ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΣΩΡΙΩΝ

Οι ζηλωτές και «ασυμβίβαστοι» χριστιανοί θέλοντας να επιτύχουν κατά γράμμα το «αδιαλείπτως προσεύχεσθαι» του Απόστολου Παύλου (Α' Θεσ. ε', 17), δημιούργησαν ακολουθίες 24ώρου διαρκείας, τις οποίες τελούσαν έξι χοροί, εναλλασσόμενοι ανά 4 ώρες. Πρόκειται για το τυπικό της μόνης Ακοιμήτων, που εφάρμοσε τον 5ο αιώνα ο μονάχος Αλέξανδρος (ο «Ακοίμητος»), αλλά διατηρήθηκε μέχρι τον ΙΓ΄ αίωνα. Στο πνεύμα αυτό, της αυξήσεως του αριθμού των ακολουθιών και των ωρών προσευχής, υπάγονται και οι ακολουθίες των Μεσωρίων. Επισυνάπτονται στις τέσσερις ώρες, φέρουν τα ονόματά τους και αναφέρονται στο περιεχόμενο εκάστης ώρας (Μεσώριο Α' ώρας, Μεσώριο Γ' ώρας κ.λπ.). Μετά την παρεμβολή των Μεσωρίων αποσπάσθηκε η ευχή της ώρας και προσκολλήθηκε στο τέλος του Μεσωρίου. Τα Μεσώρια προβλέπονται από ορισμένα τυπικά Μοναστηριών και διαβάζονται σε ήμέρες νηστειών, Χριστουγέννων και Ά γ. Απόστολων).

Η ΕΥΧΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Άλλος τρόπος προσεγγίσεως στο αίτημα της αδιάλειπτης προσευχής και λατρείας, σε ατομική πια βάση, είναι η χρήση της μονολόγιστης ευχής: «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού, ελέησον με τον αμαρτωλόν», ή«Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με». Η ευχή αυτή είναι εμπνευσμένη από την Καινή Διαθήκη (Ματ. θ', 27. ιε, 22' Μάρ . ι', 47.48Λουκ. ιζ', 13).

Πρόκειται για μία θαυμαστή πρακτική επινόηση που εξυπηρετεί όλες τις καθημερινές συνθήκες και ανάγκες, δε διασπά το νου με πολλές έννοιες και προ πάντων αφήνει τα επί μέρους αιτήματά μας στο μέγα και πλούσιο έλεος του Θεού.

Την ευχή αυτή την επαναλαμβάνουμε ψιθυριστά, χωρίς να γινόμαστε αντιληπτοί στους άλλους,κατά τη διάρκεια της ημέρας καιιδιαίτερα προ των ποικίλων γεγονότων του 24ώρου. Οπωσδήποτε όμως μετά την πρωινή και βραδινή μας προσευχή: Για τον εαυτόμας, για τους γονείς μας (εάν έχουν κοιμηθεί λέγουμε: Κύριε Ιησού Χριστέ, ανάπαυσον τους δούλους σου) και για όλο τον κόσμο, επαναλαμβάνοντας το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον τους δούλους σου» (ή τον κόσμο σου). Όλη η επιτυχία της προσευχής αυτής συνίσταται στην προσήλωση του νου επάνω στα λόγια της ευχής καιόχι σε εικονικές παραστάσεις Χριστού, Παναγίας ή Αγίων μας, προς αποφυγή πλάνης. Τα λόγια της ευχής φωτίζουν το νου, γαληνεύουν την καρδιά, καίουν την αμαρτία,εκδιώκουν τους λογισμούς και τους δαίμονες και προσελκύουν τη Χάρη του Θεού.

Η αποτελεσματικότητά της ευρίσκεται :

Στη συντομία και πληρότητά της.

Στη δύναμη του Ονόματος και

Στην πνευματική άσκηση της επιμονής επαναλήψεως.

Γι' αυτό έχει καταστεί το παντοδύναμο όπλο κάθε πιστού. Επίσης μπορούμε να προσευχόμαστε συχνά προς την Παναγία και τους Αγίους μας, ως έξης:

«Υπεραγία Θεοτόκε σώσον ημάς».

«Άγιέ μου (...), πρέσβευε υπέρ εμού ή ημών».

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΩΝ ΤΥΠΙΚΩΝ

Είναι ειδική μοναχική ακολουθία. Περιλαμβάνει τους ψαλμούς ρβ' («Ευλόγει η ψυχή μου τονΚύριον... ») και ρμε΄ («Αίνει η ψυχή μου τον Κύριον ... ») και τελείται όπου δε γίνεται Θ.Λειτουργία. Στις ενορίες ψάλλεται τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, εκτός Σαββάτου και Κυριακής, με την Θ' ώρα και πριν από τον Εσπερινό. Και σ' αυτή την ακολουθία προσάπτεται, όπως και σ' όλεςτις άλλες, η ευχή του Οσίου 

Εφραίμ: «Κύριε.. ». Σ' αυτή την περίπτωση, παραλείπονται οι δύο ψαλμοί και αρχίζει με τους μακαρισμούς, με εφύμνιο, το «Μνήσθητι ημών, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία Σου». Ακολουθούν το «Χορός ο επουράνιος ... », το σύμβολο της πίστεως, το «Άνες, αφες...», το «Πάτερ ημών» και τα τροπάρια: 1ο: «Επί του όρους μετεμορφώθης… », 2ο: το της ημέρας, ένα για κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη - Παρασκευή και Πέμπτη, 3ο: του Αγίου του Ναού, 4ο: το Μαρτυρικό του ήχου, 5ο: «Δόξα ... Μετά των άγιων... » και 6ο: «Και νυν ... Προστασία των Χριστιανών ... ». Η ακολουθία αυτή προσάπτεται στην Θ' Ώρα και στις Μεγάλες Ώρες της παραμονής των Χριστουγέννων και των Φώτων.

Όταν στη Θεία Λειτουργία ψάλλονται Τυπικά, τότε λέγονται: αντί του Α' Αντιφώνου ο ρβ' ψαλμός («Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον... »), αντί του Β' Αντιφώνου ορμε' φαλμω; («Αίνει ή ψυχή μου τον Κύριον...») και αντί του Γ' Αντιφώνου οι Μακαρισμοί.

ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΑΓΡΥΠΝΙΑ

Το αποκορύφωμα της μοναχικής λατρείας είναι η ολονύκτια αγρυπνία από την πρώτη ώρα της νύκτας μέχρι τις πρώτες ώρες της ημέρας. Τελείται σ' όλες τις Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές και στις μνήμες μεγάλων Αγίων.
Οι Μοναχοί έχουν ιδιαίτερη προτίμηση στη νυκτερινή ακολουθία για λόγους ασκήσεως, αλλά και διότι η νύκτα προσφέρεται περισσότερο για προσευχή απ' ό,τι ο διασπαστικός χρόνος της ημέρας. Το παράδειγμα το έδωσε ο Κύριος, ο οποίος «ην διανυκτερεύων εν τη προσευχή του Θεού» (Λουκ,στ', 12). Αρχίζει με το Απόδειπνο, ακολουθεί ο Εσπερινός, ο Όρθρος και η Α' Ώρα. Κανονικά μετά από την Α' Ώρα γίνεται απόλυση και μετά από διακοπή μερικών ωρών τελείται η Τρίθεκτη και η Θ. Λειτουργία. Σε πολλές Μονές όμως η Τρίθεκτη και η Θ. Λειτουργία τελούνται χωρίς διακοπή αμέσως μετά την Α' Ώρα.

ΜΙΚΡΗ ΑΓΡΥΠΝΙΑ

Στις παραμονές μεγάλων εορτών, κυρίως Αγίων, τελείται σε πολλούς Ναούς νυκτερινή Θεία Λειτουργία, ή όπως λέγεται, «Αγρυπνία» από τις 9 το βράδυ μέχρι την 1π.μ. Η μικρή αύτη αγρυπνία αρχίζει με το Απόδειπνο καιτους
Χαιρετισμούς και ακολουθεί ο Εσπερινός, ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία.

Οι «Αγρυπνίες» αυτές γίνονται κατ' απομίμηση και σύντμηση των Μοναχικών σε τακτές ημέρες μερικές φορές και εκτάκτως σε μνήμες εορταζόμενων μεγάλων ή γνωστών Αγίων. Εξυπηρετούν από πρακτικής πλευράς τις ενοριακές ανάγκες, δεν κουράζουν πολύ, αφού τελειώνουν τη συνήθη σχεδόν ώρα κατακλίσεως και διευκολύνουν νέους και εργαζόμενους που κωλύονται να εκκλησιαστούν το
πρωί. Κυρίως όμως είναι λύση σωτηρίας των εορτών αυτών, εφ' όσον, λόγω εργασίμων ήμερων,κινδυνεύουν να γίνουν εορτές συνταξιούχων και ανέργων.