Τακτικές «πνευματικής αυτοβοήθειας»...

Σκέψεις και τακτικές "πνευματικής αυτοβοήθειας" και αυτοάμυνας
για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών δυσκολιών και διαταραχών

του Νικήτα Καυκιού


Μην αγωνίζεσθε να διώξετε το σκοτάδι. Βρίσκεσθε στο σκοτάδι και θέλετε να απαλλαγείτε; Εσείς τι κάνετε; Διώχνετε με δύναμη το σκοτάδι, το χτυπάτε, αλλ' αυτό δεν φεύγει. Θέλετε φως; Ανοίξτε μια τρυπίτσα και θα έλθει μια ακτίνα του ήλιου, θα έλθει το φως. Αντί να διώχνετε το σκοτάδι, αντί να διώχνετε τον εχθρό, να μην μπει μέσα σας, ανοίξτε τα χέρια στην αγκάλη του Χριστού. Αυτός είναι ο πιο τέλειος τρόπος, να μην πολεμάτε, δηλαδή, απευθείας το κακό, αλλά να αγαπήσετε τον Χριστό, το φως Του, και το κακό θα υποχωρήσει.



- Όπως ένα φυτό στρέφεται προς τον ήλιο για να παίρνει ζωή από τις ακτίνες του, έτσι και εγώ στρέφομαι συνεχώς προς το Θεό για να παίρνω ζωή και ενέργεια από την Αγάπη Του.

- Καταλαβαίνω ότι όλα τα γεγονότα της ζωής μου έχουν κάποιο νόημα. Συνειδητοποιώ ότι όλες οι εμπειρίες είναι ευκαιρίες που μπορούν να συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μου και στη σωτηρία μου. Λειτουργώ σαν ένας μετασχηματιστής. Μετασχηματίζω όλα τα αρνητικά σε θετικά. Ανακαλύπτω τα μαθήματα που κρύβονται στην οδύνη. 
Αξιοποιώ τις αρνητικές εμπειρίες για να γίνω καλύτερος άνθρωπος. Ωριμάζω μέσα από τις αντιξοότητες. Για να δυναμώσω μια μυϊκή ομάδα του σώματός μου την γυμνάζω και την καταπονώ. Η σωματική δύναμη δεν έρχεται μέσα από την ανάπαυση και τη ξεκούραση αλλά μέσα από τον κόπο και την άσκηση. Έτσι και η ψυχική δύναμη δεν έρχεται μέσα από την ευχαρίστηση και την καλοπέραση αλλά μέσα από τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες. 
Η ζωή με ευλογεί με τη δυνατότητα της οδύνης. Αναγνωρίζω την ευλογία που κρύβεται στη δυσκολία και χαίρομαι για την ευκαιρία που μου δίνεται να προοδεύσω ψυχολογικά και πνευματικά. Αναγνωρίζω το νόημα που κρύβεται σε αυτό που περνάω. Με τη βοήθεια του Θεού αξιοποιώ όλες τις ευκαιρίες που μου παρέχει η ζωή για να γνωρίσω καλύτερα τον εαυτό μου, να δυναμώσω ψυχολογικά και να πλησιάσω το Θεό.

- Ακόμη και αν νιώθω το Θεό μακριά μου γνωρίζω ότι σύμφωνα με το λόγο Του είναι πάντοτε μαζί μου, με φροντίζει, με αγαπά και με συγχωρεί. Ακόμη και οι Άγιοι δεν ένιωθαν πάντοτε μέσα τους την παρουσία του Θεού. Συχνά ένιωθαν τη σχέση τους με το Θεό να αδυνατίζει ή και να χάνεται και αυτό τους προκαλούσε αφόρητη οδύνη. Έμειναν όμως κοντά Του. Όχι με τα αισθήματα αλλά με την πράξη της ζωής. Έκαναν μεγάλο αγώνα, τραυματίστηκαν, απογοητεύτηκαν αλλά στο τέλος τα κατάφεραν. Ή μάλλον ο Θεός κατάφερε να τους σώσει και να τους χαρίσει την αιώνια χαρά. Δεν νίκησαν με τη δύναμή τους αλλά με τη δύναμη του Θεού. Αναγνώρισαν και αποδέχτηκαν την αδυναμία τους και αυτή η ταπείνωση τους οδήγησε στη σωτηρία.

- Όπως το τζάκι θέλει συνεχώς ξύλα για να συνεχίσει να καίει έτσι και η ψυχή μου χρειάζεται συνεχώς το θείο λόγο για να παραμείνει ζωντανή, χαρούμενη και φωτεινή. Διαβάζω ψαλμούς, χωρία του Ευαγγελίου ή κείμενα Αγίων πατέρων που μου εμπνέουν χαρά και ελπίδα. Δεν περιμένω να μου έλθει το κέφι για να αρχίσω να διαβάζω. Αρχίζω το διάβασμα για να μου έλθει το κέφι. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη.

- Τα αρνητικά αισθήματα απέναντι στους άλλους διώχνουν την εσωτερική ειρήνη και πυροδοτούν τη θλίψη και την περιθωριοποίηση. Λέω στους άλλους ότι λυπάμαι που τους στενοχώρησα εν γνώσει ή εν αγνοία μου. Αν κάποιος με έχει πληγώσει φροντίζω να τον κάνω να νιώσει άνετα μαζί μου ώστε να καταλάβει ότι τον έχω συγχωρήσει. Η συγχώρηση φέρνει την αρμονία στις προσωπικές μου σχέσεις και την εσωτερική γαλήνη στην ψυχή μου.

- Θυμάμαι τις στιγμές που στο παρελθόν αισθάνθηκα την παρουσία και τη βοήθεια του Θεού στη ζωή μου. Αν έχω κρατήσει κάποιο ημερολόγιο με τις εμπειρίες μου, το ξαναδιαβάζω. Η απουσία του Θεού στη ζωή μου είναι μια πρόσκληση για να τον πλησιάσω.

- Συνεχίζω να κάνω με σταθερότητα κάποια μικρή προσευχή ή λίγες μετάνοιες (κανόνα) ανεξάρτητα από το πως αισθάνομαι. Με αυτό τον τρόπο κρατάω ζωντανή τη σχέση μου με τον Θεό. Μένω ανοιχτός απέναντί Του ώστε να μπορέσω να δεχτώ τη Χάρη και τη βοήθειά Του.

- Δεν περιμένω να δω άμεσα τα αποτελέσματα των προσπαθειών μου. Κάνω με απλότητα αυτό που γνωρίζω ότι μπορεί να με ωφελήσει. Δεν απαιτώ όμως να νιώσω καλύτερα. Η ανάγκη μου για άμεση βελτίωση μπορεί να με οδηγήσει στην απογοήτευση. Κάνω ήσυχα και αβίαστα αυτό που είναι ωφέλιμο για την προσωπική μου πορεία. Αφήνω τα αποτελέσματα στην αγάπη του Θεού.

- Προσπαθώ να μην αποκοπώ από την Εκκλησία. Αν και ίσως μου φαίνεται δύσκολο, προσπαθώ να πηγαίνω έστω και για λίγο στις Ακολουθίες. Δεν τα βάζω με τον εαυτό μου όταν δεν τα καταφέρνω. Με προτρέπω με σεβασμό και συγκατάβαση να κάνω αυτό που μπορεί να ξυπνήσει μέσα μου τη χαρά και την ελπίδα στον Χριστό.

- Αναζητώ ένα δίκτυο στήριξης σε ανθρώπους οι οποίοι έχουν Αγάπη και νιώθουν τον Θεό. Φροντίζω να περνάω όσο περισσότερο χρόνο γίνεται μαζί τους. Δεν τους γίνομαι βάρος αλλά τους βοηθώ με το να τους δίνω την ευκαιρία να με βοηθήσουν.

- Συμφιλιώνομαι με την αδυναμία μου να ξεπεράσω τις δυσκολίες μόνο με τις δικές μου δυνάμεις. Συμφιλιώνομαι με την αδυναμία μου να προσευχηθώ ή να πιστέψω περισσότερο.

Ινατί περίλυπος εί η ψυχή μου; και ινατί συνταράσσεις με; ’Ελπισον επί τον Θεόν, ότι εξομολογήσομαι αυτώ, σωτήριον του προσώπου μου, και ο Θεός μου.
Ψαλμός 42
Γιατί ψυχή μου λυπάσαι τόσο πολύ και με ταράζεις τόσο; Να ελπίζεις στη βοήθεια του Θεού. Θα εξομολογηθώ σε Αυτόν και θα Τον υμνήσω. Αυτός είναι η σωτηρία μου και ο Θεός μου. 
Ελεύθερη απόδοση στη Νέα Ελληνική, δική μου.

 - Γνωρίζω πως ο Θεός είναι άνευ όρων αγάπη. Δεν με τιμωρεί για κάποια αμαρτία μου. Ο Θεός θέλει να αισθάνομαι πάντοτε χαρά και ευτυχία. Με την ανθρώπινη λογική δεν μπορώ να καταλάβω γιατι ο Θεός επιτρέπει τη δυσκολία που περνάω. Δεν προσπαθώ με το ζόρι να καταλάβω το μυστήριο της οδύνης στη ζωή μου. Απλά συμφιλιώνομαι με οτιδήποτε συμβαίνει και αναθέτω την ελπίδα μου στο Θεό. Μέσα από την οδύνη ωριμάζω ως χριστιανός και ως άνθρωπος. Οι δοκιμασίες που περνάω σύντομαι θα περάσουν. Στο τέλος θα νικήσει σίγουρα η Αγάπη του Θεού.

- Μιλάω γι' αυτό που αισθάνομαι. Οι άνθρωποι που διαθέτουν πνευματική ωριμότητα μπορούν να με καταλάβουν και να με αποδεχτούν απόλυτα χωρίς να με κρίνουν. Άλλωστε είναι πιθανόν να έχουν περάσει και οι ίδιοι ανάλογες δυσκολίες. Είναι βέβαιο ότι χιλιάδες ή εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα σαν τα δικά μου ή και σοβαρότερα και τα έχουν ξεπεράσει. Εκφράζω με αυθορμητισμό και ειλικρίνεια στα πνευματικά αδέλφια που εμπιστεύομαι αυτό που αισθάνομαι.

- Εξομολογούμαι στον πνευματικό μου και ζητάω στήριξη και συμπαράσταση από αυτόν με λόγια, πράξεις και προσευχή. Δεν του ζητώ να μου δώσει μόνο συμβουλές ούτε να τελέσει απλά το μυστήριο της εξομολόγησης. Τον παρακαλώ ευγενικά να μου σταθεί σαν πατέρας και αδελφός. Σαν πραγματικός πατέρας και πραγματικός αδελφός. Να ζήσει το πρόβλημά μου σαν δικό του πρόβλημα και να με στηρίξει με την έμπρακτη αγάπη του.

- Οι άνθρωποι της Εκκλησίας με αγαπούν και θα ήθελαν να με βοηθήσουν. Δεν σημαίνει όμως ότι όλοι γνωρίζουν τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να με βοηθήσουν. Δεν μπορούν να μαντέψουν τι ακριβώς είναι αυτό που χρειάζομαι. Τους εξηγώ με λεπτομέρειες τι είναι αυτό που θα ήθελα να κάνουν για μένα.
Είναι πιθανόν, χωρίς να το θέλουν, να πουν ή να κάνουν κάτι που θα με ενοχλήσει. Αυτό είναι φυσικό να συμβεί κάποια στιγμή ιδιαίτερα επειδή σε αυτή τη φάση της ζωής μου είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος και ευάλωτος. Συγχωρώ τα μικρά σφάλματα των άλλων και τους εξηγώ αναλυτικά τι είναι αυτό που με ενοχλεί και με ποιο τρόπο θα ήθελα να με αντιμετωπίζουν. Τους βοηθώ να με βοηθήσουν εξηγώντας τους αναλυτικά αυτό που αισθάνομαι και αυτό που χρειάζομαι.

- Ιδιαίτερα σε μια περίοδο της ζωής μου που νιώθω έντονα αρνητικά αισθήματα άγχους και θλίψης είναι φυσικό να μην αισθάνομαι τη Χάρη και τη βοήθεια του Θεού. Δεν επιδιώκω να νιώσω με το ζόρι την παρηγοριά και τη Χάρη του Θεού. Απλά ησυχάζω με αυτό που αισθάνομαι και αυτό που μου συμβαίνει ενώ παραμένω δεκτικός στη βοήθεια του Θεού. Δεν αλλάζω τον εαυτό μου με τις δικές μου δυνάμεις. Είμαι όμως έτοιμος να δεχτώ τη Χάρη του Θεού όταν με επισκεφτεί. Το έλεος του Θεού θα με αναζητήσει. Η Αγάπη του Θεού θα έλθει σε βοήθειά μου. Εγώ απλά δεν χρειάζεται να την εμποδίσω. Επιτρέπω στην Αγάπη του Θεού να εργαστεί τη σωτηρία μου. Η Αγάπη του Θεού θα με βοηθήσει ακόμη και όταν δεν θέλω. Αλλά αν το θέλω και το επιτρέπω θα είναι πιο εύκολο να το νιώσω. Ο ρόλος μου είναι απλά να διευκολύνω τη Χάρη να με ελευθερώσει από αυτό που με βασανίζει. Όταν και όπως ο Θεός γνωρίζει με την άπειρη σοφία Του.

Σιγά σιγά θα σας επισκέπτεται η χάρις. Θα μπαίνετε μες στη χαρά.
Θ' αρχίσετε να ζείτε στην ειρήνη, οπότε μετά θα γίνετε πιο δυνατοί με τη θεία χάρι. Δεν θα θυμώνετε, δεν θα εκνευρίζεσθε, δεν θα παρεξηγείτε, δεν θα κατακρίνετε, θα τους δέχεσθε όλους με αγάπη.
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου. Βίος και Λόγοι. εκδ. Ιερά Μονή Χρυσοπηγής. Χανιά 2003, σελ. 269.

- Είναι φυσικό να φοβάμαι και να αμφιβάλλω για την σχέση μου με το Θεό και τους πνευματικούς μου πατέρες και αδελφούς. Αυτό οφείλεται στην ανασφάλειά μου. Συμφιλιώνομαι με τους φόβους και τις αμφιβολίες μου χωρίς να επιδιώκω να απαλλαγώ από αυτές. Όταν θα με στερεώσει και δυναμώσει η Χάρη του Θεού όλα τα αρνητικά αισθήματα θα φύγουν από μόνα τους. Όπως το φως διώχνει το σκοτάδι έτσι και η Αγάπη του Θεού διώχνει το φόβο, τη θλίψη και την αμφιβολία.

- Τα αρνητικά αισθήματα επηρεάζουν τον τρόπο που σκέπτομαι, συμπεριφέρομαι και σχετίζομαι με τους άλλους. Είναι φυσικό όταν νιώθω κατάθλιψη να δυσκολεύομαι να προσευχηθώ, να εκκλησιασθώ ή να μελετήσω ψυχωφελή βιβλία. Είναι φυσικό να νιώθω ότι ο Θεός με έχει εγκαταλείψει ή ότι είμαι ένοχος απέναντί του. Η ψυχολογική μου ζωή επηρεάζει την πνευματική και το αντίστροφο. Όμως ο Θεός είναι πάντοτε κοντά μου και με προστατεύει ακόμη και όταν δεν το καταλαβαίνω.

- Επαναλαμβάνω συχνά προτάσεις αγίων πατέρων ή της Αγίας γραφής που αναφέρονται στην αγάπη, τη στήριξη και τη συγχωρητικότητα του Θεού.

- Επαναλαμβάνω μέσα μου συνεχώς την παρακάτω προσευχή:
“Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού χάρισε μου αντί για θλίψη - χαρά, αντί για θυμό - αγάπη, και αντί για άγχος - γαλήνη.”
Ή
“Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού χάρισε μου χαρά, αγάπη και ειρήνη.”

Η ευχή του Ιησού το «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού ελέησόν με» όταν επαναλαμβάνεται μέσα μου συνεχώς, με επιμονή και πραότητα φέρνει εσωτερική γαλήνη και ηρεμία. Η συναίσθηση ότι παραδίδω όλα μου τα προβλήματα και τις αδυναμίες στον παντοδύναμο Θεό της αγάπης μου δίνει κουράγιο, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και μειώνει το φόβο. Η αδιάκοπη επανάληψη του ονόματος του Χριστού θεραπεύει την αρνητικότητα και με αναπαύει με τη δύναμη της Χάρης του Αγίου Πνεύματος. Με την προσευχή δεν είμαι μόνος, συντροφιά με την αδυναμία του. Παρεμβαίνει δυναμικά στη ζωή μου ο ίδιος ο Θεός, ο παντοδύναμος Θεραπευτής όλων των ασθενειών και όλων των αδυναμιών. 

Προσεύχομαι με κάθε τρόπο, όπως μπορώ και αυτό μου δίνει ένα στήριγμα ένα αποκούμπι που τόσο πολύ το έχω ανάγκη. Ακόμη και όταν δεν πιστεύω στο Θεό (και είναι φυσικό να μην πιστεύω αν δεν Τον γνωρίζω) επαναλαμβάνβω νοερά μέσα μου την ευχή του Ιησού, το "Κύριε Ιησού Χριστέ Ελέησόν με".
Μπορώ ακόμη να μιλήσω ελεύθερα στον Θεό σαν να είναι πατέρας μας ή ένα ένα πολύ αγαπητό πρόσωπο που μπορεί να με βοηθήσει.

"Θεέ μου δεν σε γνωρίζω αλλά σε παρακαλώ να με βοηθήσεις να ξεπεράσω αυτά τα αρνητικά αισθήματα διότι υποφέρω πολύ. Σε παρακαλώ βοήθησέ με".

Και πάλι συνεχίζω επαναλαμβάνοντας πολλές φορές την ευχή του Ιησού . Δεν πρέπει όμως να περιμένωγρήγορα και σημαντικά αποτελέσματα. Λέω την ευχή και αφήνω τον Θεό να λειτουργήσει μέσα μου την βοήθειά Του όπως Εκείνος γνωρίζει. Προσευχόμαι χωρίς να εξετάζω το αποτέλεσμα, χωρίς να περιμένω κάτι. Σιγά-σιγά θα συντελείται μέσα μου η αλλαγή. Η ανάπτυξη της σχέσης μου με το Θεό είναι θεραπευτική.

- Επαναλαμβάνω μέσα μου συνεχώς τις παρακάτω προτάσεις:
Με τη βοήθεια και τη Χάρη του Θεού:
Ξεπερνώ όλους τους φόβους και τις ανασφάλειες.
Εκφράζω με τόλμη τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου.
Εξαγνίζω το παρελθόν μου.
Βελτιώνω τις σχέσεις μου.
Εμπιστεύομαι την Αγάπη του Θεού.
Χαίρομαι την κάθε στιγμή της ζωής μου.
Μαθαίνω από κάθε εμπειρία μου.
Παραμένω ψύχραιμος, ήρεμος και γαλήνιος.
 
Επίσης:
Ο Θεός είναι πάντοτε μαζί μου.
Ο Θεός συγχωρεί όλα μου τα λάθη.
Ο Θεός με στηρίζει με την Αγάπη του.
Ο Θεός με αγαπά πάντοτε, άνευ όρων.
Ο Θεός μου χαρίζει απεριόριστες δυνατότητες.
Με τη βοήθεια του Θεού μπορώ να τα καταφέρω.
Η ζωή μου δεν προσδιορίζεται από την τυχαιότητα αλλά προστατεύεται κατά πάντα από τον ίδιο το Θεό.
Η Χάρη του Θεού μου χαρίζει δύναμη, υγεία, ελπίδα, ζωντάνια, ηρεμία, φως, αισιοδοξία, χαρά, ευτυχία.

- Όσο μπορώ συντονίζω τις πράξεις μου με το θέλημα του Θεού. Κάνοντας υπακοή στο θέλημα του Θεού βοηθώ τον εαυτό μου να κάνει την καλύτερη επιλογή σε κάθε περίσταση. Ο Θεός θέλει από εμένα αυτό που με βοηθά περισσότερο. Οι εντολές του Θεού είναι οι κατευθυντήριες γραμμές που μπορούν να με οδηγήσουν σε μια καλύτερη ζωή και στη λύτρωση από κάθε κακό. Οι εντολές δεν είναι αστυνομικές ή δικαστικές αποφάσεις που επιβάλλονται από μια εξωτερική εξουσία. Οι εντολές είναι οι απαραίτητες οδηγίες για να προχωρήσω και να ολοκληρώσω με τον καλύτερο τρόπο το ταξίδι της ζωής. Το θέλημα του Θεού δεν είναι ένα ατομικό, εγωκεντρικό θέλημα που μου επιβάλλεται με αυστηρότητα. Το θέλημα του θεού συνιστά έκφραση της Αγάπης Του που στοχεύει να με βοηθήσει να πλησιάσω την τελειότητα. Το θέλημα του θεού είναι το καλύτερο φάρμακο για τον εαυτό μου. Αυτό που ο Θεός θέλει, είναι αυτό που εγώ χρειάζομαι.

«έως γήρους εγώ ειμί και έως αν καταγηράσητε εγώ ειμί εγώ ανέχομαι υμών εγώ εποίησα και εγω ανήσω εγώ αναλήμψομαι και σώσω υμάς. Ησαίας 46,4
-----
Μέχρι τα γηρατειά σας εγώ είμαι ο Θεός σας και μέχρι τα βαθιά σας γεράματα εγώ θα σας στηρίζω. Εγώ σας έπλασα και εγώ θα σας σηκώσω αν πέσετε, εγώ θα σας υποστηρίξω και θα σας σώσω.
Ελεύθερη απόδοση στη Νέα Ελληνική, δική μου.

- Τα κλειδιά της αυτογνωσίας και της προσωπικής μου ανάπτυξης κρύβονται στη σκιά και το σκοτάδι της καθημερινότητας. Αξιοποιώ την ενέργεια που κρύβεται στις αντιξοότητες της καθημερινής ζωής για να προχωρήσω στην πνευματική μου πορεία. Δεν προσδοκώ να απαλλαγώ οριστικά από την οδύνη. Μαθαίνω να χαίρομαι μαζί με τις δυσκολίες.

- Αποσπώ την προσοχή μου από τα προβλήματα και τις αδυναμίες μου και βλέπω τον εαυτό μου μέσα από το πρίσμα της αιωνιότητας. Συνειδητοποιώ ότι είμαι εικόνα του Θεού. Θέλω να μάθω να σκέπτομαι, να αισθάνομαι και να συμπεριφέρομαι όπως ο Χριστός.

- Επιτρέπω μέσα από μένα να εκδηλωθεί η αγάπη του Θεού στον κόσμο. Στο βαθμό που μπορώ γίνομαι αγάπη για τους γύρω μου. Αν δεν είναι δυνατόν να πάρω αγάπη από τους άλλους προσπαθώ όσο μπορώ να δώσω αγάπη. Σιγά-σιγά μαθαίνω να παίρνω δίνοντας, να κερδίζω χάνοντας.