερώς από το βάθος του εαυτού σου, μιμήσου στην καρδιακή ευχή την φωνή του τζίτζικα. Ο τζίτζικας όταν λαλεί, φωνάζει κατά δύο τρόπους. Διότι πρώτα φωνάζει πέντε -δέκα φορές με σιγανή και διακεκομμένη  φωνή και ύστερα, στο τέλος της φωνής, τελειώνει με δυνατότερο τόνο και με τραβηχτή και μουσικότερη φωνή. 

Το λοιπόν και εσύ, αγαπητέ, όταν προσεύχεσαι νοερώς μέσα στην καρδιά σου, έτσι να προσεύχεσαι· πρώτα να λέγεις το "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με" καμμιά δεκαριά φορές δυνατά από την καρδιά σουκαι καθαρά με τον νου σου και από το βάθος του εαυτού σου, σε κάθε αναπνοή μία ευχή, και σε κάθε ευχή να κρατάς την αναπνοή σου· και αφού πεις καμμιά δεκαριά φορές ή και περισσότερες με αυτόν τον τρόπο την ευχή μέχρι που να ζεσταθεί μέσα σου εκεί που μελετήθηκε η ευχή, τότε λέγε αυτήν την ευχή με δυνατότερο τόνο του εαυτού σου και περισσότερη βία της καρδιάς σου, όπως τελειώνει και ο τζίτζικας την μελωδία του με δυνατότερο τόνο της φωνής του και με μουσικότερη φωνή. 

Αυτή η ευχή, που λέγεται κυρίως Νοερά προσευχή, λέγεται ακόμη και Καρδιακή προσευχή και Νηπτική προσευχή. Και όταν την λέγεις νοερώς και την μελετάς μυστικώς μέσα σου με εσωτερική φωνή και με ησυχία, τότε λέγεται αυτή η ευχή "Νοερά Προσευχή". 

Όταν λέγεις αυτήν την ευχή από την καρδιά σου, από το βάθος της καρδιάς σου, με δυνατό τόνο της καρδιάς σου, με εσωτερική βία του εαυτού σου, τοτε λέγεται αυτή η ευχή "Καρδιακή ευχή". "Νηπτική" λέγεται, όταν με την προσευχή σου αυτήν ή και από την άπειρη αγαθότητα του Θεού κατοικεί η Χάρη του Αγίου Πνεύματος στην ψυχή σου και αγγίζει την καρδιά σου ή και σου δείχνει κάποια θεωρία, στην οποία νήφει και προσέχει ο οφθαλμός της διανοίας σου. 

Έτσι όταν καλλιεργείς αυτήν την νοερά προσευχή και την μελετάς με ευλάβεια και όπως ταιριάζει  σ' αυτήν, τότε φαίνεται το όνομα του Χριστού τόσο παρηγορητικό κια γλυκύ στην διάνοιά σου και στην ψυχή σου, ώστε δεν το χορταίνεις ποτέ μνημονεύοντάς το. 

Όταν καλλιεργείς την καρδιακή ευχή, δηλαδή όταν την επιτύχει η καρδιά και αγγίξει η Χάρη του Θεού την καρδιά σου, από την οποία Χάρη του Θεού συλλαμβάνει η καρδιά σου την κατάνυξη, όπως συνέλαβε η Κυρία Θεοτόκος τον Λόγο του Θεού από το Άγιο Πνεύμα, τότε φαίνεται στην καρδιά σου το όνομα του Ιησού και Θεού και όλη η Αγία Γραφή μία άρρητη γλυκύτητα, και κάθε πνευματικό νόημα της γίνεται ένας γλυκόρροος ποταμός της θεϊκής κατανύξεως, που την γλυκαίνει και την θερμαίνει θαυμασίως με τον έρωτα και την αγάπη του δημιουργού της Θεού. 

Μερικές φορές πάλι, όταν εργάζεσαι αυτήν την καρδιακή ευχή με πόνο της εξασθενημένης σου καρδιάς και με λύπη της ταπεινωμένης σου ψυχής, τότε καταλαβαίνει η ψυχή σου την παρηγορία και την επίσκεψη του Κυρίου σ'  αυτήν. Αυτό είναι εκείνο που λέγει ο προφήτης· "Εγγύς Κύριος τοθς συντετριμμένοις την καρδίαν (Ψαλμ. λγ΄19), διότι εγγίζει αοράτως ο Κύριος σ' εσένα για να σου δείξει κάποιο μυστικό πράγμα, δηλαδή σου δείχνει κάποια οπτασία για να σε κάνει θερμότερο στην πνευματική εργασία της καρδιάς σου. 

Και λοιπόν, αγαπητέ, όταν με τη Χάρη του Χριστού θεωρεί η ψυχή σου κάποια οπτασία και κατανύσσεσαι από αυτήν την προσευχή, τότε καταλαβαίνεις ότι η νηπτική ευχή δεν είναι άλλο πράγμα παρά αυτή η θεϊκή Χάρη, δηλαδή η νοερά θεωρία, η θεϊκή οπτασία την οποία κοιτάζει η διάνοιά σου και αντικρύζει σταθερά  ο νους σου και νήφει η ψυχή σου. Και ότι η θεϊκή Χάρη του Αγίου Πνεύματος κατοίκησε στην ψυχή σου και άγγιξε ανεπαισθήτως την καρδιά σου και γλύκανε ανεκφράστως την διάνοιά σου, το γνωρίζεις και το καταλαβαίνεις μόνον εσύ με τον εαυτόν σου, διότι αναβλύζει ασταμάτητα σαν από κάποια ασταμάτητη πηγή από την καρδιά σου η κατάνυξη, μαζί με άρρητη γλυκύτητα της διάνοιάς σου και μαζί με πολλή παρηγορία της ψυχής σου. Οπότε, λαμβάνοντας η ψυχή σου αυτήν την ώρα κάποιο πνευματικό θάρρος, παρακαλεί μυστικώς τον πλάστη και δημιουργό της Θεό και λέγει· 'Μνήσθητί μου, Κύριε, εν τη βασιλεία Σου"(Λουκ. κγ΄42), ή κάποιο άλλο παρόμοιο ρητό της Αγίας Γραφής. 

Άνθρωποι που ζουν ανάμεσά μας… με τη δύναμη και την ενέργεια της «Ευχής»

Σε κάποια πόλη της Πελοποννήσου, συναντήθηκα κάποτε με έναν χριστιανό, περίπου 32 ετών, που μοσχομύριζε κάτι σαν δενδρολίβανο.
Και η έκπληξη μου μεγάλωσε ακόμη περισσότερο, όταν άρχισε να μου μιλάει για την Ευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με»…
διαπιστώνοντας ότι από το στόμα του εξήρχετο η άρρητος ευωδία του Παναγίου Πνεύματος.
Για το κομποσχοίνι και την Ευχή είχε μάθει πριν από χρόνια στο Άγιον Όρος και από τότε την έλεγε ασταμάτητα, μέρα-νύχτα, και πολλές φορές χωρίς διακοπή ακόμα και τις νύχτες. Η Ευχή αναπλήρωνε και τις φυσικές ανάγκες του ύπνου του.
Έτσι, σιγά-σιγά η προσευχή του Ιησού έγινε πνευματική και νοερά μέσα στην καρδιά του και απολάμβανε το μεγαλείο της, χωρίς να μπορεί να ερμηνεύσει το πως λέγεται μέσα του η Ευχή και μάλιστα από το μέρος της καρδιάς του, με πολλή γλυκύτητα και χωρίς αυτός να την λέγει συνειδητά, είτε προφορικά είτε με τον ενδιάθετο λόγο. (Αυτό είναι το μεγαλείο της πνευματικής προσευχής και ειδικότερα της Νοεράς λεγόμενης προσευχής).
Κάποτε, σε μια τέτοια κατάσταση, αλλοιώθηκε τόσο πολύ από την Χάρη του Θεού, ώστε… (όπως χαρακτηριστικά μου είπε):
«Ξέχασα τον εαυτό μου, ήτο σαν να χάθηκα και απροσδόκητα αισθάνθηκα πως η ψύχη μου ήτο μέσα στα ανοιχτά χέρια του Πνευματικού μου, του πατρός Γ.Κ., ο οποίος προσευχόταν μπροστά σ’ έναν ουράνιο ολόλαμπρο θρόνο, που είχε πολύ Φως και Δόξα Θεού. Σε λίγο -δεν ξέρω πότε- αυτό το ουράνιο Φως έλουσε και τον Πνευματικό μου και τον λάμπρυνε τόσο πολύ, που είχα την αίσθηση ότι έκλεισα τα μάτια της ψυχής μου. Πως έβλεπα και πως τα έκλεισα δεν ξέρω.
Σφιχταγκαλιασμένη καθώς ήτο η ψυχή μου με τον Πνευματικό μου, τον άκουσα να προσεύχεται στον Κύριο ημών Ιησούν Χριστόν για μένα. Δεν τολμούσα να σηκώσω τα μάτια της ψυχής μου, εν τούτοις, ένοιωθα αυτήν την υπέρλαμπρη φωτοχυσία να με πλημμυρίζει, να με λούζει κυριολεκτικά, να με γεμίζει από χαρά, ευτυχία, ειρήνη, θαυμασμό, αγαλλίαση…
Κάποτε συνήλθα. Ένοιωθα να μην πατώ στη γη και η προσευχή του Ονόματος του Ιησού Χριστού να λέγεται από μέσα μου άπειρες φορές: «Ιησού μου… Ιησού μου… Ιησού μου… Ιησού μου…».
Τρεις-τέσσερις μέρες ούτε έφαγα ούτε ήπια σταγόνα νερό ούτε κοιμήθηκα, μόνο απελάμβανα αδιάλειπτα μια ουράνια ευτυχία, που δεν περιγράφεται. Τα δε δάκρυα μου έτρεχαν σαν ποτάμι συνεχώς και ήταν γλυκύτατα».
Εδώ τελείωσε η θεωρία αυτού του χριστιανού, που ζει ανάμεσά μας και αποτελεί εξαίρεση σ’ αυτήν την τρελή εποχή που ζούμε!
Από το βιβλίο: «Η Ευχή μέσα στον κόσμο» – του Πρωτοπρεσβύτερου Στέφανου Κ. Αναγνωστόπουλου (Πειραιάς 2007)

inpantanassis.blogspot.gr

vimaorthodoxias.gr

Κατηγορία : Ορθοδοξία, Πρωτοσέλιδα

Ησυχαστής παπά-Δανιήλ Αγιοπετρίτης

Ησυχαστής παπά-Δανιήλ Αγιοπετρίτης

Από την ασκητική και ησυχαστική Αγιορείτικη παράδοση 

Ο παπα-Δανιήλ ο Αγιοπετρίτης ήταν ένας μεγάλος ησυχαστής στη γενεά του και μιμητής  του οσίου Πέτρου του Αθωνίτου, του πρώτου και μεγαλυτέρου Αθωνίτου Ησυχαστού. Αγωνίστηκε στον ίδιο χώρο, αλλά η χρονική απόσταση από μας και ο τρόπος της ζωής του δεν άφησαν να γίνουν γνωστά παρά μόνο λίγα στοιχεία από την ασκητική του βιωτή.
Η πατρίδα του και η ζωή του γενικά πριν γίνει μοναχός δεν είναι γνωστά. Έγινε μοναχός στον Άγιο Πέτρο από τον ενάρετο Γέροντα και πνευματικό παπα-Αντώνιο ο οποίος έγινε Γέροντας της σπηλιάς-προσκυνήματος στις 15-9-1874.
Αφού διέπρεψε στα μοναχικά αγωνίσματα, ο καλός υποτακτικός π. Δανιήλ κρίθηκε από το Γέροντά του άξιος να λάβει τη χάρη της Ιεροσύνης. Χειροτονήθηκε στη Λαύρα διάκονος και Πρεσβύτερος και έκτοτε δεν βγήκε από το Ησυχαστήριο του Αγίου Πέτρου. Πουθενά δεν πήγε ως την κοίμησή του.
Στις 1-4-1909 αναγνωρίσθηκε ως Γέροντας και Πνευματικός. Φαίνεται πως μέχρι τότε έζησε ο Γέροντάς του.
Ο παπα-Δανιήλ είχε τυπικό όλη τη νύχτα να αγρυπνεί. Θεωρούσε αμαρτία να τον βρει το σκοτάδι στο κρεβάτι. Ξεκουραζόταν το απόγευμα και όταν νύχτωνε, άρχιζε την καθημερινή αγρυπνία του. Στο τέλος της αγρυπνίας τελούσε κάθε ημέρα τη θεία Λειτουργία. Και τη Μ. Σαρακοστή κάθε μέρα έκανε Προηγιασμένη.

Οι θείες Λειτουργίες του κρατούσαν ώρες, γιατί συχνά ηρπάζετο σε θεωρία και από την πολλή κατάνυξη δυσκολευόταν να λέει τις εκφωνήσεις. Το πρωί ξεκουραζόταν λίγο και την ημέρα φορώντας ράσο και κουκούλι έκανε τις απαραίτητες εργασίες στο κελί του ή εξομολογούσε μοναχούς. Απ’ ό, τι φαίνεται δεν διέκοπτε την πνευματική του εργασία όλη την ημέρα και απέφευγε την επικοινωνία και συνομιλία με ανθρώπους.
Κατά το μεσημέρι έτρωγε το ασκητικό του φαγητό και απεσύρετο να ξεκουραστεί για τη νυχτερινή αγρυπνία του. Η ζωή του ήταν ασκητική και απλή. Ούτε τζάμια δεν είχαν στα παράθυρα. Είχαν ένα τζάκι και κάτι παλαιές κτιστές σόμπες. Το χειμώνα το χιόνι σε κείνα τα μέρη ξεπερνά τα δύο μέτρα.
Κάποτε ένας γέροντας έστειλε το καλογέρι του να εξομολογηθεί στον παπα-Δανιήλ. Το καλογέρι πήγε, χτύπησε την πόρτα και είπε το «Δι’ ευχών…», αλλά απόκριση δεν πήρε.
Κοίταξε τότε από το παράθυρο της Εκκλησίας και είδε τον παπα-Δανιήλ γονατιστό κάτω από τον πολυέλαιο να προσεύχεται και να είναι μέσα σε φλόγες. Έτρεξε αμέσως στο Γέροντά του και του είπε έντρομος ότι ο πνευματικός καίγεται. Έτρεξαν μαζί στον Άγιο Πέτρο και βρήκαν τον παπα-Δανιήλ ήσυχο, σε φυσιολογική κατάσταση.
Ο παπα-Δανιήλ πήρε υποτακτικό και τον ονόμασε Αντώνιο στο όνομα του Γέροντός του. Κάποτε ο υποτακτικός αρρώστησε και πήγε στη Λαύρα όπου έμεινε για ένα διάστημα μέχρι να αναρρώσει. Σ’ αυτό το διάστημα ξελειτουργούσε κάθε μέρα τον παπα-Δανιήλ ένας γείτονάς του που έμενε σε γειτονικό κελί λίγο πιο κάτω. Ο παπα-Δανιήλ έπαιρνε καιρό και άρχιζε την Προσκομιδή. Στην καθορισμένη ώρα ερχόταν ο μοναχός και άρχιζαν τη θεία Λειτουργία.
Κάποια μέρα έκανε την Προσκομιδή, αλλά ο μοναχός που θα τον ξελειτουργούσε, δεν φαινόταν. Κατάλαβε ότι κάτι του συνέβη. Λυπημένος προσευχόταν, χωρίς να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει. Οπότε είδε να μπαίνουν τρεις μοναχοί. Προσκύνησαν και με αγαλλίαση ο παπα-Δανιήλ άρχισε τη θεία Λειτουργία, ενώ αυτοί έψαλλαν.
Όταν τελείωσαν, ο παπα-Δανιήλ ήθελε να λύσει την απορία του. Τους ρώτησε ποιοί ήταν και πώς βρέθηκαν τέτοια ώρα στην ερημιά. Του απάντησαν ότι ήταν οι κτήτορες των Ιβήρων και ότι τους έστειλε ο Κύριος˙ μετά εξαφανίσθηκαν.
Ο χαριτωμένος Ιερουργός του Υψίστου εκτός των άλλων μετέδιδε τα Θεία Μυστήρια και στους γυμνούς και αοράτους ασκητές που ζούσαν και κυκλοφορούσαν σε κείνα τα μέρη.
Στον παπα-Δανιήλ πήγαιναν τρεις ώρες δρόμο τη νύχτα ο γερο-Ιωσήφ ο ησυχαστής με τον συνασκητή του γερο-Αρσένιο, για να λειτουργηθούν και να κοινωνήσουν. Από όσους ασκητές γνώρισε – και τότε έβριθε η έρημος από εναρέτους ασκητές – ο παπα-Δανιήλ ήταν σε πιο μεγάλη κατάσταση, όπως αναφέρει ο γερο-Ιωσήφ:
«Ήτον και άλλος πλέον θαυμασιώτερος εις τον Άγιον Πέτρον τον Αθωνίτην, ο παπα-Δανιήλ, ο οποίος ήτον μιμητής του Μεγάλου Αρσενίου. Άκρον σιωπηλός, έγκλειστος, εφ’ όρου ζωής λειτουργός. Εξήκοντα έτη μήτε μίαν ημέραν δεν εννοούσε να αφήσει την θείαν Λειτουργίαν.
Και την Μεγάλην Σαρακοστήν όλες τις ημέρες έκαμε Προηγιασμένες. Και μέχρι τελευταίας ημέρας υπέργηρος ετελειώθη χωρίς ασθένειαν. Η δε Λειτουργία του εκράτει πάντοτε τρισήμισι ή τέσσαρες ώρες, διότι δεν ηδύνατο να προφέρει τας εκφωνήσεις από την κατάνυξιν˙ από τα δάκρυα πάντοτε εμούσκευε μπροστά του το χώμα.
Δι’ αυτό δεν ήθελε κανείς ξένος να είναι στη Λειτουργία του διά να μη βλέπει την εργασία του. Αλλ’ εγώ επειδή με πολλήν θέρμην τον παρακάλεσα, με εδέχετο. Και την κάθε φοράν όπου πήγαινα – τρεις ώρας βαδίζων ολονυκτίως διά να παρασταθώ εις αυτήν την φρικώδη όντως θείαν παράστασιν – μου έλεγε και ένα ή δύο ρητά εβγαίνοντας από το ιερόν και αμέσως εκρύπτετο έως την άλλην ημέραν. Αυτός είχεν εφ’ όρου ζωής ολονύκτιον αγρυπνίαν και νοεράν προσευχήν. Από αυτόν και εγώ πήρα «τάξιν» και έλαβα μεγίστην ωφέλειαν.
Έτρωγε εικοσιπέντε δράμια ψωμί κάθε ημέραν και ήτον όλος μετέωρος εις την Λειτουργίαν του. Και χωρίς να γίνει λάσπη το έδαφος δεν ετελείωνε Λειτουργίαν».
Ο γερο-Ιωσήφ με το γερο-Αρσένιο, από ευγνωμοσύνη προς τον παπα-Δανιήλ για την ωφέλεια που έπαιρναν, του έκαναν μερικές εργασίες ή έκτιζαν κανένα πεζουλάκι.
Ο παπα-Δανιήλ εκτός από τον π. Αντώνιο, είχε στη συνοδεία του και τον π. Πέτρο, τον γνωστό ως «Πετράκη» ο οποίος τον μιμήθηκε στον ησυχαστικό τρόπο της ζωής του, και τον π. Γεδεών ο οποίος ήταν εγγράμματος και χειροτονήθηκε ιερέας.
Τον π. Αντώνιο, επειδή έδειχνε ανθρωπαρέσκεια και προσπαθούσε να φαίνεται ως καλός υποτακτικός μπροστά στον κόσμο, τον εταπείνωνε φωνάζοντάς τον «Αντώνη, έ Αντώνη».
Όταν ο παπα-Δανιήλ είδε πρώτη φορά να πετά αεροπλάνο, με απορία είπε: «Τι είναι αυτό; Θα χαθεί ο κόσμος».
Ο παπα-Δανιήλ όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες της ζωής του και αισθάνθηκε να πλησιάζει το τέλος του, φορώντας το ράσο του έκανε ένα περίπατο στην αυλή του κελιού, κοίταξε τον ουρανό, έστρεψε το βλέμμα του γύρω και ανεφώνησε: «Ω ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης».
Την ίδια μέρα, αφού είχε λειτουργήσει, έφυγε για την αιώνιο ειρηνικά, χωρίς ασθένεια, πλήρης ημερών και κατάφορτος από αρετές και θεία χάρη, το έτος 1929.
Την ευχή του να έχουμε. Αμήν.

Από την ασκητική και ησυχαστική Αγιορείτικη παράδοση 

Εκδόσεις

Ιερόν Ησυχαστήριον

«Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος»

σελ. 47-53

Πηγή:anavaseis.blogspot.gr 

Ο άγιος Αθανάσιος ο Πάριος για την σημερινή κατάσταση των πιστών και γενικά της Εκκλησίας

Οι διδασκαλίες και τα εν αγίω πνεύματι λόγια των αγίων είναι πάντα επίκαιρα. Οι άγιοι πάντα είχαν σκοπό να διδάξουν, να ομολογήσουν και να υπερασπιστούν τον Χριστό και την Μία Εκκλησία Του. Δυστυχώς όμως εμείς ξεχνούμε το νόημα τους και ξεφεύγουμε από τον δρόμο μας. Ως εκ τούτου φαίνεται ωφέλιμο να ξαναθυμηθούμε τι έλεγε ένας μεγάλος υπερασπιστής της Ορθοδοξίας, ο δυστυχώς από πολλούς ξεχασμένος άγιος Αθανάσιος ο Πάριος. Μια και όταν μιλούν πιστοί αμφισβητείται η εγκυρότητα των λόγων τους, ας μιλήσει ο άγιος.

Τα σχόλια του αγίου, σε νεοελληνική απόδοση, προέρχονται από την «Απολογία Χριστιανική», την οποία έγραψε ο άγιος μετά από παράκληση και παρότρυνση του Πατριάρχου Κων/πόλεως Γρηγορίου του Ε΄ -όταν ακόμα το Πατριαρχείο αντιλαμβανόταν το ρόλο του ως υπερασπιστή της Μίας Εκκλησίας και ως αμυντικό τείχος εναντίον των εχθρών Της- για να Την υπερασπίσει εναντίον του άθεου πνεύματος του Διαφωτισμού και για να κατηχήσει ανάλογα το ποίμνιο Της. Σε αυτά βλέπουμε τον πραγματικά ελεύθερο, άφοβο, γεμάτο αγάπη εν αληθεία Χριστιανό. Το γεγονός, ότι το κείμενο στρέφεται εναντίον του Διαφωτισμού και του Βολταίρου δεν αποτελεί επιχείρημα μη συμβατικότητας του κειμένου με τους σημερινούς καιρούς. Όλοι οι εχθροί της Εκκλησίας μπορεί να έχουν άλλο όνομα, έχουν όμως τον ίδιο σκοπό: Να Την αλλοιώσουν ή να Την καταργήσουν. Πόσο μάλλον όταν ο Διαφωτισμός είναι ένας από τους προδρόμους του Οικουμενισμού, της Πανθρησκείας, της διαστροφής και της θεοποίησης του ανθρώπου, που επικρατούν σήμερα, όπως έχουν επισημάνει τόσοι σύγχρονοι άγιοι και πατέρες της Εκκλησίας π.χ. ο άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, ο άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, ο άγιος Παΐσιος κ.α.

Ενώ πολλοί φοβούνται να ονομάσουν τα πράγματα με το όνομα τους ο άγιος αναφέρει καθαρά τον λόγο που η Ελλάδα αν και καλούμενο ορθόδοξο κράτος έχει ξεφύγει κοινωνικά, πολιτικά και εκκλησιαστικά από την ορθόδοξη συνείδηση της: Τον δεσποτισμό της ελευθερίας:

…Η μανία, η λύσσα, ο ενθουσιασμός της λιμπερτάς (σημ. με λιμπερτά ο άγιος εννοεί το σύστημα της ασυδοσίας, του πολιτικού φιλελευθερισμού και ορθολογισμού), αποφασίζει την αποστασία κάθε αρχής και εξουσίας, όχι μόνο επίγειας αλλά και επουράνιας. Και λέει: Τι; Στέκεται εμπόδιο η Γραφή; Δεν αναγνωρίζουμε ούτε Καίσαρα, ούτε Θεό, ούτε ηγεμόνες, ούτε Αποστόλους, ούτε Γραφές, ούτε Ευαγγέλια. Έξω Προφήτες, έξω Απόστολοι, έξω Ευαγγέλια. Έξω ο Χριστός, έξω ο Θεός. Στην θέση τους ας σταθούν στο μέσον ο σοφώτατος Βολταίρος, ο συνενότατος Ρουσσώ,.... οι άριστοι και εξαίρετοι πολιτικοί. Από τώρα και στο εξής, αυτοί και οι όμοιοί τους ας τιμώνται και ας δοξάζονται, αυτοί ας ανακηρύσονται πραγματικοί ευεργέτες της ανθρωπότητας, επειδή με τους σοφώτατους κανόνες της άριστης πολιτικής τους, διεφώτισαν το ανθρώπινο γένος και το οδήγησαν να αποτινάξει τον ζυγό της δουλείας! Λιμπερτά! Λιμπερτά! Να λοιπόν η αιτία, για την οποία το έθνος που από τα αρχαιότατα χρόνια υποδέχθηκε τον Χριστιανισμό, πλουτισμένο με όλα τα χριστιανικά φώτα και την χριστιανική σοφία, ξαφνικά έστειλε σε όλον τον κόσμο το άγγελμα, ότι αρνήθηκαν την πίστη τους και αποκήρυξαν τον Χριστιανισμό (σημ. Εδώ ο άγιος εννοεί την Γαλλία αλλά πόσο ταιριάζουν τα λόγια του στην εξέλιξη της σημερινής Ελλάδος). Ιδού ποιο υπήρξε το τόσο σημαντικό, το τόσο μεγάλο και ισχυρό αίτιο, το οποίο τόσο εύκολα κατόρθωσε εκείνο που δεν στάθηκε δυνατόν να κατορθώσουν οι Νέρωνες και οι Τραιανοί, οι Δέκιοι, οι Μαξιμιανοί και οι Διοκλητιανοί, όλοι οι Τύρανοι του κόσμου...Για την Λιμπερτά ασέβεια, για την Λιμπερτά αθεΐα, για την Λιμπερτά άρνηση του Χριστού.

Η αίρεση και οι επιπτώσεις της

  Μαθητεία στο εκκλησιαστικο παρελθόν

Η ΑΙΡΕΣΗ

       Η αγία Ορθόδοξος Εκκλησία μας πάντοτε ετίμησε τον αγώνα αγίων μορφών, Ομολογητών της Ορθοδοξίας κατά της ποικίλης αιρέσεως. Ο αγώνας αυτός καταλαμβάνει το πλείστον μέρος της εκκλησιαστικής ιστορίας και  ουσιαστικώς υπήρξε ο κυριώτερος,  ή μάλλον ο μόνος, παράγων διαμορφώσεως και εξελίξεως της λεκτικής διατυπώσεως των εκκλησιαστικών δογμάτων. Όμως, τί σημαίνει «αίρεση»; Γιατί η Εκκλησία πολεμεί τις αιρέσεις (και όχι βεβαίως τους αιρετικούς); Έως ποίου σημείου είναι ανεκτή η αίρεση; Σώζονται όσοι ακολουθούν τις αιρέσεις;
       Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές αφορμές ωφελίμου προβληματισμού πάνω στα θέματα αυτά.


Εισαγωγή
1. Τι είναι αίρεση
2. Δαιμονική προέλευση της αιρέσεως
3. Οι αιρετικοί κατηγορούν ακόμη και τους Αγίους
4. Αίρεση ίσως να είναι και η αλλαγή ενός «ιώτα» των εκκλησιαστικών δογμάτων
(● ιστορικά παραδείγματα, ● διδασκαλία των Αγίων Πατέρων)
5. Σωτηριολογικές επιπτώσεις της αιρέσεως
    Α. Τα μυστήρια των αιρετικών, καθ΄ ότι άκυρα είναι αχαρίτωτα
● Οι αιρετικοί δεν έχουν «αποστολική διαδοχή».
● Το βάπτισμα των αιρετικών είναι «καθ’ εαυτό» άκυρο και χωρίς καμμία «διαδοχή»
● Η αίρεση (και όχι ο αντι-αιρετικός αγώνας) δημιουργεί σχίσμα και εξάγει από την κοινωνία με το Σώμα Χριστού
    Β. Οι αιρέσεις αλλοιώνουν το ορθόν σέβας στη ζωή των πιστών
(Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός, Εικονομαχία, λατινικός αντιη-συχασμός)
6. Οι αιρέσεις ποτέ δεν θα εκλείψουν έως της Β΄ Παρουσίας
● Σύνοψη
● ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ


Εισαγωγή

        Στη σημερινή εποχή, η λέξη «αίρεση» έχει εξοβελισθεί από το λεξιλόγιο των αθρώπων, ακόμη και των περισσοτέρων πιστών, και έχει περιορισθεί, χρωματισμένη μάλιστα και με κάποια ειρωνεία, στο χαρακτηρισμό φιλοσοφικών και ιδεολογικών ρευμάτων που παρεκκλίνουν από κάποια γνωστή «κύρια»  (‘mainstream”) κατεύθυνση.
        Υπό την επίδραση της προπαγάνδας της Νέας Εποχής του Αντιχρίστου, η οποία διδάσκει να αγαπάμε όχι τόσο τον ίδιο τον πλησίον μας, όσο τις οποιεσδήποτε πεπλανημένες πεποιθήσεις και ιδέες του, ο χαρακτηρισμός της «αιρέσεως» ακούεται στα ώτα πολλών, ως δήθεν φορτισμένος υπέρμετρα με άδικους αρνητικούς συνειρμούς και παραπέμπει δήθεν στο σκοτεινό μεσαίωνα και την «ιερά εξέταση». Όμως τα πράγματα δεν έχουν έτσι και στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όπου η «αίρεση» είναι κίνδυνος που άπτεται καίρια της ιδίας της αιωνίου σωτηρίας μας και όχι κάποια απλώς φιλοσοφική απόκλιση από μια «γραμμή» μιας εξουσίας.
        Το θέμα της αιρέσεως είναι απέραντο, τόσο στην Πατερική Γραμματεία, όσο και στη σύγχρονη ακαδημαϊκή θεολογία. Θα αρκεσθούμε σε μερικά σημεία, επιφυλασσόμενοι για περισσότερες διευκρινίσεις στο μέλλον.


1. Τί είναι αίρεση

       

Σύμφωνα με ένα σύγχρονο ορισμό, ως αίρεση χαρακτηρίζεται «κάθε πεπλανημένη διδασκαλία η οποία παρεκκλίνει από τη γνήσια χριστιανική πίστη, ταυτόχρονα δε και κάθε ιδιαίτερη χριστιανική κοινότητα η οποία διαφωνεί προς τη δογματική διδασκαλία της αληθούς Εκκλησίας και έχει αποκοπεί από την κοινωνία και ενότητα με αυτήν» 1.
      Ο Μέγας Βασίλειος λέγει εν προκειμένω «Οι παλαιοί ονόμασαν αιρέσεις μεν τους παντελώς αποσπασμένους και κατά την ίδια την Πίστη αποξενωμένους· σχίσματα δε αυτούς που διαφοροποιήθηκαν για κάποιες εκκλησιαστικές αιτίες και μεταξύ τους ζητήματα, θεραπεύσιμα» 2.
        Αξιοσημείωτη είναι και η εξής διάκριση: «Για να στοιχειοθετηθεί [κατά τους ι. Κανόνες] το αδίκημα της αιρέσεως, απαιτείται η άρνηση  ή διαστροφή των κανόνων,  ήτοι 1) να εκδηλωθεί εξωτερικώς, είτε εγγράφως (δια συγγράμματος κ.λπ.), είτε προφορικώς (δια κηρύγματος κ.λπ.), είτε εμπράκτως (δια παραλείψεως  ή προσθήκης φράσεων  ή συμβολικών κινήσεων στο τελετουργικόν της Θ. Λειτουργίας κ.λπ.), 2) να γίνει από σκοπού και εκ προθέσεως, διότι εκ παραδρομής  ή εκ συγγνωστής πλάνης δεν διαπράττεται αίρεση και 3) να επιμείνει στην πλάνη του ο δράστης, διότι δεν θεωρείται αιρετικός εκείνος ο οποίος πρεσβεύει μεν πεπλανημένως, αλλά όταν νουθετείται ανακαλεί και απαρνείται τις κακοδοξίες του. Καθ΄ όσον το πλανάσθαι είναι ανθρώπινο, αλλά το εμμένειν στην πλάνη και το μη απορρίπτειν αυτήν μετά από υπόδειξη που γίνεται, είναι εφάμαρτο και δαιμονικό, επειδή εμφαίνει υπεροψία και ύβρη κατά του Αγίου Πνεύματος» 3.

Το Φανάρι ΄΄δείχνει΄΄ τον Πειραιώς Σεραφείμ για τον ανάθεμα της Πανορθόδοξης Συνόδου

---

---

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ΄Όπως διαβάζουμε στο φιλοπατριαρχικό ιστότοπο  ΄΄Φως Φαναρίου΄΄ και στο άρθρο του  Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου το Φανάρι είναι πεπεισμένο  ότι πίσω από το ανάθεμα που πραγματοποίησαν τις προάλλες δυο κληρικοί της Μητρόπολης Πειραιώς, βρίσκεται ο Ποιμενάρχης της Σεβασμιώτατος κ. Σεραφείμ,
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ
Όταν προ ημερών έγραψα το κείμενο με τίτλο «Ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ αναθεμάτισε την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο», με αφορμή τα «αναθέματα» που εκφώνησαν μεγάλη τη φωνή δύο κληρικοί της Μητροπόλεως Πειραιώς, διάβασα ένα σύντομο σχόλιο του Σεβ. Μητροπολίτου Προικοννήσου κ. Ιωσήφ στο facebook: «Όχι βεβαίως ο Σεβ. Πειραιώς αλλά δύο έξαλλοι και έκφρονες ιερείς του που τον εκθέτουν τραγικά. Αναμένουμε να τους αναχαιτίσει το συντομώτερο…».
Σκέφτηκα τότε να απαντήσω στον Σεβασμιώτατο, αλλά η δεύτερη σκέψη μου νίκησε την αρχική και δεν το έκανα. Το κάνω, όμως, τώρα, μιας και το περίφημο Γραφείο επί των Αιρέσεων και των Παραθρησκειών της Μητροπόλεως Πειραιώς, «απαντώντας» σε κείμενο του π. Γεράσιμου Φραγκουλάκη που δημοσιεύσαμε εδώ στο ΦΩΣ ΦΑΝΑΡΙΟΥ, γράφει σε σημερινή «πανταχούσα» του:
«Γιατί λοιπόν εξοργίζεται και αγανακτεί ο π. Γ. Φραγκουλάκης, επειδή ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας και κάποιοι κληρικοί της Μητροπόλεώς μας συμπεριέλαβαν μεταξύ των αιρέσεων και τον Οικουμενισμό; Γιατί θεώρησε ανεπίτρεπτη καινοτομία την προσθήκη στα αναθέματα και άλλων αιρέσεων; Μήπως ο Οικουμενισμός δεν είναι αίρεση;
Δεν νομίζει ότι η μη δημόσια στηλίτευση της αίρεσης δημιουργεί προϋποθέσεις συμπάθειας των πιστών με τις πλάνες; Άραγε έπεσαν έξω όλοι οι παρά πάνω μνημονευθέντες άγιοι Γέροντες, που επεσήμαναν αυτή την αίρεση; Όχι. Αυτοί σίγουρα δεν έπεσαν έξω. Εκείνος που πέφτει έξω, σίγουρα είναι ο π. Γ. Φραγκουλάκης και οι όμοιοι μ’ αυτόν.
Εδώ και αιώνες υπήρχε η ωραία συνήθεια να αναγιγνώσκονται τα αναθέματα την πανηγυρική αυτή ημέρα της Κυριακής της Ορθοδοξίας. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια, έπαυσαν να αναγιγνώσκονται, προφανώς κάτω από την επήρεια της οικουμενιστικής λαίλαπας, που κυριαρχεί στην εποχή μας. Πέραν αυτών γιατί να αποτελεί καινοτομία η προσθήκη αναθεμάτων και να μην αποτελεί καινοτομία η μη μνημόνευση των αναθεμάτων;»
Από τα παραπάνω συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι παρά τον καλό λογισμό του Σεβ. Προικοννήσου, αυτός που αναθεμάτισε την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο, δεν ήταν άλλος από τον Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ.

Ὁ ὅσιος Εὐφρόσυνος ὁ Συγχωρημένος», Ἀθωνίτης

 

  Παταπίου μοναχοῦ Καυσοκαλυβίτου

  Μία ὁσιακή μορφή τοῦ 18ου αἰ. πού μᾶς γίνεται γνωστή κυρίως ἀπό τό Βίο τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου († 1730) πού συνέταξε μετά τό 1740 ὁ λόγιος ἱερομόναχος Ἰωνᾶς Καυσοκαλυβίτης († 1765), εἶναι ὁ ὅσιος Εὐφρόσυνος ὁ Ἰβηρίτης ὁ ἐκ Θάσου. Ὁ βιογράφος, στό τέλος τοῦ παραπάνω Βίου, ἀντιμετωπίζοντας ὡς ψευδοδίλημα τό ἐπιχείρημα τῆς ἐποχῆς του καί ἴσως καί τῆς δικῆς μας ὅτι «ἀσθένησε ἡ φύση τῶν ἀνθρώπων καί δέν μπορεῖ κάποιος νά φθάσει στά μέτρα τῶν παλαιῶν ἁγίων, ἀκόμη κι ἄν ἔχει διάθεση καί τό ἐπιθυμεῖ», καταλήγει στό συμπέρασμα ὅτι ἡ ἁγιότητα εἶναι κατορθωτή, ἀφοῦ δέν ἀσθένησε ἡ φύση τῶν ἀνθρώπων ἀλλά ἡ προαίρεσή τους πού ρέπει πρός τό κακό. Ἔτσι, ἐκτός ἀπό τό παράδειγμα τοῦ βιογραφούμενου ὁσίου Ἀκακίου, ἀναφέρει ὅτι «τό ἴδιο συνέβη καί μέ ἄλλους πολλούς, πού ἦταν κρυμμένοι στό ἁγιώνυμο τοῦτο Ὄρος σάν τόν πολύτιμο ἐκεῖνο μαργαρίτη, καί ἐξεδήμησαν πρός τόν Κύριον πρόσφατα.

 Ἕνας ἀπ’ αὐτούς ἦταν καί ὁ τρισμακάριος ἐκεῖνος Εὐφρόσυνος, ὁ ὁποῖος κοινῶς ἐπονομαζόταν καί ‘‘συγχωρημένος’’, αὐτός, πού σάν ἄλλος ἥλιος ἔλλαμψε στή σεβάσμια μονή τῶν Ἰβήρων καί πού, καλλιεργώντας τήν ὑπερβολική ἁπλότητα, ἔβλεπε καί ἔλεγε αἰνιγματικά τοῦ καθενός τήν ἀφανή ψυχική κατάσταση καί πού τό λείψανό του δέν βρέθηκε, ὅταν ἦρθε ὁ καιρός τῆς ἀνακομιδῆς».

   Τό τελευταῖο αὐτό καί ἐντυπωσιακό συνάμα στοιχεῖο περί τοῦ ὁσίου Εὐφροσύνου δικαιολογεῖ ἴσως καί τήν λήθη πού ἀκολούθησε τό πέρασμα τοῦ Ὁσίου στήν αἰωνιότητα. Μήν ὑπάρχοντας τό ἱερό του λείψανο, ἀφοῦ αὐτό δέν βρέθηκε κατά τήν ἀνακομιδή του, ἀποδυναμώθηκαν καί οἱ πιθανές τιμές πρός αὐτόν.

  Δύο σπάνιες τοιχογραφίες ἔρχονται ὅμως νά διαιωνίσουν τή μνήμη τοῦ -ἄγνωστου κατά τά ἄλλα- ὁσίου Εὐφροσύνου. Ἡ πρώτη, στό Κυριακό τῆς Ἁγίας Τριάδος τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων, ἔργο τοῦ δεύτερου μισοῦ τοῦ 18ου αἰ. τοῦ ἐργαστηρίου τοῦ ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων τοῦ Σκούρτου, ἀπεικονίζει τόν ὅσιο μέ μοναχική περιβολή, ἀσκεπή καί γονατιστό. Τό ἀριστερό του χέρι εἶναι σέ κίνηση ἰκεσίας, ἐνῶ μέ τό δεξί του κρατᾶ ἀνοικτό εἰλητάριο. Τό κείμενο τοῦ εἰληταρίου: «Ο ΕΝ ΑΠΛΟΤΗΤΙ ΚΑΡΔΙΑΣ ΔΙΑΓΩΝ ΚΑΝ ΕΝ ΜΕΣΩ ΘΟΡΥΒΩΝ  Η ΣΥΓΧΩΡΗΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑ ΚΥΡΙΟΥ» ἔχει ὡς πηγή του τό παραπάνω ἀπόσπασμα ἀπό τό Βίου τοῦ ὁσίου Ἀκακίου. Ἡ παράσταση αὐτή, ὅτι βρίσκεται δίπλα σ’ ἐκεῖνες τῶν Ἁγίων τῆς Σκήτης Καυσοκαλυβίων, ὁσίου  Ἀκακίου καί ὁσιομαρτύρων Παχωμίου, Ρωμανοῦ καί Νικοδήμου, φέρει τήν ἐπιγραφή: «Ο ΟΣΙΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ Ο ΚΑΙ ΣΥΓΧΩΡΗΜΕΝΟΣ Ο ΕΝ ΤΩ ΙΒΗΡΩ». Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ἡ παράσταση αὐτή εἶναι ἡ μοναδική σέ ὁλόκληρο τό Κυριακό τῶν Καυσοκαλυβίων, πού στήν ἐπιγραφή της δέν ἀναγράφεται ἡ λέξη «ΑΓΙΟΣ» ἀλλά «ΟΣΙΟΣ».

  Στή δεύτερη τοιχογραφία τοῦ  ἔτους 1783, πού βρίσκεται στό νάρθηκα τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Ξηροποτάμου, ἔργο τῶν ἀδελφῶν Ἀθανασίου καί Κωνσταντίνου τῶν ἐκ Κορυτσᾶς, ἀπεικονίζεται ἕνας ὅσιος φέρων τήν ἐπιγραφή: «Ο ΑΓΙΟΣ ΕΥΦΡΟΣΥΝΟΣ / ΘΑΣΙΤΗΣ». Ἄν καί ἀπό τήν ἐπιγραφή αὐτή δέν προκύπτει ἡ ταύτιση τῶν προσώπων πού ἀπεικονίζονται στίς δύο τοιχογραφίες, ἐν τούτοις πρέπει νά ληφθοῦν ὑπ’ ὄψιν τά παρακάτω. Σύμφωνα μέ πρόσφατες ἔρευνες, τό εἰκονογραφικό πρόγραμμα τῆς Λιτῆς τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Ξηροποτάμου εἶναι ἐμπνευσμένο καί κατηρτισμένο μέ τίς ὑποδείξεις τοῦ λογίου Σκοπελίτου μοναχοῦ Καισάριου Δαπόντε (1713/14-1874), ὁ ὁποῖος φρόντισε ἐπιπλέον γιά τήν ἀνοικοδόμηση τοῦ ναοῦ. Στόν ἀνέκδοτο μέχρι σήμερα αὐτόγραφο κώδικά του (κώδ. Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ἁγίας Πετρουπόλεως 253, φ.φ. 97-149), ὁ Δαπόντες παραδίδει μία νεομαρτυρολογική συλλογή ὑπό τόν τίτλο: Ἐκλογή τῶν μετά τήν ἅλωσιν Κωνσταντινουπόλεως νεοφανῶν μαρτύρων τῶν ὑπέρ τοῦ ὀνόματος του Χριστοῦ μαρτυρησάντων. Στό ἔργο αὐτό ὁ λόγιος Ξηροποταμηνός μοναχός ἐργάστηκε κριτικά πάνω στή χειρόγραφη νεομαρτυρολογική συλλογή τοῦ ἱερομονάχου Ἰωνᾶ Καυσοκαλυβίτου «Βίοι Νεοφανῶν Μαρτύρων ἐν τῇ καθομιλουμένῃ» (Κώδ. Καλύβης Ἁγίου Ἀκακίου 1), εἴτε ἐπεξεργαζόμενος γλωσσικά τά κείμενα, εἴτε συντέμνοντας τά ἐκτενέστερα ἀπό αὐτά. Στή συλλογή τοῦ Ἰωνᾶ, στήν ὁποία συμπεριλαμβάνεται καί ὁ προαναφερθείς Βίος τοῦ ὁσίου Ἀκακίου τοῦ Καυσοκαλυβίτου, ὅπου καί ἡ μοναδική ἀναφορά στόν ὅσιο Εὐφρόσυνο τόν Ἰβηρίτη. Βάσει τῶν παραπάνω, εἶναι σχεδόν βέβαιο ὅτι ἡ παραπάνω τοιχογραφία τοῦ Ἁγίου Εὐφροσύνου, ἀναφέρεται στόν Εὐφρόσυνο τόν Ἰβηρίτη τόν Συγχωρημένο, ὁ ὁποῖος, βάσει τῆς ἐπιγραφῆς, κατάγεται ἀπό τή Θάσο, στήν ὁποία ἡ μονή Ἰβήρων διατηροῦσε μετόχι. Ἡ μνήμη τοῦ ὁσίου Εὐφροσύνου  τιμᾶται, ἀπό κοινοῦ μετά τῶν λοιπῶν Ἰβηριτῶν Ἁγίων  στίς 13 Μαΐου.

  Ἄς ἐλπίσουμε ἡ προσεχής ἔρευνα νά φέρει στό φῶς καί ἄλλα στοιχεῖα τοῦ Βίου τοῦ ὁσίου αὐτοῦ.

Βιβλιογραφία

ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΙΤΗΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ, «Ὁ Ὅσιος Εὐφρόσυνος ὁ Συγχωρημένος ὁ ἐν τῇ μονῇ τῶν Ἰβήρων», Πρωτᾶτον τ. 22 (1990), σ. 46-49. 

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ ΣΙΜΩΝΟΠΕΤΡΙΤΗΣ ΜΟΝΑΧΟΣ, «Μία ἀκόμα τοιχογραφία τοῦ Ὁσίου Εὐφροσύνου», Πρωτᾶτον τ. 78 (2000), σ. 65-66. 

ΠΑΤΑΠΙΟΣ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗΣ ΜΟΝΑΧΟΣ, Ἅγιος Ἀκάκιος ὁ Καυσοκαλυβίτης. Ἀπό τό περιβόλι τῆς Παναγίας στόν κῆπο τοῦ Θεοῦ,  Ἅγιον Ὄρος 2001, σ. 172-173, 226-227. 

Ο ΙΔΙΟΣ, Ὁ ὅσιος Εὐφρόσυνος ὁ Συγχωρημένος», Ἀθωνίτης 63 (2008), σ. 5-6

φωτογραφία: «Ὁ ὅσιος Εὐφρόσυνος ὁ καί συγχωρημένος ὁ ἐν τῷ Ἰβήρῳ». Τοιχογραφία τοῦ β’ μισοῦ τοῦ 18ου αἰ. Ἐργαστήριο ἱερομονάχου Παρθενίου τοῦ ἐξ Ἀγράφων. Κυριακό Ἁγίας Τριάδος Σκήτης Καυσοκαλυβίων

http://agioritikoslogos.blogspot.gr

http://agioritikesmnimes.blogspot.gr/2015/02/5991.html