rΗ Διαλεκτική σχέση Θεολογίας και ΦιλοσοφίαςΤο παράδειγμα της μεταφυσικής του Θείου Φωτός στον Γρηγόριο

Πάπυροι -Επιστημονικό ΠεριοδικόPapyri -Scientific Journalτόμος8, 2019www.academy.edu.grvolume 8, 2019papyri@academy.edu.grΗ Διαλεκτική σχέση Θεολογίας και ΦιλοσοφίαςΤο παράδειγμα της μεταφυσικής του Θείου Φωτός στον Γρηγόριο Παλαμά96ISSN:2241-5106ότι τον απέρριψε εξ oλοκλήρου, έστω και εμμέσως. Η αναγνώριση του έργου του Ψευδο-Διο-νυσίου αποτελεί ένα δείγμα.43Η γνώση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αλλά και της μετα-κλασσικής ή της ελληνιστικής φιλοσοφίας των ύστερων χρόνων προσέδιδε το βάθος της παι-δείας των Πατέρων, και φυσικά και του Γρηγορίου Παλαμά. Αν οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν διέθεταν την βαθειά παιδεία που διέθεταν, το μεγαλειώδες έργο τους θα ήταν αδύνατο.44Συνελόντι ειπείν, «ὁ βυζαντινὸς πατὴρ θεᾶται τὴν φιλοσοφία καὶ τὴν θεολογία ὡς ἰσχυρὰ συνυφασμένες ἀκόμη καὶ στὸν ἀποκαλυπτικὸ λόγο, ὑπὸ τὴν ἑξῆς ἔννοια: ἡ φιλοσοφία ὑποστηρίζει διὰ τοῦ λόγου τὴν ἔκφραση καὶ ἀντίληψη τῶν ὑψίστων νοημάτων ἐνισχύοντας τὴν πίστη –θεολογία–στὴν ἐμπέδωσή τους καὶ στὴν πράξη.Τὸ ἀκατάληπτον τῆς θείας οὐσίας παραμένει βέβαια ἀκατάληπτον, ἀλλὰ οἱ θεῖες ἄκτιστες ἐνέργειες, ἡ ἐνανθρώπηση τοῦΚυρίου, ἡ θέαση τοῦ «ὑπερλάμπρου φωτὸς» Ἀγίῳ Πνεύματι διὰ νοὸς καὶ ψυχῆς κατανοοῦνται καὶ ἀναγνωρίζονται ὡς τέτοιες διὰ πίστεως. Ἡ πίστη φωτίζει, δηλαδή, τὸν λόγο γιὰ τὴ γνώση καὶ τὴν κατανόηση τῶν ἀποκεκαλυμμένων θείων ἀληθειῶν.Ἄλλωστε, στὴν ὀρθόδοξη θεολογία ὁ λόγος, ὁ ὀρθὸς λόγος, δὲν ἀπορρίπτεται· ὑπάρχει στὴν «κατ’ εἰκόνα» δημιουργία· ὡστόσο, περιορίζεται βάσει τῶν ἀποκεκαλυμμένων θείων ἀληθειῶν, οἱ ὁποῖες σαφῶς καὶ δὲν γίνονται ἀπολύτως κατανοητές».4543Παρόμοια και με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι όλοι οι θεοφόροι Πατέρες γνώριζαν καλά την πλατωνική και την αριστοτελική φιλοσοφία, σημαίνει ότι της απέδιδαν τη δέουσα σημασία και αξία.44Βλ. σχετικά Κ. Ε. Παπαπέτρου, Πίστη καὶ γνώση, ἀνάτ. ἀπὸ τὸν 27ο τόμο «Ἐπίσημοι Λόγοι» περιόδου ἀπὸ 1.9.1982 ἕως 18.5.1983 (Πρυτανεία Σπ. Μουλοπούλου), Ἀθήνα 1987, σ. 17, όπου και συμπληρώνει: «Ὁ Θεὸς χρησιμοποιεῖ τὸ διαθέσιμο λόγο τῶν ἀνθρώπων γιὰ νὰ μιλήσει στὴν ἱστορία. Ὅσο περισσότερος λόγος ὑπάρχει στὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, τόσο καθαρότερα “φαίνεται” ἡ ὑπερβατικὴ Ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο». 45Δ. Β. Μπαλιάτσας, Βυζαντινὴ Φιλοσοφία. Ἡ Ἠθικὴ τοῦΓεωργίου Σχολαρίου. Ἐπιστημολ