Όσιος Ιωάννης ο Ρώσος: δούλος στο σώμα, ελεύθερος στο πνεύμα! (1690 - 1730)

 

 Νεκρός για τον κόσμο

Στις 27 του Μάη γιορτάζεται η μνήμη ενός νεοφα­νούς Αγίου, Ρώσου στην καταγωγή, που το ιερό λείψανό του βρίσκεται – στο πείσμα της ανθρώπινης λογικής! – άφθαρτο και ακέραιο, κοντά 280 χρόνια μετά τον σωματικό θάνατό του, στο Νέο Προκόπι (πρώην Εμίν Αγά) της Εύβοιας. Πρόκειται για τον Όσιο Ιωάννη το Ρώσο, τον νέο Ομολογητή.Ανάμεσα στους στρατιώτες του Τσάρου της Ρωσίας Πέτρου του λεγόμενου Μεγάλου, που πολέμησαν ενάντια στους Τούρκους στα 1711, κατά τον άτυχο εκείνο για τους Ρώσους πόλεμο, όπου ο ίδιος ο Πέτρος κινδύνεψε να σκοτωθεί, ήταν κι ένα παλικαρόπουλο καμιά εικοσαριά χρόνων, που καταγόταν από τη λεγόμενη Μικρή Ρωσία, ο Ιβάν (Γιάννης). Αθώο και απλοϊκό χωριατόπουλο, ήταν αναθρεμμένο με τα νάματα της ορθόδοξης ευσέβειας, της ευσέβειας εκείνης που μεταμόρφωσε μια αχανή κι απαραμύθητη βαρβαρική χώρα και την έκαμε «Αγία Ρωσία», (όπως με αρκετή δόση υπερβολής ο λαός της την ονόμασε).

Γράμματα φαίνεται πως, έξω από τα γράμματα της Εκκλησίας, δεν ήξερε. Ήξερε, όμως, πολύ καλά να ξεχωρίζει το καλό απ’ το κακό, το πρόσκαιρο από το αιώνιο, και το κατά Θεόν από το κατά κόσμον. Ήξερε πως το νόημα κ’ η νοστιμάδα της ζωής κ’ η ομορφιά της μαζί, είναι ο Χριστός! Και πως σαν είσαι μαζί Του, με το μέρος Του, κοντά Του, είσαι βλογημένος και μακάριος και ευτυχής, ό,τι κι αν σου τρέχει στη ζωή, όποιο κι αν είναι το πλήθος και το μέγεθος των πειρασμών που σε βρίσκουν! Γι’ αυτό και από τα μικράτα του είχε ρίξει την άγκυρά του σ’ Αυτόν και ζούσε κατά το άγιο θέλημά Του ταπεινά, ήσυχα, χωρίς κούφιους εγωισμούς και προσκολλήσεις στα γήινα και μάταια. Για αναπνοή του είχε το «Γκόσποντε Ιησούσε Χριστέ, Σήνε Μπόγια, πομήλουι μια». Δηλαδή, «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με». Για χαροκόπι του, τη Θεία Λειτουργία. Για απόλαυσή του, το να κάνει ατέλειωτες μετάνοιες και προσκυνήματα ασταμάτητα μπρος στην εικόνα της γλυκύτατης «Μπογκορόντιτσα», της Θεοτόκου. Για τρυφή του, τη νηστεία, την άσκηση, τη σκληραγωγία. Ελπίδα και στόχος του ήταν το «Τσάρστβο» των ουρανών, η Βασιλεία του Θεού.
Αλλά ο Θεός δεν επιφυλάσσει στους εκλεκτούς Του «βίο ανθόσπαρτο» πάνω στη γη! Αντίθετα, τους υπόσχεται θλίψεις μέσα στον κόσμο και στενοχώριες και ταλαιπωρίες και βάσανα και πειρασμούς. Γιατί στενή είναι η πύλη που εισάγει στη Ζωή και ανηφορικός και δύσβατος ο δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία. Η χριστιανική ζωή δεν είναι άνεση και πλατυσμός, τρυφή και απόλαυση, αλλά σταυρός! Έτσι και στον ευσεβή Ιβάν ο Θεός επεφύλαξε ένα σταυρό.
Στον ρωσοτουρκικό πόλεμο που ήδη αναφέραμε, τον έπιασαν αιχμάλωτο οι Τάταροι που πολεμούσαν αντάμα με τους Τούρκους, και τον πούλησαν σκλάβο σε κάποιο Τούρκο αξιωματούχο απ’ το Προκόπι της Καππαδοκίας.

Πώς να περιγράψει κανείς τη ζωή της σκλαβιάς; Περιγράφονται οι εξευτελισμοί, οι βρισιές, οι ταπεινώσεις, οι ονειδισμοί, τα κοροϊδέματα, το ξύλο, η τυραννία; Κι αν λάβει οπ’ όψη του κανείς πως το Προκόπι ήταν στρατόπεδο των Γενιτσάρων, που ήταν «υιοί γεένης διπλότεροι» των Οθωμανών, μπορεί κάπως να φαντασθεί τα βάσανα του Χριστιανόπουλου!…

Και σαν να μην έφταναν όλα τ’ άλλα, ήταν κι εκείνες οι φορτικότατες πιέσεις ν’ αφήσει την πίστη του, να πει το «σαλαβάτ» (το «πιστεύω» του Ισλάμ), να κάμουν το «σουνέτ»(περιτομή) και να γίνει Μουσουλμάνος! Πιέσεις, άλλοτε με το μαλακό κι άλλοτε με το άγριο! Άλλοτε με υποσχέσεις κι άλλοτε με απειλές! Βλέπεις, ο σατανάς είναι ποικίλος στις μεθόδους του! Όμως είχαν πέσει σε «σκληρό καρύδι»! Ή μάλλον σε πέτρα, που είχε σκληρύνει κι ατσαλώσει από την αδιάκοπη επαφή της με τον Λίθο τον Τίμιο, τον Ακρογωνιαίο, που είναι ο Ιησούς Χριστός! Έτσι, η απάντησή του ήταν πάντοτε, και στις υποσχέσεις, και στις απειλές, ένα απόλυτα αποφασιστικό «Νιέτ!». Δηλαδή: Όχι! «Δεν με συγκινούν οι υποσχέσεις σας. Ό,τι μου υπόσχεσθε είναι μάταιο, αφού ακούοντάς σας θα χωρισθώ απ’ τον Χριστό. Δεν με φοβίζουν οι απειλές σας. Ό,τι μου επισείετε σαν φόβητρο, το περιφρονώ με τη χάρη του Κυρίου μου! Για μένα «το ζην Χριστός και το αποθανείν κέρδος» (Παύλος, επιστολή προς Φιλιππησίους 1, 21). Τίποτε δε μπορεί να με χωρίσει από την αγάπη του Υιού της Παρθένου!». Και στον αφέντη του είπε: «Αν μ’ αφήσεις ελεύθερο στη θρησκεία μου, θα είμαι ολοπρόθυμος στους ορισμούς σου. Μα αν με βιάσεις ν’ αλλαξοπιστήσω, ξέρε το πως σου δίνω το κεφάλι μου μετά χαράς, αλλά την Πίστη μου όχι! Χριστιανός γεννήθηκα, Χριστιανό θα μ’ εύρει και ο χάρος!».

Βλέποντας ο Θεός την ακλόνητη πίστη του δούλου Του και την άφοβη ομολογία του, μαλάκωσε τη σκληρή καρδιά του αφέντη του και τον έκαμε σιγά σιγά να το εκτιμήσει το σκλαβόπουλο και να το συμπαθήσει. Σ’ αυτό πολύ συνετέλεσε η όλη αρετή του Ιωάννη. Τον έβλεπαν να είναι αφοσιωμένος στο έργο του (ήταν ιπποκόμος) και να εκτελεί με βαθειά ταπεινοφροσύνη κάθε εντολή. Να κάνει ατέλειωτες νηστείες και προσευχές. Να εκκλησιάζεται με κάθε ευκαιρία και να μεταλαβαίνει κάθε Σάββατο. Να μη σηκώνει τα μάτια του να κοιτάξει κατά πρόσωπο κανέναν, αλλά να είναι πάντοτε συνεσταλμένος και ντροπαλός. Να είναι πρόθυμος για κάθε εργασία, να κοιμάται σε μια γωνιά του στάβλου πάνω στ’ άχυρα, ενώ του πρόσφεραν δωμάτιο δικό του. Να ξενυχτά συχνά προσευχόμενος στα γόνατα, άλλοτε μέσα στο στάβλο, που τον λογάριαζε θαρρείς στάβλο της Βηθλεέμ, κι άλλοτε μέσα στην εκκλησία τ’ Αϊ-Γιωργιού, εκεί κοντά στο υποστατικό του αφεντικού του. Να τρέχει με αγάπη να βοηθάει τον καθέναν, και να μην έχει λόγο πικρό στο στόμα για κανέναν! Να συγχωρεί αυτοστιγμεί και να ζητά συγγνώμη δίχως να φταίει! Να περιποιείται τα ζώα του στάβλου με ξεχωριστή φροντίδα και ν’ ακολουθεί τον έφιππο αφέντη του στους περιπάτους του, πεζός αυτός, σεμνός, με τις παπαρούνες της αρετής μόνιμα ζωγραφισμένες στα μάγουλά του, και με τα χείλη του να κινούνται αθόρυβα στην αδιάλειπτη προσευχή του Ιησού: «Γκόσποντε Ιησούσε Χριστέ, Σήνε Μπόγια, πομήλουι μια»…

Όλα αυτά, βέβαια, ηχούν παράξενα στ’ αφτιά εκείνων που βλέπουν και κρίνουν τα πράγματα με τρόπο κοσμικό. Όμως, όλα αυτά συνιστούσαν και την υπέρβαση της σκλαβιάς! Ο νεαρός Ιβάν ήταν ελεύθερος μέσα στη σκλαβιά του! Ελεύθερος από κάθε είδους δεσμά παθών και αμαρτίας! Ελεύθερος εσωτερικά! Στην ψυχή! Στα βάθη της καρδιάς του! Γιατί η ελευθερία δεν είναι υπόθεση του σώματος, μα προπαντός είναι υπόθεση του μέσα ανθρώπου! Μπορεί σωματικά να είσαι ελεύθερος, και όμως νάσαι σκλάβος της φθοράς, της αμαρτίας! Και μπορεί απ’ έξω νάσαι σκλάβος σαν τον Ιωάννη, κι από μέσα να αισθάνεσαι το πλήρωμα της ελευθερίας που χαρίζει η παρουσία του Χριστού!

Έτσι, ο νεαρός Ρώσος υπάκουε στον αφέντη του «διά τον Κύριον», αποδίδοντας «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι», και αρνήθηκε υπακοή στο θέμα της πίστεως, αποδίδοντας «τα του Θεού τω Θεώ». Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε πως η στάση του Ιβάν και η εκ μέρους του αντιμετώπιση της σκλαβιάς, αποτελεί για μας μια πρόταση ζωής εν ελευθερία. Το παράδειγμα του Ιωάννη μας δείχνει τον τρόπο, με τον οποίο ο άνθρωπος γίνεται και είναι πραγματικά ελεύθερος! Εμείς που ως υφιστάμενοι και υπάλληλοι ασχάλλουμε και δυστροπούμε σε κάθε εντολή που μας δίδεται από τους προϊσταμένους μας, και συχνά δεν βλέπουμε την ώρα να γίνουμε κι εμείς αφεντικά για να βγάλουμε όσο γίνεται πιο γρήγορα τ’ απωθημένα μας καταπάνω στους δικούς μας υφισταμένους· εμείς που το να κάνουμε κάπου μια στοιχειώδη υπακοή το θεωρούμε εξευτελισμό και εξουθένωση· εμείς που ως παιδιά τις συμβουλές και τις ορμήνειες των γονιών μας τις βαφτίζουμε «καταπίεση» εμείς, για τους οποίους ειπώθηκε ότι «του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει»· εμείς που έχουμε στα κατάβαθα του είναι μας θλιβερά απωθημένα μιας σκλαβιάς τετρακοσίων και πάνω χρόνων, μιας σχετικά πρόσφατης τριπλής ξενικής κατοχής και καμπόσων ντόπιων δικτατοριών, πολλά έχουμε να διδαχθούμε από τη στάση του Ιβάν και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε τη δουλεία.

Δεν ήταν μοιρολάτρης ο Άγιος! Δεν έλεγε «σφάξε με, αγά μου, ν’ αγιάσω»! Ήξερε τι του συνέβαινε. Όμως ήξερε και την αλήθεια των πραγμάτων! Ήξερε πως στο χέρι του ήταν να δουλωθεί ή να μείνει ελεύθερος. Αν θάδινε τη ψυχή του, αν γινόταν Μουσουλμάνος, οι Τούρκοι θα τον άφηναν ελεύθερο. Θα του έδιναν «μπαξίσια» πολλά περιουσίες, χρήματα, τιμές, δόξες! Μα τότε θάταν σκλάβος αληθινός! Σκλάβος της φιλαυτίας, της φιλοζωίας, του εγωισμού! Αν αρνιόταν να δώσει την ψυχή του, κι ας έμενε σκλάβος σωματικά (όπως κι έγινε), κι αν ακόμα του έπαιρναν τη ζωή ’θάταν ελεύθερος (όπως και ήταν). Αετός υψιπέτης, που ακροζυγιάζεται στα ύψη της αρετής και της χριστιανικής συνέπειας!… Η υπακοή που έκανε στις διάφορες δουλειές και στα θελήματα του αφέντη του (εκείνα, εννοείται, που δεν ερχό­ντουσαν σε σύγκρουση με του Χριστού το άγιο θέλημα), ήταν σε τελευταία ανάλυση, μ’ αυτές τις προϋποθέσεις, μια πράξη ελευθερίας! Μια προσφορά θεληματική, μια εκκοπή του ιδίου θελήματος, όπως συμβαίνει και με τους Μοναχούς, οι οποίοι παραδίδουν το θέλημά τους στα χέρια του Γέροντα και του κάνουν υπακοή εν Αγίω Πνεύματι.

Η επιμέλεια πάλι, με την οποία έκανε τις διάφορες δουλειές που του ανέθεταν, βασιζόταν στην πεποίθηση ότι εκτελούσε έργο του Χριστού. Είχε δεχθεί τη σκλαβιά του σαν ένα διακόνημα που τούχε αναθέσει για να το κάμει ο ίδιος ο Χριστός! Κι έτσι έθετε σε κατά γράμμα εφαρμογή τη σύσταση του θείου Παύλου: «Όσοι είστε δούλοι να υπακούετε στους επίγειους κυρίους σας με φόβο και τρόμο, με ειλικρίνεια καρδιάς, όπως στο Χριστό. Όχι υπακούοντας για τα μάτια, για να είστε αρεστοί στους ανθρώπους, αλλά ως δούλοι του Χριστού, εκτελώντας το θέλημα του Θεού από ψυχής, δουλεύοντας με καλή διάθεση σαν να δουλεύετε για τον Κύριο και όχι για τους ανθρώπους. Και να ξέρετε ότι καθένας ό,τι καλό κάνει, γι’ αυτό θ’ ανταμειφθεί από τον Κύριο, είτε είναι δούλος είτε ελεύθερος» (Έφεσ. 6: 5-8). Κι αυτή η αντιμετώπιση του πράγματος έκανε αληθινά τους ίδρωτες που έχυνε για χάρη του αφέντη του να λογαριάζονται ως ιδρώτες που χύθηκαν για χάρη του ίδιου του Χριστού! Και οι κόποι της σκλαβιάς να λογαριάζονται ως κόποι που καταβλήθηκαν στην εργασία του Ευαγγελίου! Έτσι, όλα αυτά έφεραν άφθονη θεία Χάρη πάνω στο δούλο του Θεού, κι ο νεαρός σκλάβος έλαβε το χάρισμα της θαυματουργίας!

Βλέποντάς τον ο αφέντης του κι οι άλλοι Τούρκοι να θαυματουργεί, άρχισαν να του συμπεριφέρονται με σεβασμό κι εκτίμηση πολλή, και τον θερμοπαρακάλεσαν μάλιστα να δεχθεί να μένει σε διαμέρισμα ξεχωριστό, δικό του, με άνεση και ευκολίες. Όμως εκείνος αρνήθηκε ευγενικά και συνέχισε να μένει στο στάβλο του, όπου και παρέδωσε την αγία ψυχή του στα χέρια του Ελευθερωτή και Ζωοδότη σε ηλικία σαράντα περίπου χρόνων, αφού νωρίτερα μετάλαβε τα Άχραντα Μυστήρια, στις 27 του Μάη του 1730✟ .

Το πιο γνωστό θαύμα του αγίου είναι το εξής: μια μέρα, ενώ ο Τούρκος αφέντης του βρισκόταν στη Μέκκα, η γυναίκα του έκανε τραπέζι σε συγγενείς και φίλους στο αρχοντικό τους. Ο Ιωάννης υπηρετούσε στο τραπέζι, όταν σερβιρίστηκε ένα πιάτο από το αγαπημένο πιλάφι του αφέντη του. Το είδε η οικοδέσποινα και αναστέναξε λέγοντας: «Πόση ευχαρίστηση θα έπαιρνε ο αφέντης σου, αν ήταν εδώ κι έτρωγε μαζί μας από τούτο το φαγητό». Ο άγιος τότε ζήτησε ένα πιάτο ζεστό πιλάφι για… να το στείλει στον αφέντη του στη Μέκκα. Του το έδωσαν σχεδόν με ειρωνεία, όμως, όταν επέστρεψε ο αφέντης του είχε μαζί του το πιάτο, που ανεξήγητα είχε μεταφερθεί κοντά του, και μάλιστα έφερε το χαρακτηριστικό έμβλημα όλων των σερβίτσιων του αρχοντικού.
Ο άγιος κοιμήθηκε ειρηνικά το 1730, αφού έλαβε τη θεία κοινωνία κρυμμένη από τον ιερέα μέσα σ’ ένα μήλο. Τρία χρόνια αργότερα, μετά από ένα φωτεινό όραμα, ανοίχθηκε ο τάφος και το σώμα του βρέθηκε άφθαρτο, ευλύγιστο και ευωδιάζον. Το 1830 στρατιώτες του Οσμάν πασά αποπειράθηκαν να το κάψουν ρίχνοντάς το στη φωτιά. Όμως το ιερό σκήνωμα έμεινε σχεδόν ανέπαφο και μάλιστα οι στρατιώτες το είδαν να κινείται μέσα στις φλόγες, σαν ζωντανό και τράπηκαν σε φυγή.

Τον ενταφίασαν αρχικά στην ταπεινή εκκλησιά του Αϊ-Γιωργιού, κοντά στο υποστατικό του αφεντικού του, όπου συνήθιζε να πηγαίνει και να ξενυχτά προσευχόμενος. Από ’κει, το 1845, οι Χριστιανοί μετέφεραν το άγιο λείψανό του, που το σεβάσθηκε η φθορά και τ’ άφησε απείραχτο κι ελεύθερο από τον κοινό νόμο της αποσύνθεσης, στη μεγάλη και ωραία εκκλησιά του Αγίου Βασιλείου που έχτισαν στο μεταξύ, κι εκεί έμεινε κάνοντας αναρίθμητα θαύματα σε Χριστιανούς και Τούρκους ως το 1924, που με την ανταλλαγή των πληθυσμών που έγινε με τη Συνθήκη της Λωζάνης, ερχόμενοι οι Προκοπιανοί στην Ελλάδα τόφεραν, θησαυρό ατίμητο και ανεξάντλητο, και το ανέβασαν στην Εύβοια όπου εγκαταστάθηκαν, στο Εμίν Αγά, που από τότε ονομάσθηκε Νέο Προκόπιο.

Στο Νέο Προκόπι, με πρωτοβουλία του μακαριστού Ποιμενάρχη της περιοχής Μητροπολίτου Χαλκίδας Γρηγορίου, η ευσέβεια του λαού ανήγειρε μεγαλόπρεπο και καλλιμάρμαρο ναό στο όνομα του ευωδιαστού ρόδου της Ρωσίας, κι εκεί βρίσκεται πια εναποτεθειμένο το ιερό του Λείψανο και δέχεται ολοχρονίς την προσκύνηση χιλιάδων λαού, κι επιτελεί ποταμηδόν θαύματα και ιάσεις παντοδαπές «τοις προσιούσιν εν πίστει» (=σ’ αυτούς που προσέρχονται με πίστη).
Ιδιαίτερη αγάπη δείχνει στα παιδιά ο Όσιος Ιωάννης, γι’ αυτό και πάμπολλα θαύματά του γίνονται σ’ αυτά. Με οφθαλμοφανή επέμβασή του έσωσε επανειλημμένως από σίγουρο θάνατο παιδιά, όταν εξαιτίας σεισμών ή υποχωρήσεως της στέγης καταστράφηκαν σχολειά σε ώρα μαθήματος και στο Προκόπι, και στην Αθήνα, στους Αγίους Αναργύρους, πριν κάμποσα χρόνια. Άρρωστα παιδιά τ’ απάλλαξε από αρρώστιες φοβερές κ.ο.κ. Μα και οι προς τους μεγάλους ευεργεσίες του δεν είναι αριθμήσιμες! Ποταμός ολόκληρος και σ’ αυτούς τα θαύματά του! Κωφάλαλοι ακούνε και μιλούν! Παράλυτοι συσφίγγονται και περπατούν υγιείς! Τυφλοί αναβλέπουν! Καρδιοπαθείς αποκαθίστανται! Καρκινοπαθείς θεραπεύονται!
Κάποια γυναίκα από την Κύπρο, από το Φρέναρος της Αμμοχώ­στου συγκεκριμένα, συγκύπτουσα, με το κεφάλι της να φθάνει κοντά στα γόνατα, όπως η ομοιοπαθής της του Ευαγγελίου, θεραπεύθηκε πριν λίγα χρόνια, μόλις ζώστηκε τη ζώνη του Αγίου, και το θαύμα έγινε γνωστό από τον Τύπο. Γιατρός άπιστος, που κάποτε αποκάλεσε με πολλή ασέβεια το λείψανο του Αγίου «μούμια», θεραπεύθηκε ανέλπιστα από ανίατη αρρώστια που τον είχε φέρει στο χείλος του θανάτου, όταν του παρουσιάσθηκε ο ταπεινός Όσιος και του είπε: «Είμαι η “μούμια” που είπες, και σε κάνω εγώ καλά, με τη Χάρη του Κυρίου μου Ιησού Χριστού»! Δαιμονισμένοι απαλλάσσονται από τα δαιμόνια που τους βασανίζουν! Θλιμμένοι παρηγορούνται! Απογοητευμένοι βρίσκουν ελπίδα! Κλονισμένοι στηρίζονται! Δύσπιστοι γίνονται πιστοί! Ευσεβείς στερεώνονται στην ευσέβεια! Δοξάζεται το όνομα του Θεού καθημερινά, με αφορμή το μικρόσωμο σκλαβόπουλο απ’ τη Ρωσία. Τον πονεμένο και τυραννισμένο ιπποκόμο, που έζησε σκλάβος αδούλωτος, θεληματικά φτωχός, άσημος, κουρελοντυμένος, υπάκουος, στερεός όμως στην αγία Ορθόδοξη Πίστη του, με το «Σλάβα τέμπιε Μπόγιε!» (Δόξα Σοι ο Θεός!) αδιάκοπα στο στόμα! Δοξάζεται ο Θεός και δοξάζει κι Εκείνος φιλότιμα το πλάσμα Του, που αγάπησε την αδοξία και την ταπείνωση! Δοξάζει το γνήσιο παιδί Του, που «διά τους λόγους των χειλέων Του εφύλαξεν οδούς σκληράς» (Ψαλμ. 16 (17):4). Δοξάζει τον Ομολογητή Του, που δεν ντράπηκε και δεν φοβήθηκε να Τον ομολογήσει «έμπροσθεν των ανθρώπων» και τον ομολογεί τώρα κι Αυτός ενώπιον όλων των ανθρώπων, ενώπιον των Αγγέλων και των Αρχαγγέλων, των Αγίων Πάντων και της Θεοτόκου, ενώπιον όλης της κτίσεως της ορατής και της αόρατης!

Πηγή: Σοφία Ντρέκου/Αέναη επΑνάσταση