Ο ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Ο ΓΕΡΩΝ ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΙ "Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος δημοσίευσε κείμενο με τίτλο: «Ἡ ὀντολογία τοῦ προσώπου»: ἡ συστηµατική παρερµηνεία τῶν ἁγίων Ἀθανασίου, Καππαδοκῶν καί Μαξίµου ἀπό τόν Μητροπολίτη Περγάµου Ἰωάννη Ζηζιούλα. Όπως σημειώνεται σε σχετικό δελτίο τύπου της Μητροπόλεως Ναυπάκτου «στό κείμενο αὐτό ἐπισημαίνονται οἱ παρακινδυνευμένες ἀπόψεις τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ἰωάννου γιά τήν «ὀντολογία τοῦ προσώπου» καί κυρίως γιά τήν δῆθεν «μία ἐλεύθερη βούληση, αἰώνια, ἀΐδια» τοῦ Πατρός, γιά τό δῆθεν «ἐλεύθερο θέλημα τοῦ Πατρός», καί παρουσιάζονται οἱ συνέπειές τους…. ἡ «ὀντολογία τοῦ προσώπου» ὅπως ἑρμηνεύεται ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Περγάμου εἶναι ἀντιπατερική καί δυστυχῶς τέτοιες ἀπόψεις ἔχουν εἰσχωρήσει σέ πολλά σύγχρονα θεολογικά καί ἐκκλησιαστικά κείμενα.»

Απλώς επισημαίνουμε ότι στο επίσημο βιογραφικό του Σεβ. Ναυπάκτου διαβάζουμε, μεταξύ άλλων: "Τό βιβλίο του μέ τίτλο «Τό Πρόσωπο στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση» βραβεύθηκε ἀπό τήν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ὡς τό καλύτερο θεολογικό βιβλίο τῆς πενταετίας, μέ θερμή εἰσήγηση τῶν Ἀκαδημαϊκῶν κ. Εὐαγγέλου Μητσόπουλου, Μάρκου Σιώτη καί Σεβ. Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ἰωάννη. Ἡ βράβευση ἔγινε τό ἔτος 1996 σέ ἐπίσημη ἑορταστική ἐκδήλωση τῆς ὁλομελείας τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν."

Άρα, είκοσι χρόνια μετά την βράβευση του Σεβ. Ναυπάκτου για το βιβλίο του «Το Πρόσωπο στην Ορθόδοξη Παράδοση», τη εισηγήσει και του ακαδημαϊκού Μητροπολίτου Περγάμου, ο τελευταίος – κατά τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου - βρίσκεται σε «πλάνη», για ένα θέμα για το οποίο πρότεινε προς βράβευσιν τον Σεβ. Ναυπάκτου. 

Για το "πρόσωπο", μάλιστα, κάποιοι μελετητές τοποθετούν Περγάμου και Ναυπάκτου δίπλα, όπως η Όλγα Στασινοπούλου σε κείμενό της που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της Αποστολικής Διακονίας: 

"Σύγχρονοι μελετητές όπως ο Μητροπολίτης Περγάμου και πρώην Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Ιωάννης Ζηζιούλας, ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου Ιερόθεος, οι καθηγητές Χρήστος Γιανναράς, και Στέλιος Ράμφος ο Βασίλειος Γιούλτσης, αναφέρουν τα κύρια γνωρίσματα του ανθρωπίνου προσώπου και την ειδοποιό διαφορά του από το άτομο."

Στο Συνέδριο με θέμα: "Γέροντας Σωφρόνιος, ο Θεολόγος του Ακτίστου Φωτός", που διοργανώθηκε στο Πολεμικό Μουσείο από την Μονή Βατοπαιδίου (19-21 Οκτωβρίου 2007), στην τέταρτη συνεδρία (Σάββατο 20 Οκτωβρίου), ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης ανέπτυξε το θέμα: «Η περί προσώπου αντίληψη του Γέροντος Σωφρονίου σε σχέση με τα σύγχρονα θεολογικά ρεύματα» και αμέσως μετά ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος μίλησε για «Το πρόσωπο ως αλήθεια στη διδασκαλία του Γέροντος Σωφρονίου».

Σύμφωνα, επίσης, με το βιογραφικό του Ναυπάκτου Ιεροθέου: «Μητροπολίτης Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ἐξελέγη τήν 19η Ἰουλίου τοῦ 1995, χειροτονήθηκε τήν 20ή Ἰουλίου τοῦ 1995 στόν Μητροπολιτικό Ναό Ἀθηνῶν προεξάρχοντος τοῦ Μητροπολίτου Ἰωαννίνων Θεοκλήτου καί συνιερουργούντων τῶν Μητροπολιτῶν Δημητριάδος Χριστοδούλου (μετέπειτα Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος), Πειραιῶς Καλλινίκου, Θηβῶν καί Λεβαδείας Ἱερωνύμου (νῦν Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος), Σερρῶν καί Νιγρίτης Μαξίμου, Μαντινείας καί Κυνουρίας Ἀλεξάνδρου, Κίτρους Ἀγαθονίκου, Περγάμου Ἰωάννου, Ἄρτης Ἰγνατίου καί Βεροίας Παντελεήμονος.» 

Παραθέτουμε στη συνέχεια την απάντηση του Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννη στον Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεο με ημερομηνία 17 Σεπτεμβρίου 2012. Μάλλον καθίσταται διαχρονική, μετά το νέο κείμενο του Μητροπολίτου Ναυπάκτου.

Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην 

Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου 

Κύριον Ἱερόθεον, 

Εἰς Ναύπακτον. 

Ἀθῆναι, 17 Σεπτεμβρίου 2012 

Σεβασμιώτατε, 

Μέ κατάπληξιν διεπίστωσα εἰς κείμενόν Σας ὑπό τόν τίτλον «Ἡ μεταπατερική θεολογία ἀπό ἐκκλησιαστικῆς προοπτικῆς», δημοσιευόμενον εἰς τόν τόμον Πατερική Θεολογία καί μεταπατερική αἵρεση, ἔκδ. Ἱ. Μητροπόλεως Πειραιῶς, Πειραιεύς 2012, κατάφωρον παραποίησιν ἰδικοῦ μου κειμένου, πρός ἀπόδειξιν τοῦ ἰσχυρισμοῦ Σας ὃτι εἰς τό κείμενόν μου αὐτό ἐκφράζονται θέσεις «ἀπαράδεκτες ἀπό πλευρᾶς Ὀρθοδόξου θεολογίας» (σ. 199). 

Καί ὡς πρός μέν τήν οὐσίαν τῶν ἰσχυρισμῶν Σας, ἀφοῦ ἀπεφασίσατε νά μᾶς διδάξετε Ὀρθόδοξον θεολογίαν, θά λάβετε τήν δέουσαν ἀπάντησιν. Εἰς τήν ἐπιστολήν αὐτήν περιορίζομαι εἰς τήν ἐπισήμανσιν καί τόν στιγματισμόν τῆς μεθόδου, τήν ὁποίαν χρησιμοποιεῖτε πρός ἀπόδειξιν τῶν ἰσχυρισμῶν Σας. 

Εἰς τό περί οὖ ὁ λόγος κείμενόν μου, τό ὁποῖον ἀπεσπάσατε ἀπό τά Μαθήματα Χριστιανικῆς Δογματικῆς (Σημειώσεις ἀπό τάς Παραδόσεις μου εἰς τό Πανεπιστήμιον Θεσσαλονίκης) μέ λανθασμένην παραπομπήν εἰς τίτλον καί σελίδας (ἀλλά αὐτό τό τελευταῖον ἀποτελεῖ συγγνωστήν προχειρότητα καί, ἲσως, τυπογραφικόν λάθος), καί εἰς τό ὁποῖον ὁμιλῶ περί τῆς ἐλευθέρας παρά τοῦ Πατρός γεννήσεως τοῦ Υἱοῦ καί ἐκπορεύσεως τοῦ Πνεύματος, προσθέτετε μετά ἀπό ἀποσιωπητικά τήν φράσιν: «Ἡ ἒννοια τῆς βουλήσεως ἒχει ἀκριβῶς τήν ἒννοιαν τῆς ἐπιλογῆς»! 

Ἀλλά τήν τελευταίαν αὐτήν φράσιν ποῦ τήν εὑρήκατε; Τήν ἐπήρατε ἀπό τήν ἑπομένην σελίδα, εἰς την ὁποίαν ἀναφέρομαι εἰς τάς ἀπόψεις τῶν Ἀρειανῶν (ὂχι τάς ἰδικάς μου) καί εἰς τόν τρόπον, μέ τόν ὁποῖον ἀσκεῖ τήν ἐλευθερίαν ὂχι ὁ Θεός, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος (ὡς ἐπιλογήν). Διαθέτω μάλιστα ἐκεῖ περισσοτέρας τῶν τριῶν σελίδων, διά νά ἐξηγήσω ὃτι εἰς τόν Θεόν ἡ ἐλευθερία δέν ἀσκεῖται ὡς ἐπιλογή, καί τονίζω ὅτι «κακόδοξη ἀντίληψη εἶναι ὃταν ἡ θέληση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀπόφαση ἐπιλογῆς» (σ. 114), δεδομένου μάλιστα ὃτι μία τοιαύτη ἀντίληψις θά ὁδηγοῦσε εἰς τό συμπέρασμα ὃτι ὁ Πατήρ θά μποροῦσε καί νά μήν εἶχε γεννήσει τόν Υἱόν καί ἐκπορεύσει τό Πνεῦμα. Αὐτήν τήν κακοδοξίαν, τήν ὁποίαν καταδικάζω ρητῶς, μέ ἐμφανίζετε διά τῆς μεθόδου τῶν ἀποσιωπητικῶν ὃτι τήν ἀσπάζομαι! Καί ἀφοῦ, ὑποτίθεται, ἀνεγνώσατε τά Μαθήματα Δογματικῆς, δέν εἲδατε ὃτι τό νά «κολλήσετε» τήν φράσιν περί βουλήσεως ὡς ἐπιλογῆς εἰς ὃσα λέγω περί τῆς Ἁγίας Τριάδος προσκρούει εἰς τήν ρητήν ἐκεῖ δήλωσίν μου ὃτι «δέν ἀσκεῖται ἡ ἐλευθερία ἀπό τόν Θεόν ὡς ἐκλογή» (σ. 95); 

Διερωτῶμαι, Σεβασμιώτατε, διατί προέβητε εἰς αὐτήν τήν κατάφωρον παραποίησιν τῶν θέσεών μου. Τό ἐπράξατε ἐκ παραδρομῆς; Ἀλλά δι’ ἕνα ἒμπειρον καί πολυγραφώτατον συγγραφέα, ὡς ἡ Σεβασμιότης Σας, τοῦτο θά ἒθετεν ἐν ἀμφιβόλῳ τήν ἀκρίβειαν καί ἀξιοπιστίαν καί τῶν λοιπῶν δημοσιευμάτων Σας. Τό ἐπράξατε συνειδητῶς καί σκοπίμως; Ἀλλά τοῦτο προτιμῶ οὐδέ κἄν νά τό σκέπτωμαι. 

Σεβασμιώτατε, 

Γνωρίζετε τήν πολεμικήν, ἡ ὁποία ἀσκεῖται τελευταίως ὑπό ὡρισμένων κύκλων ἐναντίον μου καί αὐτοῦ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου ἐξ ἀφορμῆς τοῦ γεγονότος ὃτι, ὑπείκων εἰς συνοδικάς ἀποφάσεις ὃλων ἀνεξαιρέτως τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, προεδρεύω ἀπό Ὀρθοδόξου πλευρᾶς τοῦ ἐπισήμου θεολογικοῦ Διαλόγου μετά τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν. Ἡ ἐμπάθεια καί αἱ ὓβρεις, πού τήν συνοδεύουν, καθιστοῦν ἀδύνατον καί ἄνευ νοήματος οἱανδήποτε ἀπάντησιν εἰς τήν πολεμικήν αὐτήν. Η ἄμεσος ἢ ἔμμεσος ὃμως συστράτευσις ἑνός ἐπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας εἰς τήν πολεμικήν αὐτήν, καί δή καί μέ μεθόδους παραποιήσεως τῶν θέσεών μου, ἀποτελεῖ ἰδιαιτέρως σοβαρόν ζήτημα. Ἐλπίζω νά ἀνελογίσθητε, ὡς ὑπεύθυνος ἱεράρχης τῆς Ἐκκλησίας, ποῦ μᾶς ὁδηγεῖ ἡ κατάστασις αὐτή. «Εἰ γάρ ἀλλήλους δάκνετε καί κατεσθίετε, βλέπετε μή ὑπ’ ἀλλήλων ἀναλωθῆτε» (Γαλ. 5,15). Ἐπειδή γνωρίζω ὃτι μελετᾶτε τόν ἅγιον Μάξιμον, τόν Ὁμολογητήν, ἀδελφικῶς παρακαλῶ νά προσέξετε τό ἑξῆς χωρίον ἀπό τάς «Πεύσεις καί ἀποκρίσεις» του: 

«Ὅστις τόν ἀδελφόν αὐτοῦ τόν ὁμόπιστον ἄθεον καί εἰδωλολάτρην, ἢ αἱρετικόν καί ἄπιστον καλεῖ, οὖτος λέγει ‘’μωρόν’’, καί τῆς γεένης δικαίως ὑπεύθυνος γίνεται» (Πεύσ. ιδ΄ PG 90, 797Α) 

Μετά τῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπης, 

† Ὁ Περγάμου Ἰωάννης 

Υ.Γ. Ἀπηυχόμην πάντοτε τήν δημοσίαν διένεξιν μεταξύ ἱεραρχῶν, ἡ ὁποία βλάπτει σοβαρῶς τήν εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας, καί ἒκαμα τό πᾶν, διά νά ἀποφευχθῇ, ἀλλά ἡ Σεβασμιότης Σας ἢρξατο, δυστυχῶς, χειρῶν ἀδίκων. Κατόπιν τούτου εἶμαι ὑποχρεωμένος διά λόγους στοιχειώδους αὐτοπροστασίας μου νά δημοσιοποιήσω εὐρύτερον τήν παροῦσαν ἐπιστολήν. 

 † Π. Ἰ.