Λόγος του Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας στην Κυριακή της Ορθοδοξίας

Την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Αγία μας Εκκλησία πανηγυρίζει το θρίαμβο της Ορθοδοξίας, της ορθής πίστης, η οποία καταπάτησε όλες της αιρέσεις και στερεώθηκε για πάντα. Για αυτό η Κυριακή αυτή καλείται Κυριακή της Ορθοδοξίας. Οι αιρέσεις είχαν φανεί ήδη από την αρχή του χριστιανισμού. Οι ίδιοι οι   Απόστολοι του Χριστού προειδοποιούσαν τους συγχρόνους τους, και μαζί τους και εμάς, για τον κίνδυνο από τους ψευδοδιδασκάλους.

Ο Απόστολος Πέτρος στη Β’ Καθολική επιστολή γράφει το εξής: «Εγένοντο δε και ψευδοπροφήται εν τω λαώ, ως και εν υμίν έσονται  ψευδοδιδάσκαλοι, οίτινες παρεισάξουσιν αιρέσεις απωλείας, και τον αγοράσαντα αυτούς δεσπότην αρνούμενοι, επάγοντες εαυτοίς ταχινήν απώλειαν, και πολλοί εξακολουθήσουσιν αυτών ταις ασελγείαις, δι’ ους η οδός της αληθείας βλασφημηθήσεται» (Β΄ Πέτρ. 2:1-2).

Ο δε Απόστολος Παύλος, επιστρέφοντας στην Παλαιστίνη από την Ελλάδα, έκανε στάση στην Έφεσο. Εκεί στους χριστιανούς κατοίκους της πόλεως έλεγε: «Εγώ γαρ οίδα τούτο, ότι εισελεύσονται μετά την άφιξίν μου λύκοι βαρείς εις υμάς μη φειδόμενοι του ποιμνίου, και εξ υμών αυτών αναστήσονται άνδρες λαλούντες διεστραμμένα του αποσπάν τους μαθητάς οπίσω αυτών» (Πράξ. 20: 29-30).

Πολλοί τέτοιοι ψευδοδιδάσκαλοι και σχισματικοί υπήρχαν στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού. Μερικές αιρέσεις τάραζαν την Εκκλησία ολόκληρους αιώνες, όπως για παράδειγμα οι αιρέσεις του Αρείου, του Μακεδονίου, του Ευτυχούς, του Διοσκόρου, του Νεστορίου και επίσης, η αίρεση της εικονομαχίας. Οι αιρέσεις αυτές προκάλεσαν πολλές διαταραχές στην Εκκλησία και την βασάνισαν πολύ. Υπήρξαν πολλοί ομολογητές και μάρτυρες που έχυσαν το αίμα τους υπερασπιζόμενοι την αληθινή πίστη στον αγώνα κατά των ψευδοδιδασκάλων και των αιρετικών. Υπήρξαν, επίσης, και πολλοί και μεγάλοι ιεράρχες οι οποίοι και αυτοί υπέφεραν πολλούς διωγμούς και πολλές φορές εξορίστηκαν. Ο Άγιος Φλαβιανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, για παράδειγμα,  σε μία σύνοδο υπό την προεδρία του Διοσκόρου, η οποία καλείται «λειστρική», χτυπήθηκε τόσο άγρια που μετά από τρεις ημέρες πέθανε. Η τελευταία στη σειρά των αιρέσεων, η αίρεση της εικονομαχίας, ήταν αυτή που επέφερε τα περισσότερα βάσανα στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Η αίρεση αυτή εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Ισαύρου, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο το 717. Ανέβηκε στο θρόνο με τη βοήθεια του στρατού, όπου υπήρχαν πολλοί αντίπαλοι της προσκύνησης των αγίων εικόνων. Επειδή ήθελε να ευαρεστήσει το στρατό άρχισε σκληρό διωγμό κατά των εικονοφίλων. Ο διωγμός αυτός συνεχίστηκε και στα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Κοπρωνύμου, ο οποίος διαδέχτηκε στο θρόνο τον Λέοντα. Οι δύο αυτοί αυτοκράτορες για πολλά χρόνια είχαν την εξουσία στα χέρια τους και προκάλεσαν πολλά δεινά στην Εκκλησία. Μετά από αυτούς υπήρχαν και άλλοι αυτοκράτορες εικονομάχοι, οι οποίοι συνέχισαν το έργο των προκατόχων τους και βασάνισαν την Εκκλησία επί ολόκληρα χρόνια. Δεν μπορούμε να περιγράψουμε τα βάσανα που υπέφερε η Εκκλησία στα χρόνια της εικονομαχίας και ιδιαίτερα οι μοναχοί οι οποίοι βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα των ιερών εικόνων. Οι αυτοκράτορες εικονομάχοι έκλεισαν πολλά μοναστήρια και πολλές εκκλησίες όπου υπήρχαν εικόνες και τις έκαναν αποθήκες. Τους μοναχούς τους βασάνιζαν άγρια. Μόνο, όταν στο θρόνο του Βυζαντίου ανέβηκε η αυτοκράτειρα Ειρήνη σταμάτησε ο διωγμός, αλλά όχι οριστικά. Το 787 η Ειρήνη συγκάλεσε την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία διατύπωσε την ορθόδοξη διδασκαλία περί της τιμητικής προσκύνησης των ιερών εικόνων. Αλλά και μετά από αυτή τη σύνοδο υπήρξαν αυτοκράτορες εικονομάχοι, όπως, για παράδειγμα, ο Μιχαήλ και άλλοι. Η αίρεση αυτή συντρίφτηκε οριστικά μόνο επί της θεοσεβέστατης Αυγούστας Θεοδώρας, όταν το 842 συγκλήθηκε η τοπική σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, η οποία επικύρωσε την ορθόδοξη διδασκαλία. Η σύνοδος αυτή αναθεμάτισε όλους αυτούς που τολμούν να λένε ότι η προσκύνηση των ιερών εικόνων είναι ειδωλολατρία και οι ορθόδοξοι χριστιανοί είναι ειδωλολάτρες. Και εδώ οι αιρετικοί μας λένε ακριβώς αυτό το πράγμα. Τολμούν να αποκαλούν τις εικόνες μας είδωλα και εμάς ειδωλολάτρες. Και μέχρι πού φτάνει το θράσος τους; Θα σας πω ένα περιστατικό που έγινε πρόσφατα σε μία πόλη της Σιβηρίας. Την ώρα  της λειτουργίας, δύο βαπτιστές μπήκαν μέσα στην εκκλησία και άρχισαν εκεί να φωνάζουν ότι οι ορθόδοξοι είναι ειδωλολάτρες και οι εικόνες τους είδωλα. Πως τολμούν αυτοί να ανοίγουν το ακάθαρτο στόμα τους και να λένε αυτά τα λόγια που στάζουν δηλητήριο, αποκαλώντας μας ειδωλολάτρες και τις εικόνες μας είδωλα; Αυτό δείχνει πως δεν έχουν κατανοήσει σωστά τη δεύτερη εντολή του Μωσαϊκού νόμου: «ου ποιήσεις σ’ εαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γή κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γής. Ου προσκυνήσεις αυτοίς ουδέ μη λατρεύσεις αυτοίς» (Έξοδ. 20:4).

Τι σημαίνει αυτή η εντολή; Νομίζω ότι το νόημά της είναι ξεκάθαρο. Η εντολή αυτή απαγορεύει αντί να προσκυνούμε τον Ένα, Μοναδικό και Αληθινό Θεό να κατασκευάζουμε είδωλα και να τα προσκυνούμε. Όπως το έκαναν οι αρχαίοι λαοί, δηλαδή οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και άλλοι πολλοί.

Αυτή είναι η ειδωλολατρία. Η δική μας, όμως, η προσκύνηση των ιερών εικόνων μοιάζει σε τίποτα  με την ειδωλολατρία; Ασφαλώς όχι. Τα είδωλα απεικόνιζαν κάτι που  δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, που είναι καρπός φαντασίας. Οι δικές μας εικόνες εικονίζουν την πραγματικότητα. Πραγματικά, δεν ζούσε μεταξύ μας ο Κύριος Ιησούς Χριστός, τον Οποίον δοξάζουμε και τις εικόνες του Οποίου προσκυνούμε; Δεν ζούσε μεταξύ μας η Παναγία, την οποία ζωγράφισε ο Άγιος απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς; Και σε άλλες εικόνες, δεν εικονίζονται πραγματικά πρόσωπα των αγίων του Θεού που ζούσαν εδώ πάνω στη γη;

Να το ξέρετε, να το θυμάστε και να μη συναναστρέφεστε με τους αιρετικούς. Να μην απομακρύνεστε από την Εκκλησία, μη σχίζετε το χιτώνα του Χριστού. Να θυμάστε, ότι ο Χριστός στην αρχιερατική του προσευχή παρακαλούσε τον Πατέρα Του, λέγοντας: «ίνα πάντες εν ώσι, καθώς συ, πάτερ, εν εμοί καγώ εν σοι, ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν, ίνα ο κόσμος πιστεύσει ότι συ με απέστειλας» (Ιωάν. 17: 21). Ο Κύριος θέλει ενότητα της Εκκλησίας. Οι σχισματικοί, οι οποίοι βρίσκουν σφάλματα στη διδασκαλία της Εκκλησίας, απομακρύνονται από αυτήν και πιστεύουν ότι θα βρούν τη σωτηρία στις αιρετικές τους οργανώσεις.

Ξέρετε όμως τι έλεγαν οι μεγάλοι άγιοι για τους ανθρώπους που σχίζουν το χιτώνα του Χριστού; Ο Άγιος Κυπριανός, επίσκοπος Καρθαγένης, είπε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι απομακρύνονται από την Εκκλησία και δεν έχουν κοινωνία μαζί της και μάρτυρες να είναι, ακόμα και με το αίμα τους, δεν καθαρίζουν την αμαρτία τους, διότι η βαριά αυτή αμαρτία της διαίρεσης της Εκκλησίας δεν καθαρίζεται ούτε με το αίμα. Και ο άγιος ιερομάρτυρας Ιγνάτιος ο Θεοφόρος είπε ότι αυτός που προκαλεί σχίσμα στην Εκκλησία δεν θα κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος λέγει: «Παρακαλώ δε υμάς, αδελφοί, σκοπείν τους τας διχοστασίας και τα σκάνδαλα παρά την διδαχήν ην υμείς εμάθετε ποιούντας, και εκκλίνατε απ’ αυτών» (Ρωμ. 16: 17). Και σε άλλη επιστολή του λέγει το εξής: «ει τις υμάς ευαγγελίζεται παρ’ ο παρελάβετε, ανάθεμα έστω» (Γαλ. 1: 9). Θυμηθείτε και το λόγο του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο οποίος είπε στους αποστόλους και μέσω αυτών σε μας τους διαδόχους τους: «Ο ακούων υμών εμού ακούει, και ο αθετών υμάς εμέ αθετεί· ο δε εμέ αθετών αθετεί τον αποστείλαντά με» (Λουκ. 10: 16).

Σήμερα, και χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε το θρίαμβο της Ορθοδοξίας και γι’ αυτό το λόγο ορίστηκε αυτή την ημέρα να ψάλλεται δοξολογία, ως ευχαριστία στον Θεό για την στερέωση της Ορθοδοξίας».

Πηγή:  Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας, Λόγοι και Ομιλίες, τόμος Α΄

Επιμέλεια: Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού, Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος

****************************

Θάνατος και Ανάσταση στην Ορθοδοξία”. Του Αρχιμ. Μακαρίου Δουλουφάκη, Πρωτοσυγκέλλου της Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης. (1998)

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ.

του Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, Μακαρίου Δουλουφάκη.

Δυο λέξεις θάνατος και Ανάσταση, που περιέχουν τόσα νοήματα και βιώματα και μάλιστα κατ’ εξοχήν, τούτες τις ημέρες των παθών.

Ποικίλων παθών, που γεννά η αυτάρκεια και η αδιαφορία των λεγομένων «πνευματικών» και το φευγαλέο βίωμα της στιγμής των λεγομένων ανθρώπων της «παραδόσεως» των ηθών και εθίμων.

Σαν μια στιγμή θα περάσει κι’ αυτή η Αγία Εβδομάδα από τους παραπάνω και όλους των άλλων διαθέσεων και κατηγοριών, που μοιραία μετατρέπει το βαθύτερο νόημα του θανάτου και της Ανάστασης, τις συγκινητικές κατά πάντα ακολουθίες, ύμνους και τα χριστιανικά έθιμά της, σε μια ανθρωπομορφική έξαρση συναισθημάτων και εκδηλώσεων.

Αυτό δηλώνει άλλωστε και η διαφορά αντίληψης των ιερών ακολουθιών που σε όλα τα μήκη και πλάτη των διαφόρων θρησκειών είναι τελετές έστω και ιερές, ενώ στην Ορθοδοξία είναι μυστήριο. Βεβαίως μακράν μίας άλλης κατηγορίας, εκείνης της αντίληψης του μυστηρίου, ως μαγικής πράξεως που φέρει το καλό την ευτυχία και την επιτυχία.

Εξ’ επόψεως λοιπόν Ορθοδόξου, ο θάνατος δεν είναι ο θρήνος του χαμού, η κηδεία του Θεού κατά την Μεγάλη Παρασκευή που έχει ανάσταση κατ’ ανάγκην, για να μη τυχόν μελαγχολήσουμε από την απελπισία.

Η Ανατολή δεν δέχεται ουδαμώς τον ευτελισμό και την επικάλυψη των γεγονότων με ιερά χρώματα και συναισθήματα.

Η ταφή του Χριστού και η ανάσταση Του είναι γεγονότα και όχι σύμβολα ή περιστατικά ντυμένα με μεταφυσικό χαρακτήρα. Εξηγούμε όπως και άλλη φορά είπαμε απ΄ αυτό το αφιέρωμα αυτής της Εφημερίδος, ότι και αυτή η λέξη μεταφυσική δεν καλύπτει την Ορθόδοξη εμπειρία. π.χ. το φως της Θεότητος δεν είναι όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «υπόκριση θεότητος» αλλά φως Θεότητος. Κατά συνέπεια είναι αναγκαία η διευκρίνιση κτιστού και ακτίστου. Η διάκριση φύσεως και ενεργειών του Θεού.

Ο συμβολισμός του κρεμασμένου επί Σταυρού Αγίου Σώματος του Χριστού ως συμβόλου, προσηλωμένου για την αμαρτία μας δεν είναι παρά η αλληγορία της αποκαθηλώσεως των δικών μας παθών και όχι σύμβολο θανάτου. ‘Όπως συμβαίνει με τον Μωυσή, να παρουσιάζεται ως σύμβολο προνοίας ή ο Ηλίας ως σύμβολο κρίσεως.

Αν μόνο είναι σύμβολα τότε δεν παρευρέθησαν αληθινά στα γεγονότα της Αποκάλυψης του Φωτός αλλά ήταν κατά τον Αγ. Γρηγόριο τον Παλαμά φάντασμα υποκρίσεως.

Το βίωμα βεβαιεί και η βία του Αγίου Πνεύματος διανοίγει τους οφθαλμούς των Μαθητών Του που ενώ τον έβλεπαν κάθε μέρα, άργησαν να γευθούν ολότελα το ωράισμα της δόξης Του. Για τούτο και το βλέπω τον θάνατο και την Ανάσταση είναι για την Ορθοδοξία, καθορώ « κατ΄ αίσθηση και υπέρ αίσθηση το φως το απρόσιτο, απόρρητο, το άυλο, άκτιστο, θεοποιό» Αγ. Συμεών ο Ν. Θεολόγος. Ο δε Ι. Δαμασκηνός λέει « δεν έλαβε ο Κύριος επίκτητο το ωράισμα της Θείας Δόξας όπως ο Μωυσής, αλλά από έμφυτη Θεία Δόξα και λαμπρότητα».

Πως λοιπόν να μη κατανοείται ο θάνατος εις τα καθ’ ημάς, ως κοίμηση και αναμονή της Ανάστασης των πάντων κατά την Δευτέρα έλευση Αυτού;

Κουραστήκαμε από τις πολεμικές των ιδεολογικών συστημάτων και τον βέβαιο θετικισμό τους. Η γνησιότητα των βιωμάτων, μας καλεί να άρουμε τον θρήνο και να τον μεταβάλουμε σε μνήμη θανάτου κατά τους Αγίους Πατέρες, σε αγάπη από υποκρισία ή κοινωνική αναγκαιότητα.

Είναι λεπτή αυτή η αίσθηση όπως και της Ανάστασης, είναι καινή, χωρίς υπερβολή η ένταση της χαράς και περιχώρηση της λύπης και των πάντων, χαρμολύπη.

Δηλαδή έγερση μεγαλοσύνης ακόμα και με εκρήξεις, προτιμότερες όμως από το ψεύδος των λαοπλάνων και των οπαδών του φαντασμαγορικού. Ένεκα αυτής υπομένομε και κρατάμε την ιερολογία του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου που και αυτά εφτελίζονται με τον καιρό, υπό το κράτος του τρόμου και της ιδέας ότι κάποτε θα φύγουμε απ΄ αυτό τον κόσμο δια θανάτου. Υπάρχει συνέχεια; Το θέμα της Ανάστασης είναι η απάντηση. Σύμβολο ή Γεγονός; Στην Ορθοδοξία η απάντηση είναι όχι μόνο στο γεγονός μα και στην αιώνια θέα κατά χάριν, αυτού του φωτός της «αστραπής της Θεότητος».

Στην Ορθοδοξία αυτή η μεγαλοσύνη εκφράστηκε για άλλη μια φορά ως σαρκωμένο βίωμα Ανάστασης και αναζήτησης από τους νέους ανθρώπους, επί της σορού του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ. Η πατρότητα είναι υπόθεση αληθινού θανάτου και ανάστασης, υπόθεση οδύνης για μια ολόκληρη ζωή. Συχνότερα θάνατος, με συνεχή επεισόδια. Η Ανάσταση απολαβή και δώρο του Θεού, όχι αμοιβή και κενό σύμβολο. Η γνησιότητα του βιώματος στην Ορθοδοξία δεν έχει σκοπό να πείσει ανώδυνα, μα να αναστήσει, να στερεώσει συνειδήσεις. Είναι όντως υπόθεση ειλικρινείας. Γεγονός χωρίς τον ρεαλισμό των αποδείξεων, μα μαθητεία και από τα πάθη μας που όσο τα εξωραΐζουμε για να μη μας πουν, αποφεύγουμε προς το παρόν το σκάνδαλο, αλλά από τα μάτια των ανθρώπων. Ευτυχώς ο σκανδαλισμός του Ουρανού και τότε γίνεται αναμονή και ανοχή έως της μετανοίας.

Τότε ως Ορθόδοξοι μη κάνουμε το λάθος να τετραγωνίσουμε το θάνατο και να φιλοσοφήσουμε απλώς την Ανάσταση. Τα δάκρυα του Ουρανού θα γίνουν πέτρες και η υποκρισία της αρετής μας πλάκες θανάτου σιδηρές.

Στην Ορθοδοξία οι αρετές θαυμάζονται και προβάλλονται βγαλμένες όμως από την άρνηση των παθών. Αρετή κατ΄ επίφαση δεν υπάρχει. Η Θυσία του Θεανθρώπου αυτές τις ημέρες δεν ικανοποίησε την θεία δικαιοσύνη κατά την Θεολογία της Δύσεως, ενανθρωπίζεται για την σωτηρία του κόσμου.

(Από την Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ Ηρακλείου Κρήτης 17/4/1998)

ΣΤΟΛΗ ΑΦΘΑΡΣΙΑΣ του αειμνήστου Φωτίου Κόντογλου

Για του Χριστού την πίστιν την αγίαν,
για της πατρίδος την ελευθερίαν,
γι’ αυτά τα δύο πολεμώ,
γι’ αυτά να ζήσω επιθυμώ,
κι αν δεν τα αποκτήσω
τι μ’ ωφελεί να ζήσω;

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821 έχει μια πνοή αγιασμένη, κι η ιστορία της είνε σαν συναξάρι. Η Ελλάδα μπορεί να παρασταθεί σαν τη μητέρα των Μακκαβαίων που είδε να βασανίζονται και να σφάζονται μπροστά της τα παιδιά της ένα-ένα. Από τον καιρό που χάθηκε η Κωνσταντινούπολη, η πατρίδα μας μαυροφόρεσε σαν χαροκαμένη χήρα· οι άνδρες ήτανε σαν ασκητές, οι γυναίκες σαν καλογρηές, τα τραγούδια μας γεμάτα πόνο και ελπίδα, τη λεγόμενη «χαρμολύπη», σαν χερουβικά, σαν τροπάρια.

Μια αγιωσύνη τα τύλιγε όλα. Οι καρδιές ήτανε, με όλη την παληκαριά τους, συντετριμμένες και ταπεινωμένες. Γι’ αυτό κι η θρησκεία μας ήτανε αληθινή, επειδή η πίστη του Χριστού δεν ταιριάζει σε ανθρώπους απίκραντους και καλοπερασμένους, κατά τα λόγια του Χριστού που λέγει: «εν τω κόσμω θλίψιν έξετε», και στενή και τεθλιμμένη η οδός».

Μα όσα χάνει ο άνθρωπος σε καλοπέραση, τα κερδίζει «εκατονταπλασίονα» σε βάθος πνευματικό. Και το έθνος μας που στάθηκε κακότυχο και βασανισμένο, από την άλλη μεριά στάθηκε ευλογημένο, κατά τον λόγο που λέγει ο Σολομών για όσους μαρτυρούνε για την αλήθεια: «και γαρ εν όψει ανθρώπων εάν κολασθώσιν, η ελπίς αυτών αθανασίας πλήρης· και ολίγα παιδευθέντες, μεγάλα ευεργετηθήσονται». Και ποια είνε αυτή η αντάμειψη; Η αντάμειψη ήτανε πως ντυθήκανε με κάποια στολή αφθαρσίας αυτοί που ζούσανε «υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, εν ερημίαις πλανώμενοι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης».

Για τούτο, όποιος άνθρωπος έχει καρδιά καθαρή, και νιώσει την Ελληνική Επανάσταση, σαν να τραβιέται από κάποιον μαγνήτη, ας είνε κι άλλης φυλής άνθρωπος, χωρίς να γνωρίζει καλά- καλά από πού βγαίνει αυτή η γλυκύτητα και η κατανυκτική αγάπη, μ’ όλο που ακούει σκοτωμούς, μαρτύρια και μοιρολόγια, που σε άλλη περίσταση αγριεύουνε τον άνθρωπο. Θαρρεί πως δεν γινήκανε στ’ αληθινά αυτά που ακούει, αλλά πως είνε κάποιο έμορφο παραμύθι.

Τα πιο σκληρά πράγματα χάνουνε τη σκληρότητά τους, καν φονικά, καν αγωνίες κάθε λογής, φτώχια, κρύο, πείνα, αρρώστεια, ορφάνια. Κάποιος μυστικός πλούτος τα χρυσώνει όλα, ο της αφθαρσίας ο Παράκλητος (ο Παρηγορητής), το Πνεύμα το Άγιον. Αυτή είναι που λέγω στολή Αφθαρσίας κι ελπίδα Αθανασίας.

Η Ελληνική Επανάσταση είνε σαν το χάλκινο μοσχάρι που έκανε ένας τεχνίτης για τον τύραννο Φάλαρη και που το πύρωνε με φωτιά και σφαλούσε στην κοιλιά του όσους ήθελε να βασανίσει για να ψηθούνε ζωντανοί. Μα αντί ν’ ακούγονται βογκητά και φρικτοί θρήνοι από το στόμα του βοδιού, έβγαιναν τραγούδια χαρούμενα, επειδή ο τεχνίτης είχε βάλει επιτήδεια στο λαρύγγι του βοδιού κάποιο όργανο που άλλαζε τους θρήνους σε χαρούμενη μουσική.

Ο Αθανάσιος Διάκος τραγουδούσε περασμένος στη σούβλα, κι οι γυναίκες του Ζαλόγγου χορεύανε και πέφτανε στον γκρεμνό. Κι όλοι οι Έλληνες, άνδρες, γυναίκες, μικροί, μεγάλοι, δεσποτάδες, παπάδες, λαϊκοί, ψέλνανε σαν να τραγουδούσανε και τραγουδούσανε σαν να ψέλνανε, όπως οι τρεις Παίδες της καμίνου που δοξολογούσανε τον Θεό χορεύοντας μέσα στη φωτιά σαν να δροσολογιότανε.

Απ’ όλη την αιματοβαμμένη Ελλάδα ακουγότανε «ήχος καθαρός εορταζόντων», κι οι Έλληνες τρέχανε στον θάνατο «αγαλλομένω ποδί, Πάσχα κροτούντες αιώνιον». Γι’ αυτό μαγεύθηκε ο κόσμος, χωρίς να ξέρει γιατί. Εκείνο που τους μάγευε ήτανε η Ελπίδα της Αθανασίας που βγαίνει από την Ορθοδοξία και που τα σκεπάζει όλα με την χαρούμενη πνοή της.

 Η χαρά του Χριστού είνε ένα άνθος που φυτρώνει μοναχά στις καρδιές που πονούν. Για τούτο ο Δαυΐδ έλεγε: «Κύριε εν θλίψει επλάτυνάς με». Κι οι ασκηταί της Ορθοδοξίας τη λέγανε «Χαρμολύπη» ή «Χαροποιόν πένθος», αυτή τη χαρά που βγαίνει από τη συντριμμένη καρδιά. Η Ελληνική Επανάσταση ήτανε τα χαρούμενα ορμήματα του Ποταμού της Ορθοδοξίας. Γι’ αυτό τη μισήσανε και την πολεμήσανε οι «ψευδάδελφοι», εκείνοι που ιδρύσανε στ’ όνομα του Χριστού ένα σύστημα εγκόσμιας ευδαιμονίας, κάποιον «αριστοκρατικό χριστιανισμό» που τραβά τις ματαιόδοξες ψυχές, και τις ξεραίνει από τη χαρά του Χριστού, από τη «χαρμολύπη»[1].

Οι Έλληνες του καιρού εκείνου ήτανε «πτωχοί τω πνεύματι», κατά τους έξυπνους του κόσμου. Ήτανε απλοί και φυσικοί, κι η όψη τους, τα λόγια τους, οι συνήθειές τους, τα φερσίματά τους ήτανε αληθινά, δηλαδή Ελληνικά. Η ψυχή τους ήτανε δεμένη με τη φύση και τη θρησκεία τους. Λεοντόκορμοι άνδρες που βαστούσανε από αρχαία αίματα, ζούσανε στον ανοιχτόν αγέρα όπως τους έπλασε ο Θεός, με γένεια, με μουστάκια, με μακρυά μαλλιά σαν το Χριστό, γοργοπόδαροι, λιγόφαγοι, θρήσκοι, ταπεινοί μπροστά στους γεροντότερους και στους παπάδες, με ψυχή γεμάτη κρυφά πλούτη.

Απάνω απ’ όλα ήτανε η Θρησκεία, η Πίστις των Πατέρων μας. Κι οι λειτουργοί της ήτανε οι πνευματικοί τους, οι δάσκαλοί τους, οι προστάτες τους, οι παρηγορητές τους, οι δικαστές τους, οι εξομολόγοι τους. Ο πιο αγαπημένος αρματωλός για το λαό, ο πιο αγνός πολεμιστής, ο καινούριος άγιος Γιώργης, στάθηκε ένας παπάς, ο Αθανάσιος Διάκος, που σουβλίσθηκε για την Πίστη του Χριστού.

Άλλοι τέτοιοι αγιασμένοι που αγωνισθήκανε για την Πίστη, είνε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, ο Ησαΐας Σαλώνων, ο Ρωγών Ιωσήφ, ο Κυπριανός στην Κύπρο· τι λέγω; Νέφος ολόκληρο ρασοφορεμένοι, Ορθόδοξον Ιεράτευμα. Πριν να γίνει η Επανάσταση, χιλιάδες Νεομάρτυρες μαρτυρήσανε για την Πίστη, κι ύστερα ήρθανε οι αρματωλοί. Οι δεσποτάδες, οι παπάδες κι οι καλόγεροι είχανε γίνει σαν τους προφήτες που οδηγούσανε τον νέον Ισραήλ στη Γη της Επαγγελίας.

Οι αρματωλοί γινήκανε σαν ασκητές και ψέλνανε απάνω στο μετερίζι, και ξεστηθίζανε το Ψαλτήρι για παρηγοριά, με τα χαϊμαλιά στο στήθος που παριστάνανε τον Χριστό, την Παναγία, τον άη Γιώργη, τον άη Δημήτρη. Για φυλαχτό είχανε ή τίμιο ξύλο, ή άγιο λείψανο, ή ένα κομμάτι από το παλιόρασο του άγιου Κοσμά. Πολλοί αρματωλοί ήτανε ζωγραφισμένοι στα ερημοκκλήσια μαζί με τους αγίους. Η ζωγραφιά του Μεϊντάνη βρισκότανε στην εκκλησιά της Κατούνας, του Ανδρούτσου στο Μεγάλο Μετέωρο, του Διαμαντή Σπατούλη στην εκκλησιά στ’ Αλεποχώρι Μπότσαρη. Και τους σκοτωμένους τους θάβανε κοντά στην εκκλησιά.

Λοιπόν, δεν είνε αγιασμένη η Επανάστασή μας, δεν είνε η Ορθοδοξία ματωμένη για να φυλάξη την πίστη μας; Η Ορθοδοξία έγινε ένας λόγος άδειος στα στόματα των σημερινών φραγκοδασκαλευμένων δασκάλων. Μα η αληθινή Ορθοδοξία που είνε πλούτος και ρίζα αθανασίας, είνε φυτρωμένη βαθειά στην καρδιά του ορθοδοξώτατου λαού μας, που όσο δεν ήθελε να τουρκέψει, άλλο τόσο δεν θέλει να φραγκέψει.

Φώτης Κόντογλους

ΚΙΒΩΤΟΣ
ΜΗΝΙΑΙΟΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΙΔΑΧΗΣ
ΕΤΟΣ Β’ ΜΑΡΤΙΟΣ 1953 ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 15

Η λατρεία κατά τη Μεγάλη Σαρακοστή – «Χαρμολύπη»

Alexander Schmemann

Για πολλούς, αν όχι για τους περισσότερους από τους ορθόδοξους χριστιανούς, η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελείται από έναν περιορισμένο αριθμό από τυπικούς κανόνες και διατάξεις όπου κυρίως επικρατεί το αρνητικό στοιχείο, όπως είναι: αποχή από ορισμένα φαγητά, απαγόρευση της ψυχαγωγίας, του χορού και ίσως κάθε θεάματος.

Σε τέτοιο δε βαθμό είναι η αποξένωσή μας από το πραγματικό πνεύμα της Εκκλησίας ώστε μας είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβουμε ότι υπάρχει «κάτι άλλο» στη Μεγάλη Σαρακοστή — κάτι χωρίς το οποίο όλες αυτές οι διατάξεις χάνουν πολύ από το νόημά τους.

Αυτό το «κάτι άλλο» μπορούμε θαυμάσια να το περιγράψουμε σαν μια «ατμόσφαιρα», σαν ένα «κλίμα» μέσα στο οποίο μπαίνει κανείς, και πάνω απ’ όλα σαν μια κατάσταση του νου, της ψυχής και του πνεύματος η οποία για επτά εβδομάδες διαπερνά ολόκληρη τη ζωή μας.

Ας τονίσουμε ακόμα μια φορά ότι ο σκοπός της Μεγάλης Σαρακοστής δεν είναι να μας επιβάλει πιεστικά μερικές τυπικές υποχρεώσεις, αλλά να «μαλακώσει» την καρδιά μας τόσο ώστε να μπορεί ν’ ανοιχτεί στις πραγματικότητες του πνεύματος, ν’ αποκτήσει την εμπειρία της κρυμμένης «δίψας και πείνας» για επικοινωνία με το Θεό.

Αυτή η «ατμόσφαιρα» της Μεγάλης Σαρακοστής, αυτή η ανεπανάληπτη «κατάσταση του νου»  δημιουργείται βασικά με τη λατρεία, με τις ποικίλες εναλλαγές που παρουσιάζονται στη λειτουργική ζωή αυτής της περιόδου.

Θεωρούμενες κάθε μια χωριστά αυτές οι εναλλαγές μπορεί να μας φανούν σαν ακατανόητες ρουμπρίκες (τυπικές διατάξεις), σαν επίσημοι κανονισμοί που εξωτερικά φαίνονται προσκολλημένοι στον τύπο αλλά αν τις εξετάσουμε σαν σύνολο μάς αποκαλύπτουν και μας μεταδίδουν το πνεύμα της Μεγάλης Σαρακοστής: μας κάνουν να δούμε, να νιώσουμε και να βιώσουμε τη «χαρμολύπη» που είναι το πραγματικό μήνυμα και το δώρο της Μεγάλης Σαρακοστής.

Μπορεί κανείς να πει, χωρίς να υπερβάλλει, ότι οι πνευματικοί πατέρες και οι ιεροί υμνογράφοι, που συνέθεσαν τους ύμνους του Τριωδίου και οι οποίοι λίγο λίγο οργάνωσαν τη γενική δομή για όλες τις ακολουθίες της Μεγάλης Σαρακοστής, οι οποίοι στόλισαν τη λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων με μια ειδική ομορφιά που τόσο της ταιριάζει, διαθέτουν μια θαυμαστή κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής.

Αυτοί πραγματικά ήξεραν την τέχνη της μετάνοιας και, κάθε χρόνο στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, κάνουν αυτή την τέχνη προσιτή σε όποιον από μας έχει αυτιά για ν’ ακούει και μάτια για να βλέπει.

Είπαμε ότι η γενική εντύπωση είναι αυτό που λέμε «χαρμολύπη».Όταν κάποιος, έστω και αν έχει περιορισμένες γνώσεις για τη λατρεία, μπει στην Εκκλησία όσο διαρκούν οι ακολουθίες της Μεγάλης Σαρακοστής, σχεδόν αμέσως — είμαι βέβαιος — θα καταλάβει αυτή την κάπως αντιφατική έκφραση.

Από τη μια μεριά, μια κάποια ήρεμη θλίψη διαποτίζει την ακολουθία: τα άμφια είναι σκούρα, οι ακολουθίες διαρκούν περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως και είναι πιο μονότονες, σχεδόν δεν υπάρχει κίνηση.

Τα αναγνώσματα και οι ψαλμοί εναλλάσσονται, αλλά παρ’ όλα αυτά φαίνεται σαν να μη «συμβαίνει» τίποτε: Σε τακτά διαστήματα ο ιερέας βγαίνει από το ιερό και λέει πάντοτε την ίδια σύντομη ευχή και όλο το εκκλησίασμα συνοδεύει κάθε αίτηση αυτής της προσευχής με μετάνοιες. Έτσι για αρκετή ώρα στεκόμαστε σ’ αυτή τη μονοτονία, σ’ αυτή την ήρεμη θλίψη.

Αλλά κατόπιν αρχίζουμε να νιώθουμε ότι ακριβώς αυτή η παράταση και η μονοτονία μας χρειάζεται αν θέλουμε ν’ αποκτήσουμε εμπειρία από την κρυμμένη, και κατ’ αρχήν απαρατήρητη «επίδραση» της ακολουθίας.

Σιγά σιγά αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ή μάλλον να αισθανόμαστε ότι αυτή η θλίψη στην πραγματικότητα είναι «ευθυμία» ότι μια μυστηριώδης μεταμόρφωση πρόκειται να συμβεί μέσα μας. Είναι σαν να φτάνουμε σ’ ένα μέρος όπου οι θόρυβοι και οι αναστατώσεις της ζωής του δρόμου και όλων όσων συνήθως γεμίζουν τις μέρες ακόμα και τις νύχτες μας, δεν έχουν δικαίωμα εισόδου, σ’ ένα μέρος όπου αυτά δεν έχουν καμιά δύναμη.

Όλα όσα μας φαίνονται υπερβολικά σημαντικά ώστε να γεμίζουν το μυαλό μας, όλη αυτή η κατάσταση αγωνίας που μας έγινε ουσιαστικά δεύτερη φύση, εξαφανίζονται και αρχίζουμε να νιώθουμε ελεύθεροι, ανάλαφροι και ευτυχισμένοι.

Δεν είναι η θορυβώδης και επιφανειακή ευτυχία που πηγαινοέρχεται είκοσι φορές τη μέρα και είναι πολύ εύθραυστη και φευγαλέα, αλλά είναι η βαθιά ευτυχία που έρχεται όχι από μια συγκεκριμένη και ειδική αιτία αλλά από την ψυχή μας που έχει, σύμφωνα με τα λόγια του Dostoyevsky, «αγγίξει έναν άλλο κόσμο».

Και αυτό που άγγιξε είναι καμωμένο από φως, ειρήνη και χαρά, από μια ανέκφραστη εμπιστοσύνη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν γιατί οι ακολουθίες πρέπει να έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια και να είναι κάπως μονότονες.

Καταλαβαίνουμε ότι, απλούστατα, είναι αδύνατο να περάσουμε από μια συνηθισμένη κατάσταση του νου, καμωμένη σχεδόν αποκλειστικά από αναστατώσεις, συνωστισμό και φροντίδες, και να φτάσουμε σ’ αυτή τη νέα κατάσταση χωρίς πρώτα να ηρεμήσουμε και χωρίς να αποκαταστήσουμε μέσα μας ένα βαθμό εσωτερικής σταθερότητας.

Να γιατί εκείνοι που βλέπουν τις ακολουθίες της Εκκλησίας μόνο στα πλαίσια των «υποχρεώσεων» και που πάντοτε ρωτούν για το λιγότερο δυνατό («πόσο συχνά πρέπει να πάμε στην Εκκλησία; Κάθε πότε πρέπει να προσευχόμαστε;») δεν μπορούν ποτέ να καταλάβουν την αληθινή φύση της λατρείας, η οποία έχει σκοπό να μας μεταφέρει σ’ ένα διαφορετικό κόσμο — στον κόσμο της Παρουσίας του Θεού!

— Εκεί όμως μας μεταφέρει σιγά σιγά γιατί η πεσμένη μας φύση έχει χάσει την ικανότητα να μπαίνει στον κόσμο αυτό φυσικά.

Έτσι, όσο βιώνουμε αυτή τη μυστηριώδη ελευθερία, όσο γινόμαστε «ανάλαφροι και ειρηνικοί», η μονοτονία και η θλίψη των ακολουθιών αποκτούν μια καινούργια σημασία, μεταμορφώνονται.

Μια εσωτερική ομορφιά τις φωτίζει σαν την πρωινή ηλιαχτίδα που, ενώ ακόμα στην κοιλάδα είναι σκοτάδι, στις βουνοκορφές αρχίζει να φωτίζει. Αυτό το «φως» και η κρυφή χαρά έρχονται από τα επαναλαμβανόμενα «αλληλούια»5,από ολόκληρη τη μουσική απόχρωση της λατρείας της Μεγάλης Σαρακοστής.

Αυτό που στην αρχή παρουσιάστηκε σαν μονοτονία τώρα αποκαλύπτεται σαν ειρήνη· ό,τι ακουγόταν σαν θλίψη βιώνεται τώρα σαν την εντελώς πρώτη κίνηση της ψυχής να ξαναβρεί το χαμένο βάθος της. Γι’ αυτό και ο πρώτος στίχος του «αλληλούια» διακηρύττει κάθε πρωί στη διάρκεια της Σαρακοστής: «εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου προς σε, ο Θεός, διότι φως τα προστάγματά σου επί της γης».

«Χαρμολύπη» λοιπόν είναι: η θλίψη για την εξορία μου, για την καταστροφή που έχω κάνει στη ζωή μου· είναι η χαρά για την παρουσία του Θεού και τη συγγνώμη Του, η χαρά για την ξαναγεννημένη επιθυμία για το Θεό, η ειρήνη από την επιστροφή στο σπίτι.

Αυτή ακριβώς είναι η ατμόσφαιρα της λατρείας στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής. Τέτοια είναι η πρώτη και γενική επίδρασή της στην ψυχή μου.

 

Αντιγραφή για το »σπιτάκι της Μέλιας»

Alexander Schmemann
Μεγάλη Σαρακοστή πορεία προς το Πάσχα
Μετάφραση από το Αγγλικό: Ελένη Γκανούρη
Αθήνα 1999
Τίτλος πρωτοτύπου: Great Lent, Journey to Pascha
Πρώτη έκδοση: 1969 από το St. Vladimir’s Seminary PRESS

Tου Φώτη Κόντογλου : «χαρμολύπη ή χαροποιόν πένθος»

Αληθινά, είναι βλογημένοι και καλότυχοι όσοι καταλάβανε γρήγορα την πίκρα που βρίσκεται μέσα στις χαρές του κόσμου και πήγανε κοντά στο Χριστό που μακάρισε «τους πτωχούς τω πνεύματι, τους πενθούντας, τους πραείς, τους ελεήμονας, τους καθαρούς τη καρδία, τους ειρηνοποιούς». Οι άνθρωποι με το σαρκικό φρόνημα, ας τους νομίζουν δυστυχισμένους, παραπεταμένους, περιφρονημένους, ακοινώνητους, άχαρους, στερημένους, πικραμένους. Αυτοί οι καλότυχοι έχουν πάρει δώρο από τον Κύριο να αλλάζουν θαυμαστά το πένθος σε χαρά, τα δάκρυα σε αγαλλίαση. Σ΄ αυτούς γίνεται το μυστήριο εκείνης της θαυμαστής καταστάσεως που λέγεται από τους Πατέρες «χαρμολύπη ή χαροποιόν πένθος». Ταύτα είναι τα δώρα του Αγίου Πνεύματος, που είναι ακατανόητα στους σαρκικούς ανθρώπους. 

(Φώτης Κόντογλοy

Η χαρμολύπη της Ορθοδοξίας | Ομιλία γέροντος Λουκά Φιλοθεΐτη

Η θρησκεία της χαράς

Το χαμόγελο του Γέροντα Ιωσήφ

Αφορμή γι’ αυτό το post έδωσε ένα δημοσίευμα αντιχριστιανικού blog, μετά την κοίμηση του αγίου Γέροντα Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.
Όταν έγινε γνωστό ότι ο άγιος χαμογέλασε μετά θάνατον, γνωστός δημοσιογράφος, που νόμιζε πως έτσι προσφέρει «ενημέρωση» για το «αμαρτωλό Βατοπαίδι» (που ήταν το μοναστήρι του Γέροντα), έδωσε στη δημοσιότητα μια παλιά συκοφαντική κατηγορία για τον άγιο, ότι δήθεν ήταν παιδεραστής! [Ανατροπή αυτής της κατηγορίας (που προερχόταν μάλιστα από εκκλησιαστικούς κύκλους!) δες εδώ].
Φανατικό αντιχριστιανικό blog παρουσίασε το θέμα, τονίζοντας ότι ο άγιος Γέροντας γέλασε μετά θάνατον (κάτι που προφανώς δεν πιστεύουν οι διαχειριστές του blog) «επειδή είναι αμαρτία να γελάς όσο ζεις»!…
Ας σχολιάσουμε λοιπόν λίγο το θέμα.
Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ
Η Ορθοδοξία είναι η θρησκεία της χαράς. Θρησκεία της χαράς δεν είναι ο παγανισμός, με τις οργιαστικές τελετουργίες του (δίπλα στις ανθρωποθυσίες και τη λατρεία δαιμονικών «θεοτήτων»), αλλά η Ορθοδοξία – στην οποία εντάσσω και την παράδοση της αρχαίας Εκκλησίας, των πρώτων χιλίων ετών, ανατολής και δύσης.
Η ορθόδοξη υμνογραφία, εκτός από ύμνος προς το Θεό, είναι και ένας ύμνος στη χαρά: «Ευφραίνεσθε, δίκαιοι· ουρανοί αγαλλιάσθε· σκιρτήσατε, τα όρη, Χριστού γεννηθέντος!». «Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται». «Χαίρετε, λαοί, και αγαλλιάσθε». «Χορεύουσιν άγγελοι πάντες εν ουρανώ». «Τέρπου, χόρευε και αγάλλου, Ιερουσαλήμ». «Δέχου παρ’ ημών χαράς ευαγγέλια της αναστάσεως Χριστού!». «Ησαΐα, χόρευε».
Ίσως βέβαια ένας αθεϊστής θεωρήσει σκανδαλώδες ότι αιτίες των παραπάνω χαρμόσυνων εκφράσεων είναι η γέννηση και η ανάσταση του Χριστού. Ασφαλώς σ’ εκείνον θα έδινε μεγαλύτερη χαρά ένα μεγάλο χάμπουργκερ. Αν είναι πιο εκλεπτυσμένος, θα προτιμούσε μια όπερα ή μια έκθεση ζωγραφικής – τι να κάνουμε, ο καθένας χαίρεται με ό,τι προτιμά. Μόνο που η δική μας χαρά είναι η αιώνια χαρά, ενώ η δική του –ας μου επιτραπεί να το πω– είναι υποκατάστατο…
ΓΕΛΟΥΝ ΟΙ ΑΓΙΟΙ;

Ο Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, ολοζώντανος και γελαστός!...

Είναι αλήθεια ότι οι άγιοι Πατέρες δε συμπαθούν τον «άτακτο γέλωτα» (χαχανητό), γιατί τον θεωρούν ξέσπασμα κι όχι έκφραση αυθεντικής χαράς. Και το ξέσπασμα αυτό μπορεί να φανερώνει επιπολαιότητα, να έχει ως αιτία χυδαία ή χοντροκομμένα αστεία ή να είναι κοροϊδία σε βάρος του συνανθρώπου. Ο γέλωτας αυτός συμβαίνει σε συμπόσια και είναι αποτέλεσμα μέθης, συνοδεύεται από «χοντρά αστεία», παρέα με γυναίκες ελευθέρων ηθών κ.λπ. κ.λπ.
Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο γίγαντας της φιλανθρωπίας:

Επειδή γαρ ως τα πολλά εν συμποσίοις ο διάβολος εφεδρεύει μέθην και αδηφαγίαν έχων αυτώ συμμαχούσαν, και γέλωτα άτακτον, και ψυχήν ανειμένην, μάλιστα τότε δει και προ τραπέζης, και μετά τράπεζαν, επιτειχίζειν αυτώ την από των ψαλμών ασφάλειαν, και κοινή μετά της γυναικός και των παίδων αναστάντας από του συμποσίου, τους ιερούς αδειν ύμνους τω Θεώ (Χρυσόστομος, Εις τους Ψαλμούς, PG 55,157).

Σε απλά νεοελληνικά:

«Επειδή τις πιο πολλές φορές στα γλέντια καραδοκεί ο διάβολος, έχοντας συμμάχους το μεθύσι, την πολυφαγία, το άτακτο γέλιο και την ψυχή που αγαπά την αμαρτία [ανειμένη = χωρίς περιορισμούς], κυρίως τότε πρέπει (και πριν το φαγητό και μετά το φαγητό) να οχυρώνεται ο άνθρωπος με ψαλμούς, να σηκώνεται από το γλέντι μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά του και να ψάλλει».

Το εκπληκτικό αυτό απόσπασμα ΔΕΝ αποτρέπει τους ανθρώπους από το να διασκεδάσουν, αλλά προτρέπει τους άντρες να διασκεδάσουν μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά τους, δηλ. με την οικογένειά τους!!! Όχι μόνο με τους φίλους τους, γιατί τότε καραδοκεί ο κίνδυνος εκτροπής! Και φυσικά να συνοδεύσουν το γλέντι τους με προσευχή (πάλι όλοι μαζί), για να προστατευτούν από πράξεις που δεν ταιριάζουν με την προσευχή [ευχαριστώ το φίλο που μου επισήμανε το χωρίο].
Όμως, ακόμη και τον «άτακτο γέλωτα» οι άγιοι δεν τον θεωρούν αμαρτία – πολύ περισσότερο, το γέλιο γενικά δεν θεωρείται αμαρτία: αλλιώς θα υπήρχαν εκκλησιαστικοί κανόνες, που θα ζητούσαν να απέχει από τη θεία Μετάληψη για ένα διάστημα όποιος γελά, ή έστω όποιος χαχανίζει. Κάτι τέτοιο όμως (που θα ήταν και παράλογο) δεν υπάρχει. Ας σημειώσουμε εδώ ότι το τρανταχτό γέλιο του σύγχρονου αγίου Ευμένιου Σαριδάκη, που θα αναφέρουμε παρακάτω (το οποίο μάλιστα μετέδιδε και στους άλλους), φανερώνει ότι μια αθώα καρδιά γελάει όπως θέλει χωρίς να βλάπτεται ψυχικά. Η Ορθοδοξία δεν έχει αλύγιστους ηθικούς νόμους, αλλά μόνο ψυχοθεραπευτικές συμβουλές.

Το παιδικό χαμόγελο του Γέροντα Σωφρόνιου

Αυθεντική έκφραση χαράς, κατά τους ορθόδοξους αγίους, είναι η ιλαρότητα (φωτεινότητα του προσώπου). Γι’ αυτό και στον εσπερινό ο Χριστός εξυμνείται με έναν αρχαίο χριστιανικό ύμνο, στον οποίο χαρακτηρίζεται «Φως ιλαρόν» (=χαρούμενο).
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό βέβαια της Ορθοδοξίας είναι η έντονη παρουσία της χαρμολύπης (συνύπαρξης χαράς και λύπης). Η χαρμολύπη οφείλεται σε ταυτόχρονες αιτίες για να είναι χαρούμενος και για να είναι λυπημένος. Είμαι χαρούμενος π.χ. γιατί είμαι υγιής, γιατί βλέπω την ομορφιά της μέρας ή της φύσης, γιατί βρίσκομαι κοντά στους αγαπημένους μου, γιατί (ακόμη κι αν δεν είμαι υγιής ούτε κοντά στους δικούς μου) ζω την παρουσία του Χριστού στην καρδιά μου, είμαι όμως ΚΑΙ λυπημένος γιατί δεν ξεχνώ πως είμαι αμαρτωλός, καθώς και γιατί γύρω μου υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που κουβαλάνε πληγές και λύπες.
Ίσως γι’ αυτό ο π. Ευμένιος, ο Γελαστός Άγιος, είπε σε κάποια που παρατήρησε γι’ αυτόν πως γελούσε πολύ και τον σύγκρινε με κάποιον άλλο, που δε γελούσε: «Αυτούς που δε γελάνε, τους αγαπάει πιο πολύ ο Θεός». Το είπε ασφαλώς από ταπείνωση, επειδή ο ίδιος γελούσε πάρα πολύ, ενώ πρέπει και να ξέρουμε πως ο Θεός αγαπάει εξίσου όλους τους ανθρώπους (άπειρα), όμως θα εννοούσε πως η συνειδητοποίηση των αμαρτιών μας και ο πόνος των συνανθρώπων (για τον οποίο συχνά έχουμε κι εμείς ευθύνη) παρακινεί τους πιο ευαίσθητους σε σοβαρότητα και αυτή η σοβαρότητα (ετοιμότητα για μετάνοια [δηλ. αλλαγή προς το καλύτερο] και συμμετοχή στον πόνο του άλλου) ανοίγει την καρδιά μας προς το Θεό. Αυτή τη σοβαρότητα την είχε πολλές φορές και ο ίδιος, αν και τόσο γελαστός, όπως θα δούμε πιο κάτω.
[Αν τα παραπάνω λόγια σκανδαλίζουν κάποιον αδελφό μας, άθεο ή έστω αρνητικό προς «τους παπάδες», έχω να του πω ότι δε θα σκανδαλιζόταν αν είχε μπροστά του έναν καλλιτέχνη μονίμως συνοφρυωμένο λόγω της τέχνης του ή έναν ερευνητή πάντα σκεφτικό ή έναν ακτιβιστή μελαγχολικό (ή και οργισμένο) λόγω του ανθρώπινου πόνου, με τον οποίο παλεύει. Ας μη βιάζεται λοιπόν να σκανδαλίζεται και για τα λόγια ενός αγίου, έστω κι αν δεν τα καταλαβαίνει ή αν «δε συμφωνεί» μ’ αυτά]. Επίσης υπάρχει το παράδοξο χάρισμα των δακρύων, που εκδηλώνεται όταν η ψυχή έχει γίνει πάρα πολύ λεπτή & ευαίσθητη μπροστά
α) στις δικές της αμαρτίες
β) στη δυστυχία των άλλων,
γ) στον κίνδυνο να μη σωθεί όχι μόνον η ίδια, αλλά και ο αμαρτωλός συνάν-θρωπος,
δ) στη χαρμόσυνη επίσκεψη του ολόφωτου και ηθικά πεντακάθαρου Θεού, του Χριστού, που έρχεται να γιατρέψει τις ηθικές πληγές της ψυχής του αμαρτωλού και ώς τότε απελπισμένου ανθρώπου (για την αυθεντικότητα αυτής της εμπειρίας δες εδώ).
Τα δάκρυα αυτά ξεπλένουν την ψυχή και, κατά τους αγίους Πατέρες, δεν απελπίζουν, αλλά γιατρεύουν την απελπισία και αναζωογονούν (1).
Στα βιβλία των αγίων Πατέρων υπάρχουν πολλά σημεία όπου κάνουν χιούμορ.
Από τις βιογραφίες σύγχρονων αγίων Γερόντων, όπως ο Παΐσιος, ο Πορφύριος, η Γερόντισσα Γαβριηλία κ.ά., ξέρουμε ότι γελούσαν και έκαναν χιούμορ. Επίσης, μια από τις πιο γνωστές φωτο του (γενικά μάλλον εσωστρεφούς) αγίου Γέροντα Σωφρόνιου του Essex είναι εκείνη που τον εμφανίζει να γελάει, και μάλιστα με ένα γέλιο εντελώς παιδικό (την είδες πιο πάνω)! Γελάει στη φωτογραφία της και η αγία Μαρία Σκόμπτσοβα, η ακτιβίστρια της Γαλλίας και Νεομάρτυρας (από τους Ναζί).

Το χαμόγελο της αγίας Μαρίας Σκόμπτσοβας

Οι βιογραφίες των παλαιών αγίων συνήθως δεν είναι τόσο αναλυτικές, ώστε να ξέρουμε «αν γελούσαν». Ωστόσο είναι φανερό, από μια συγκριτική μελέτη βιογραφιών παλαιών και σύγχρονων αγίων, ότι όλοι είχαν και έχουν το ίδιο πνεύμα. Οι σύγχρονοι άγιοι είναι παρόμοιοι με τους παλιούς. Άρα, όπως σήμερα έχουμε γελαστούς αγίους, είχαμε πάντα.
«Χαρά μου, Χριστός ανέστη!» ήταν η φράση, με την οποία χαιρετούσε τους ανθρώπους ο μεγάλος άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ (1759-1833).
Φυσικά μπορεί ένας άγιος να είναι μελαγχολικός ή και αγέλαστος λόγω ιδιοσυγκρασίας – μήπως πρέπει να τον λασπολογήσουμε γι’ αυτό ως δήθεν «άνθρωπο που καταπνίγει τη χαρά της ζωής»; Αστείο πράγμα.
ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Υπενθυμίζω μερικά περιστατικά, που έχουν να πουν κάτι για το θέμα μας:
1) Κάποτε ένας κυνηγός είδε στην έρημο το Μέγα Αντώνιο να παίζει με τους μαθητές του (δηλ. με αρχάριους αναχωρητές, ενήλικες προφανώς, που είχαν τεθεί υπό την πνευματική του καθοδήγηση). Ο κυνηγός σκανδαλίστηκε και σκέφτηκε ότι οι ασκητές έπρεπε να είναι πάντα σοβαροί και εσωστρεφείς, όχι να παίζουν. Ο άγιος, που έπιασε τη σκέψη του, τον κάλεσε κοντά του.
«Τέντωσε το τόξο σου» του είπε. Ο κυνηγός το τέντωσε. «Τέντωσέ το κι άλλο. Κι άλλο». «Δε μπορώ να το τεντώσω άλλο» είπε στο τέλος ο κυνηγός, «γιατί θα σπάσει».
«Και την ψυχή του ανθρώπου» είπε ο άγιος «δε μπορείς να την τεντώνεις διαρκώς, γιατί θα σπάσει».
2) Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας, πρώην ληστής που μετανόησε, μπήκε στην έρημο κι έγινε μεγάλος ερημίτης της αρχαίας εποχής, ήταν πολύ φιλόξενος και «εδέχετο μετά χαράς» τους επισκέπτες του (προφανώς όχι αγέλαστος και σκυθρωπός), γνωστούς και άγνωστους, τους οποίους περιποιόταν με όσα μέσα είχε και έκανε μαζί τους ωφέλιμες συζητήσεις. Αντίθετα, ο άγιος Αρσένιος ο Μέγας ήταν εσωστρεφής, ζούσε μακριά από τους άλλους και δύσκολα του παίρνανε κουβέντα οι επισκέπτες του, ακόμη και αναχωρητές που έρχονταν να τον δουν επειδή είχαν ακούσει για την αγιότητά του.
Ένας αναχωρητής, που είχε επισκεφτεί και τους δύο Γέροντες, απορούσε πώς γίνεται να είναι και οι δύο άγιοι. Έτσι, είδε ένα όραμα: δυο όμοια πλοία έπλεαν σε ποτάμι και στο καθένα βρισκόταν ο ένας άγιος· ο άγιος Αρσένιος ήταν γαλήνιος και πανευτυχής, γεμάτος από τη θεία χάρη, ενώ ο άγιος Μωυσής είχε μια συντροφιά αγγέλους που τον τάιζαν κερήθρες με μέλι!
Το όραμα αυτό φανερώνει ότι και οι δύο ήταν άγιοι, απλά με διαφορετικό τρόπο ο καθένας. Οι άγιοι δεν είναι φωτοτυπίες – κι αν αυτό δεν είναι αποδοχή της διαφορετικότητας, τότε τι είναι; Κι αν ο άγιος Μωυσής δεν είναι απάντηση στο θέμα της χαράς, τότε τι είναι;

Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας

3) Με το χιούμορ στα έργα και στην αλληλογραφία των Τριών Ιεραρχών ασχολείται ο Κωνσταντίνος Νικολακόπουλος στα Ερμηνευτικά μελετήματα από ρητορικής και υμνολογικής απόψεως, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 231-254.
Εκεί εντοπίζει σημεία όπου οι τρεις μεγάλοι άγιοι (αλλά και επιστήμονες και φιλόσοφοι και αγωνιστές της φιλανθρωπίας) κάνουν χιούμορ, είτε μεταξύ τους (οι άγιοι Βασίλειος και Γρηγόριος, που ήταν φίλοι – ενώ ο Χρυσόστομος έζησε μια γενιά μετά) είτε προς άλλους.
Γράφει μεταξύ άλλων:
Ενυπωσιακά παραδείγματα γραφής του παιδαγωγικού χιούμορ και των Τριών Αγίων βρίσκουμε σε όλα τα είδη των κειμένων τους και σε όλες τις συνάφειες περιεχομένου, όπως στην αλληλογραφία με φίλους, στα εποικοδομητικά ποιμαντικά κηρύγματά τους, στα θέματα εκκλησιαστικής πολιτικής ή ακόμη και στα αντιαιρετικά τους έργα.
Από τα παραδείγματα που αναφέρει τα πιο χαριτωμένα φυσικά είναι όσα περιέχονται στην αλληλογραφία τους. Επιλέγω ένα:
Ένα αντιπροσωπευτικό χωρίο, σχετικά με τη χιουμοριστική αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής, μας έχει διασωθεί στα κείμενα του αγίου Γρηγορίου, ο οποίος υπέφερε από αρθρίτιδα. Αναφερόμενος λοιπόν περιπεκτικά και αυτοσαρκαστικά στην αρρώστια του, δικαιολογείται και δηλώνει αδυναμία να παρευρεθεί σε κάποιον γάμο, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του «παντελώς άωρον και ου γαμικόν, δύο ποδαλγοί περιφερόμενοι και γελώμενοι» [=εντελώς αταίριαστο και μη γαμήλιο, δυο πονεμένα πόδια που θα τριγυρνάνε και θα τα κοροϊδεύουν].
Ο ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ «ΓΕΛΑΣΤΟΣ ΑΓΙΟΣ» π. ΕΥΜΕΝΙΟΣ ΣΑΡΙΔΑΚΗΣ
Ο μεγάλος αυτός σύγχρονος δάσκαλος της ορθόδοξης αγιότητας ήταν Κρητικός και ζούσε στο Νοσοκομείο Λοιμωδών στην Αγία Βαρβάρα Αττικής, όπου λειτουργούσε και συμπαραστεκόταν στους λεπρούς και τους άλλους ασθενείς, στους επισκέπτες και τους συγγενείς των ασθενών, αλλά και σε πλήθος ανθρώπων που τον είχαν γνωρίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και τον επισκέπτονταν για πνευματική ωφέλεια. Μάλιστα, είχε εισαχθεί αρχικά στο νοσοκομείο λεπρός, θεραπεύτηκε με φαρμακευτική αγωγή και μετά δεν έφυγε, αλλά, συγκλονισμένος από τον ψυχικό και σωματικό πόνο που αντίκρισε, αποφάσισε να αφιερώσει την υπόλοιπη ζωή του στην υπηρεσία των ανθρώπων που ζούσαν εκεί (εγώ θα έφευγα τρέχοντας με 1000, δυστυχώς – γι’ αυτό εγώ είμαι αμαρτωλός, ενώ ο π. Ευμένιος είναι άγιος). Είχε μάλιστα ως δικό του Γέροντα (=πνευματικό δάσκαλο) ένα λεπρό και τυφλό άγιο, τον άγιο Νικηφόρο. Ήταν τελείως άφραγκος και η απόλυτη παιδική ψυχή! Η βιογραφία του εδώ και αναφορά στην προσευχή του για αυτόχειρα εδώ.
Ο άγιος αυτός Γέροντας λοιπόν είχε χαρακτηριστικό του το τρανταχτό γέλιο! Έτσι φανερώνεται και η διάκριση ανάμεσα στο αληθινό γέλιο, που δεν πειράζει την αθώα ψυχή, και στο «άτακτο γέλιο» που είναι ξέσπασμα πάθους, το οποίο απορρίπτουν οι άγιοι Πατέρες. Στο βιβλίο του π. Σίμωνος Μοναχού π. Ευμένιος – Ο κρυφός άγιος της εποχής μας, σελ. 137-146 αναφέρεται σχετικά:
«Ο παππούλης μας γελούσε, γελούσε πολύ. Γελούσε με εμάς τους ανθρώπους και μας μετέδιδε τη χαρά του. Γελούσε με τους αγίους, με την Κυρία Θεοτόκο, με τους αγγέλους και μας μετέδιδε πάλι τη χαρά των αγίων, της Κυρίας Θεοτόκου, των αγγέλων, γι’ αυτό, όταν πηγαίναμε εκεί, μπορεί να ήμαστε στενοχωρημένοι και κουρασμένοι ψυχικά ή σωματικά, αλλά φεύγαμε… πετώντας.
Ο π. Ευμένιος γελούσε πολλές φορές και κατά τη διάρκεια των ακολουθιών, μπορεί την ώρα που διάβαζε το ιερό ευαγγέλιο ή όταν εθυμίαζε την Κυρία Θεοτόκο στην «Τιμιωτέρα» [σημαντικό τροπάριο για την Παναγία, που ψάλλεται σε ειδικό σημείο της καθημερινής πρωινής ακολουθίας (όρθρου)] ή την ώρα των παρακλήσεων [παράκληση ή «παρακλητικός κανόνας» = μουσικό + ποιητικό έργο, που αποτελεί προσευχή προς την Παναγία ή προς έναν άγιο (οι χριστιανοί συχνά διαβάζουν παρακλήσεις στο σπίτι τους, αλλά ψάλλονται & στην εκκλησία – δες πολλά δείγματα εδώ)]».

Ο Γέροντας Ευμένιος

Χαρμολύπη
«Ήταν πολύ χαριτωμένος και είχε το χάρισμα των δακρύων, της χαρμολύπης. Ενώ κάναμε ακολουθίες, πολλές φορές, ο Γέροντας ήταν μέσα στο Ιερό και προσευχόταν με το κομποσχοίνι και παρακολουθούσε και όσα διαβάζαμε. Εμείς απ’ έξω τον ακούγαμε που έκλαιγε. Και όταν έφτανε στο τέλος η ακολουθία, έβγαινε έξω από το Ιερό και έβλεπες τα μάτια του ή βουρκωμένα ή να τρέχουν δάκρυα. Και να χαμογελάει. Το συνηθισμένο χαρακτηριστικό του χαμόγελο. Εβίωνε την χαρμολύπη. Όπως το αντιλήφθηκα εγώ, τα δάκρυα της μετάνοιας, της κατάνυξης, ήταν που δημιουργούσαν αυτή την ανέκφραστη, την ανεκλάλητη χαρά. Τα ζούσε παράλληλα και τα δύο ο Γέροντας. Ήταν κάτι μοναδικό, που δεν το έχω ζήσει σε άλλους Γέροντες. Να γελάει τόσο πολύ και την ίδια στιγμή, παράλληλα, να κλαίει».
Ασυγκράτητα γέλια
«Όποιος τον πλησίαζε, έβλεπε έναν ιερέα, έναν καλόγερο, με έντονη χαρά στο πρόσωπό του. Αυτή η χαρά, πολλές φορές, εκφραζόταν με πολλά γέλια, που αναμιγνύονταν με τα λόγια του ή ξεχύνονταν από τις άκρες των κλειστών χειλιών του, όταν έμενε σιωπηλός. Το καταλάβαινες ότι ήταν γέλια ενός χαριτωμένου ανθρώπου [δηλ. ανθρώπου με θεία χάρη], μιας καρδιάς ξέχειλης από αληθινή, θεία γαλήνη και χαρά, που χυνόταν έξω και δρόσιζε, ξενίζοντας [=παραξενεύοντας] τους άλλους.
Ήταν εμφανές ότι ο π. Ευμένιος προσπαθούσε να συγκρατηθή από ταπείνωσι, να μη φανή αυτή η αγία ιδιαιτερότητα, μα δεν το κατάφερνε πάντοτε.
Όποτε τον επισκεπτόμουν έπαιρνα αυτό το δώρο, τη χαρά δηλαδή και τα «αλλιώτικα» γέλια του, που κυλούσαν ώς την δική μου καρδιά. Όταν φορούσε την ιερατική του στολή και έβγαινε στην Ωραία Πύλη για το «Ειρήνη πάσι» ή θυμίαζε την Παναγία μας στο τέμπλο, το πρόσωπό του, συγκρινόμενα με τα απαστράπτοντα άμφια, έλαμπε περισσότερο. Ιδιαίτερα μπροστά στην Θεοτόκο, στην Τιμιωτέρα ή στους Χαιρετισμούς, την χαιρετούσε πραγματικά πλημμυρισμένος χαρά και γελούσε μόνος αυτός, σαν να του είπε η Θεοτόκος μιαν ευχάριστη είδηση. […]»
Τα θεϊκά γέλια
«Το πρόσωπό του, φωτεινό, χαρούμενο και γελαστό. Κάποτε τον ερώτησε η σύζυγός μου Μαρία: «Γέροντα, πώς το καταφέρνετε αυτό;». Και η απάντηση δόθηκε αμέσως: Αυτά, ευλογημένη, είναι τα θεϊκά γέλια».
Μεγάλη κατάνυξι
«Υπήρχαν στιγμές, που ερχόταν σε κατάνυξη μεγάλη και τον άκουγα να κλαίει, είχε και φορές που τον άκουγα να γελά. Μια φορά, με κάποιον, κάναμε ο ένας στον άλλο ένα πείραγμα, κάναμε ένα λογοπαίγνιο, αλλά τόσο χαμηλόφωνα, που μόνον οι δυο μας το ακούγαμε. Το αποτέλεσμα ήταν ν’ ακούσουμε ένα ακατάσχετο γέλιο του Γέροντα μέσα στο Ιερό, γι’ αυτό που εμείς κάναμε απ’ έξω μυστικά. Και διορθώματα επίσης των λαθών τα έκανε από το Ιερό.
Όταν έβγαινε έξω, έβλεπες έναν άνθρωπο αλλοιωμένο να βγαίνη από την πόρτα του Ιερού, να είναι βρεγμένα τα μάγουλά του, τα γένια του, να είναι μυσταγωγημένος. Νόμιζες ότι κατέβαινε ένας άνθρωπος από πάνω, αυτό αισθανόσουν. Ήταν τόσο συγκλονιστική η στιγμή, που έλεγες: «Τώρα, πώς θα βγη ο Γέροντας από κει μέσα;». Τις περισσότερες φορές έβγαινε πάρα πολύ κατανενυγμένος και δακρύβρεκτος. Ήταν πάρα πολύ ωραίο περιβάλλον, δηλαδή, και αυτό εντός του ναού, και αυτό που ακολουθούσε αργότερα, με την τράπεζα. Τις περισσότερες φορές ήταν κλίμα χαράς».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το χρώμα του blog μας είναι μαύρο κι έχει για σημαία ένα οστεοφυλάκιο με κρανία κι ένα καντήλι. Το μαύρο, σε μας, είναι το χρώμα του πένθους. Τι σχέση έχουν αυτά με το γέλιο και τη χαρά;
Κι όμως έχουν! Ακόμα κι αυτό το πένθος οι άγιοι Πατέρες το ονομάζουν «χαροποιόν πένθος» = πένθος που δημιουργεί χαρά! Είναι μια εκδήλωση της ορθόδοξης χαρμολύπης.
Για να καταλάβεις πώς συνδέονται όλα αυτά, πέρνα μια βόλτα απ’ αυτά τα ιδρυτικά μας posts:
Κάτι τύποι με μαύρα που ζουν στον κόσμο τους
και
«Νεκρός για τον κόσμο»: τι σημαίνει;
Τότε θα καταλάβεις πως αυτά είναι τα ειρηνικά όπλα που σκοτώνουν το πένθος και τη λύπη (την κατάθλιψη, τη μελαγχολία, την κατήφεια…) κι ανασταίνουν την αιώνια και ουράνια χαρά. Αυτήν που ο σοφός λαός μας ονομάζει χαρά Θεού. Και είναι πολύ πιο αληθινή και ποιοτική απ’ τις καταναλωτικές ή σεξιστικές απολαύσεις που προπαγανδίζει -για ύποπτους λόγους- ο σύγχρονος κόσμος. Αν και είμαι ανάξιος αμαρτωλός, ας προσκαλώ σ’ αυτήν!
Χαρά μου, Χριστός ανέστη!
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
(1) Από το βιβλίο Η ΕΝΤΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ του π. Κάλλιστου Ware [το βρήκα εδώ]:
Τα πνευματικά δάκρυα, όπως δείχνει το όνομά τους, είναι δώρο της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος, και όχι απλώς αποτέλεσμα των δικών μας προσπαθειών, και συνδέονται στενά με την προσευχή μας. Τα πνευματικά δάκρυα μας οδηγούν στην καινούρια ζωή της Ανάστασης.
Τα πνευματικά δάκρυα, σύμφωνα με την διδασκαλία των Πατέρων, ανήκουν σε δύο κύριους τύπους.
Στο κατώτερο επίπεδο είναι πικρά στο υψηλότερο επίπεδο, είναι γλυκά. Στο κατώτερο επίπεδο αποτελούν μια μορφή εξαγνισμού. Στο ανώτερο είναι δάκρυα φωτισμού. Στο κατώτερο επίπεδο εκφράζουν συντριβή, λύπη για την αμαρτία, θλίψη για τον χωρισμό μας από τον Θεό – είναι δάκρυα του Αδάμ που θρηνεί έξω από τις πύλες του Παραδείσου. Στο ανώτερο επίπεδο εκφράζουν τη χαρά για την αγάπη του Θεού, την ευχαριστία για την αποκατάστασή μας στην υιοθεσία του Θεού που δεν αξίζουμε.
Παράδειγμα του κατώτερου επιπέδου είναι ο άσωτος υιός που βρίσκεται στην εξορία και θρηνεί για την χαμένη του πατρίδα· παράδειγμα του ανώτερου επιπέδου είναι το κλάμα του ασώτου για τη χαρά της γιορτής στο σπίτι του πατέρα του.
Στο κατώτερο επίπεδο είναι σαν «το αίμα που τρέχει από τις πληγές της ψυχής μας», όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Στο ανώτερο επίπεδο, δηλώνουν τις κεκαθαρμένες αισθήσεις και διαμορφώνουν μιαν όψη της καθολικής μεταμόρφωσης του ανθρώπινου προσώπου από την θεούσα [θεοποιό] Χάρη.
Λυπούμενοι, αεί δε και χαίροντες.
Πηγή: http://o-nekros.blogspot.com/2011/01/blog-post_09.html

Η χαρμολύπη στη ζωή της Εκκλησίας π.Αντώνιος Χρήστου

Η Εκκλησία πάντα εξετάζει βαθύτερα τα πράγματα και πολλές φορές ξέρει ότι κάποια από αυτά έχουν διπλή όψη. Είναι σαν να έχουμε να κάνουμε τις δύο όψεις ενός νομίσματος. Σε αυτή της την προσπάθεια συνδιάζει πολλές φορές εντός αντίθετους όρους και έννοιες για να θεολογήσει και να εκφράσει το νόημα που θέλει να πει. Μία από αυτή την έννοια είναι και η έννοια της χαρμολύπης στην Εκκλησίας.

Είναι μια κατάσταση πολύ δύσκολη να την καταλάβουν όχι μόνο οι εκτός Εκκλησίας, πολλές φορές και οι εντός της Εκκλησίας που είναι όμως αρχάριοι στα πνευματικά. Μία κατάσταση που βιώνει κανείς ιδιαίτερα την περίοδο του Τριωδίου, στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και την Μεγάλη Εβδομάδα όπου γιορτάζουμε τα πάθη και την Ανάσταση Του Κυρίου με την αρχή της περιόδου του Πεντηκοσταρίου.
Το ίδιο συμβαίνει και στη μνήμη των Αγίων. Μπορεί το μαρτύριο ή η απουσία της επίγειας παρουσία τους σε αυτό τον κόσμο, να πονά και στεναχωρεί, αλλά ταυτόχρονα χαιρόμαστε για την αγιότητα, την νίκη του προσωπικού τους βιολογικού θανάτου και την εξάλειψη των αμαρτιών τους, εκφράζοντάς την, με την προσκύνηση των χαριτόβρυτων λειψάνων τους.  Για τον κόσμο μια τέτοια λέξη και έννοια είναι αδιανόητη, γιατί η τετραγωνισμένη σύγχρονη λογική μας ορίζει ξεκάθαρα, ότι όπου υπάρχει η χαρά τότε απουσιάζει η λύπη και αντίστοιχα όπου κυριαρχεί η λύπη τότε είναι η κατάσταση που απουσιάζει η χαρά. Αν όμως μελετούσαν την Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου θα έβλεπαν ότι εκεί ο Άγιος ομιλεί για το «χαροποιόν πένθος», επισημαίνοντας πως «όποιος πορεύεται με διαρκή θλίψη αυτός γιορτάζει αδιάκοπα», υλοποιώντας ουσιαστικά τον σχετικό Μακαρισμό Του Κυρίου μας, στην επί του Όρους ομιλία Του : «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται».
Είναι απαραίτητο, να διευκρινίσουμε εδώ, ότι με την λέξη "πενθούντες" δεν εννοούνται όσοι έχουν θλίψεις και βάσανα μόνο, αλλά κυρίως όσοι πενθούν για τις αμαρτίες τους. Και μάλιστα αυτούς που λυπούνται πολύ, γι’ αυτό δε λέει απλώς "λυπημένοι". Αυτοί λοιπόν, είναι εκείνοι που θα παρηγορηθούν από το Θεό στο μέγιστο βαθμό. Τονίζει λοιπόν ο Ιερός Χρυσόστομος: « Χριστός μας ζητά να πενθούμε όχι μόνο για τις δικές μας αμαρτίες, αλλά και των άλλων».
Η χαρμολύπη λοιπόν, δεν έχει να κάνει με την Ταοστική αντίληψη της θρησκευτικής και φιλοσοφικής κινεζικής αντίληψης, που συμπυκνώνεται στο γνωστό σήμα του Καλού και του Κακού το ΓΙΝ (Yin το ΓΙΑΝΚ (Yang) . Δεν υπάρχει αυτός ο Δυαλισμός (από το λατινικό αριθμητικό δύο: duo, και το επίθετο: dualis) και πρόκεται για τις  σφαίρες στις οποίες χωρίζεται η πραγματικότητα είναι ουσιαστικά διαφορετικές ή αντίθετες μεταξύ τους και  υπάρχουν ελάχιστα συνδετικά σημείο που να τις ενώνει και να διευκολύνει την μετάβαση από τη μια στην άλλη. Η χαρμολύπη, όπως πολύ ωραία την ορίζει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν[1]:  «Είναι η θλίψη για την εξορία μου, για την καταστροφή που έχω κάνει στη ζωή μου. είναι η χαρά για τη παρουσία του Θεού και τη συγνώμη Του, η χαρά για την ξαναγεννημένη επιθυμία για το Θεό, η ειρήνη από την επιστροφή στο σπίτι. Αυτή ακριβώς είναι η ατμόσφαιρα της λατρείας στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής. Τέτοια είναι η πρώτη και γενική επίδρασή της στην ψυχή μας». Φυσικά όλο αυτό αφορά όλη την ζωή μας και τον πνευματικό μας αγώνα γενικότερα.
[1] ALEXANDER SCHMEMANN, ΜΕΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΣΧΑ, εκδ. ΑΚΡΙΤΑΣ, ΑΘΗΝΑ 1999, σ. 22 κ.ε. 

Η βίωση της χαρμολύπης στην ορθόδοξη πνευματικότητα harmolipiΤου Λάμπρου Κ. Σκόντζου, Θεολόγου – Καθηγητού | ROMFEA.GR

---

Η περίοδος του Τριωδίου και ιδιαίτερα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, είναι για την Αγία μας Εκκλησία η ιερότερη χρονική διάρκεια του ενιαυτού.
Είναι το νοητό στάδιο όπου ο κάθε πιστός καλείται να δώσει τον προσωπικό του αγώνα για την ψυχοσωματική του κάθαρση από τους ρίπους της αμαρτίας.
Να βιώσει την ορθόδοξη πνευματικότητα, η οποία ταυτίζεται με την ανάκτηση της αυθεντικής του φύσεως, από τη φθορά και την αμαρτία, «εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού» (Εφ.4,13).
Η προπαρασκευή μας για τον εορτασμό του Πάσχα είναι ταυτόσημη με την πνευματική μας προαγωγή και ωρίμανση, ώστε να καταστούμε «σύμμορφοι της εικόνος του Υιού (του Θεού)» (Ρωμ.8,29).
Βασικό δείγμα της ορθόδοξης πνευματικότητας είναι το υπέροχο συναίσθημα της χαρμολύπης που σημαίνει τη βίωση ταυτόχρονα του συναισθήματος της χαράς και της λύπης.
Βεβαίως το συναίσθημα αυτό θεωρείται από τους εκτός της Εκκλησίας παράλογο, διότι η χαρά είναι η απουσία της λύπης και η λύπη είναι η απουσία της χαράς.
Η Εκκλησία όμως, πέρα από σώζουσα δυνατότητα για τα ανθρώπινα πρόσωπα, είναι και η μεγάλη ανατροπή κατά των πτωτικών δομών του κόσμου, ώστε οι αρχές και οι πρακτικές της να θεωρούνται από εκείνον ως «παρεκτροπή».
Ως μια τέτοια θεωρείται και το συναίσθημα της χαρμολύπης, την οποία ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος αποκαλεί «χαροποιόν πένθος», επισημαίνοντας πως «όποιος πορεύεται με διαρκή θλίψη αυτός γιορτάζει αδιάκοπα»!
Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είναι όντως πραγματιστική και γι’ αυτό βιώνει ταυτόχρονα το ανθρώπινο δράμα και την εν Χριστώ σωτηρία και λύτρωση. Μόνο έτσι συνειδητοποιείται η ανάγκη της σωτηρίας!
Ο Θεός, ως το υπέρτατο αγαθό, είναι η πηγή της χαράς και της αισιοδοξίας. Ο άνθρωπος, το ευγενέστερο δημιούργημα του Θεού, πλάστηκε να απολαμβάνει τις άπειρες δωρεές του Δημιουργού του και να ζει με διαρκή χαρά και αδιατάρακτη ειρήνη, με την προϋπόθεση να είναι εκούσιος κοινωνός του αγαθού και αποδέκτης των εντολών του Θεού.
Στην αντίθετη περίπτωση, θα έχανε τις δωρεές του αγαθού και θα έπιπτε σε ανείπωτη δυστυχία, όπως δυστυχώς και έγινε.
Κάνοντας κακή χρήση της ελευθερίας του, προτίμησε το κακό, με συνέπεια να χάσει την αρχέγονη ευτυχία του και να περιπέσει σε αφάνταστη δυστυχία.
Απώλεσε κάθε ίχνος αισιοδοξίας και ευτυχίας. Το συνεχώς αυξανόμενο κακό στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους, που συσσώρευε η αμαρτία, βύθιζε όλο και πιο πολύ τον άνθρωπο στην άβυσσο της δυστυχίας με αποτέλεσμα η ιστορία του κόσμου είναι μια ατελείωτη ιστόρηση της ανθρώπινης δυστυχίας και κακοδαιμονίας και οι χαρές και οι ανάπαυλες ειρήνης να είναι σπάνιες.
Ο ερχομός του Κυρίου Ιησού Χριστού στον κόσμο, για να σώσει το ανθρώπινο γένος από την δουλεία του διαβόλου, έφερε μια νέα δυναμική κατά του κακού και της αμαρτίας, οι οποίες ευθύνονταν για την ανθρώπινη κακοδαιμονία.
Έφερε στον αναγεννημένο άνθρωπο ξανά την χαμένη χαρά και αισιοδοξία. Ο πιστός του Χριστού βιώνει πλέον μια νέα πραγματικότητα. Υπερβαίνοντας την απλή βιολογική του ύπαρξη ανάγεται στην κατάσταση του προσώπου, έχοντας ως καθοριστικό πρότυπο το θείο πρόσωπο του Θεανθρώπου.
Η αναγωγή γίνεται αποκλειστικά χάρις σε Εκείνον.
Μέσα σε αυτή την προοπτική ο σεσωσμένος άνθρωπος βιώνει σε κάθε στιγμή της ζωής του τις ευλογίες του Θεού. Η ζωή του στο εξής είναι μια αδιάκοπη ευχαριστία και ένας ασίγαστος αίνος για της θείες δωρεές.
Ο ψυχικός του κόσμος, αλλά και ο κόσμος γύρω του έχει γίνει ξανά «καλός λίαν» (Γεν. 1,31). To υπάρχον κακό στο περιβάλλον του βεβαίως τον αγγίζει, αλλά δεν τον πλήττει καίρια, διότι είναι θωρακισμένος με τη χάρη του Χριστού. «Τα παθήματα του νυν καιρού» (Ρωμ.8,18) είναι για τον πιστό παιδαγωγικά μέσα για την πνευματική του τελείωση.
Η απελπισία αντικαταστάθηκε μέσα στην ψυχή του από αισιοδοξία, επειδή γνωρίζει ότι ο τελικός νικητής θα είναι ο Χριστός και το κακό και η κακοδαιμονία έχει προκαθορισμένο τέλος.
Είναι οπλισμένος με υπομονή, ο οποία γεννιέται από την ελπίδα, που έχει πλημμυρίσει την σκέψη και την καρδιά του, αφού κατά τον απόστολο Παύλο: «ελπίζομεν (και) δι’ υπομονής απεκδεχόμεθα» (Ρωμ.8,25).
Ο κόσμος δεν είναι πια η κόλασή του, όπως πρεσβεύει η εξωχριστιανική απαισιόδοξη διανόηση, αλλά ο προθάλαμος και η πρόγευση του παραδείσου.
Οι συνάνθρωποί του δεν είναι εχθροί και ανταγωνιστές του, αλλά οι αδελφοί του, οι συνοδοιπόροι του στο ταξίδι προς την αιωνιότητα.
Κατανοεί τα όποια προβλήματα σε αυτούς ως «νόσους» και «τραύματα», κατάλοιπα της αμαρτίας και του κακού και γι’ αυτό παραμένει ανεκτικός και ανεξίκακος.
Παράλληλα με τη χαρά και την αισιοδοξία μια λεπτή και διακριτική θλίψη διακατέχει τον πνευματικά καλλιεργημένο πιστό, την οποία θεωρεί ως αρετή, αφού είναι «μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» (Ματθ.5,4).
Αυτή η λύπη, κατά τον άγιο Συμεών το Νέο Θεολόγο, είναι αποτέλεσμα της ταπείνωσης. Καρπός δε της ταπείνωσης είναι η μετάνοια και σημάδι της μετάνοιας τα δάκρυα.
Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης έλεγε πως για να έχουμε ελπίδα σωτηρίας «πρέπει να βάλλουμε την ψυχή μας στο μούσκιο των δακρύων», επίσης ο αείμνηστος όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς έγραψε πως «ο μόνος τρόπος να δούμε το Θεό είναι τα δακρυσμένα μάτια» (Κεφαλ. Ασκητικά και Θεολογικά).
Θλιβόμαστε για την τραγική κατάσταση του κόσμου, ο οποίος «εν τω πονηρώ κείται» (Α΄ Ιωάν.5,19). Λυπούμαστε διότι υπάρχουν άνθρωποι που προβάλλουν το κακό και την αφύσικη αμαρτωλή ζωή ως φυσική και την εν Χριστώ ζωή και πολιτεία ως αφύσικη!
Λυπούμαστε που πληθώρα συνανθρώπων μας κυλιούνται στο βόρβορο και τη λάσπη της ασωτίας, μη έχοντας την παραμικρή διάθεση για μετάνοια και αλλαγή τρόπου ζωής.
Μας λυπούν επίσης και οι δικές μας πνευματικές εκπτώσεις και οι ενδοτισμοί στους πειρασμούς, διότι διαπιστώνουμε ότι δεν κάνουμε τον πρέποντα αγώνα μας, και ενώ νομίζουμε ότι βιώνουμε την ορθόδοξη πνευματικότητα, υπάρχει πιθανότητα να ενδώσουμε στην αμαρτία και να χάσουμε τις όποιες πνευματικές μας κατακτήσεις.
Λυπούμαστε τέλος για το χαμένο χρόνο που σπαταλήσαμε στην αμαρτία και στερηθήκαμε για πολύ τις σωτήριες δωρεές του Θεού.
Αυτή είναι η μακάρια κατάσταση της χαρμολύπης, την οποία συναντούμε στους πνευματικούς ανθρώπους της Ορθοδοξίας μας, στους ασκητές της ερήμου, αλλά και στους αγωνιστές των πόλεων, οι οποίοι με τη θέλησή τους «ευνούχισαν εαυτούς» (Ματθ.19,12), δηλαδή αποκόπηκαν με τη θέλησή τους από τον κόσμο της πτώσεως και της φθοράς, για να δηλώσουν πολίτες της βασιλείας του Θεού.
Οι ποταμοί των καυτών δακρύων όλων των ευλογημένων χριστιανών είναι προϊόν της ουράνιας χαράς και συνάμα της σωτήριας λύπης που διακατέχουν την ψυχή τους. Είναι ξεχείλισμα των δωρεών του Αγίου Πνεύματος «τοις αγαπώσι τον Θεόν» (Ρωμ.8,28).
Η ιερή περίοδος του Τριωδίου είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για όλους μας για νίψη και κάθαρση, ώστε να νοιώσουμε το υπέροχο συναίσθημα της χαρμολύπης, ως ένδειξη της πνευματικής μας ωρίμανσης.
Τα πρώτα σωματικά και κυρίως τα ψυχικά δάκρυά μας θα σημάνουν την απόφασή μας για μετάνοια, και θα σηματοδοτήσουν την έναρξη μιας νέας βιωτής και το ξεκίνημα μιας νέας πορείας προς τη σωτηρία και τη θέωση.
Να θυμούμαστε πως σε αυτή την κοπιώδη ανάβασή μας δε είμαστε μόνοι, αλλά, σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο, «Το Πνεύμα συναντιλαμβάνεται ταις ασθενίαις ημών… (και) υπερεντυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις» (Ρωμ.8,26).

Φώτης Κόντογλου - Ἡ χαρμολύπη, ἢ τὸ χαροποιὸν πένθος Μυστικὰ Ἄνθη,

«Ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ἡ χαρὰ ἡ ἐμὴ ἐν ὑμῖν μείνη καὶ
ἡ χαρὰ ὑμῶν πληρωθῆ» (Ἰω. ιε´ 11). «Ἡ γυνὴ ὅταν τίκτῃ,
λύπην ἔχει, ὅτι ἦλθεν ἡ ὥρα αὐτῆς· ὅταν θὰ γεννήση τὸ παιδίον,
οὐκέτι μνημονεύει τῆς θλίψεως, διὰ τὴν χαρὰν ὅτι ἐγεννήθη
ἄνθρωπος εἰς τὸν κόσμον. Καὶ ὑμεῖς οὖν λύπην μὲν νῦν ἔχετε·
πάλιν δὲ ὄψομαι ὑμᾶς καὶ χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία, καὶ τὴν
χαρὰν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφ᾿ ὑμῶν.» (Ἰω. ιστ´ 20).

Ἀληθινὴ κι᾿ ὄχι ψεύτικη χαρὰ νοιώθει μονάχα ὅποιος ἔχει τὸν Χριστὸ μέσα του, κ᾿ εἶναι ταπεινός, πρᾶος, γεμάτος ἀγάπη. Ἀληθινὴ χαρὰ ἔχει μονάχα ἐκεῖνος ποὺ ξαναγεννήθηκε στὴν ἀληθινὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ. Κι᾿ αὐτὴ ἡ ἀληθινὴ χαρὰ βγαίνει ἀπὸ καρδιὰ ποὺ πονᾶ καὶ θλίβεται γιὰ τὸν Χριστό, καὶ βρέχεται ἀπὸ τὸ παρηγορητικὸ δάκρυο τὸ ὁποῖο δὲν τὸ γνωρίζουνε οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, κατὰ τὸν ἅγιο λόγο ποὺ εἶπε τὸ στόμα τοῦ Κυρίου: «Μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται» (Ματθ. ε´ 4), «Καλότυχοι ὅσοι εἶναι λυπημένοι, γιατὶ αὐτοὶ θὰ παρηγορηθοῦνε.» Κι᾿ ἀλλοῦ λέγει: «Καλότυχοι ὅσοι κλαῖτε τώρα, γιατὶ θὰ γελάσετε.» (Λουκ. στ´ 21). Ὅποιος λυπᾶται καὶ ὑποφέρνει γιὰ τὸν Χριστό, πέρνει παρηγοριὰ οὐράνια καὶ εἰρήνη ἀθόλωτη. Παράκληση δὲν θὰ πεῖ παρακάλεσμα, ἀλλὰ παρηγοριά. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα λέγεται Παράκλητος, δηλαδὴ Παρηγορητής, ἐπειδὴ ὅποιος τὸ πάρει, παρηγοριέται σὲ κάθε θλίψη του καὶ βεβαιώνεται καὶ δὲν φοβᾶται τίποτα. Κι᾿ αὐτὴ ἡ βεβαιότητα ποὺ δέχεται μυστικά, τὸν κάνει νὰ χαίρεται πνευματικά. Καὶ πάλι λέγει ὁ Κύριος παρακάτω στὴν ἐπὶ τοῦ Ὄρους ὁμιλία: «Μακάριοι ἐστὲ ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καὶ διώξωσι καὶ εἴπωσι πᾶν πονηρὸν ρῆμα ψευδόμενοι ἕνεκεν ἐμοῦ,» (Ματθ. ε´ 11). Καὶ κατὰ τὸν μυστικὸ Δεῖπνο εἶπε στοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους: «Ἀμήν, Ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι κλαύσετε καὶ θρηνήσετε ὑμεῖς, ὁ δὲ κόσμος χαρήσεται· ὑμεῖς δὲ λυπηθήσεσθε, ἀλλ᾿ ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν γενήσεται.» (Ἰω.ιστ´ 20). Ὅλα τὰ ἄλλα ποὺ τὰ λένε χαρὲς οἱ ἄνθρωποι, δὲν εἶναι ἀληθινὲς χαρές· μιὰ εἶναι ἡ ἀληθινὴ χαρά, τούτη ἢ ἡ πονεμένη χαρὰ τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ξαγοράζεται μὲ τὴ θλίψη, γιὰ τοῦτο κι᾿ ὁ Κύριος τη λέγει «πεπληρωμένη», δηλ. τέλεια, ἀληθινή, σίγουρη. (Ἰω. ιστ´ 25). Κι᾿ ὁ ἅγιος Παῦλος στὶς Ἐπιστολές του λέγει πολλὰ γι᾿ αὐτὴ τὴ βλογημένη θλίψη ποὺ εἶναι συμπλεγμένη μὲ τὴ χαρά: «Ἡ λύπη γιὰ τὸν Θεό, λέγει, φέρνει ἀμετάνοιωτη μετάνοια γιὰ τὴ σωτηρία (δηλ. ἡ λύπη ποὺ νοιώθει ὅποιος πιστεύει στὸν Θεό, κάνει ὥστε ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος νὰ μετανοιώσει καὶ νὰ σωθεῖ, χωρὶς νὰ ἀλλάξει γνώμη καὶ νὰ γυρίσει πίσω στὴν ἁμαρτία), ἐνῶ ἡ λύπη τοῦ κόσμου φέρνει τὸν θάνατο.» (Κορινθ. Β´, ζ´ 10). Κι᾿ ἀλλοῦ λέγει πὼς οἱ χριστιανοὶ φαίνουνται στοὺς ἀσεβεῖς πὼς εἶναι λυπημένοι, μὰ στ᾿ ἀληθινὰ χαίρουνται: «ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες, ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες,» (Κορινθ. Β´, στ´ 10). Ἀπ᾿ αὐτὴ τὴν παντοτινὴ χαρὰ φτερωμένος ὁ ἅγιος Παῦλος, γράφει ὁλοένα στοὺς μαθητάδες του: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε!» (Φιλιπ. δ´ 4). «Πάλιν χαρῆτε.» (Φιλιπ. β´ 28). «Πάντοτε χαίρετε.» (Θεσσαλ. ε´ 16). «Λοιπόν, ἀδελφοί, χαίρετε.» (Κορινθ. Β´ ζ´ 16).

Μέσα στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ποὺ εἶναι ὁ ἴσκιος τῆς Καινῆς Διαθήκης, εἶναι παραστημένα ὅλα σὰν σκεπασμένα, συμβολικά, ὅπως εἶναι ἡ θυσία τοῦ Ἀβραάμ, τύπος τῆς θυσίας τοῦ Χριστοῦ, οἱ δώδεκα γυιοὶ τοῦ Ἰακὼβ τύπος τῶν δώδεκα ἀποστόλων, κλπ. Ἔτσι καὶ τὸ πικρὸ νερὸ τῆς Μερρᾶς ποὺ τὸ ἔκανε γλυκὸ ὁ Μωυσῆς μὲ τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ, παριστάνει τὴ λύπη τῆς ἁμαρτίας ποὺ τὴν ἄλλαξε ὁ Χριστὸς σὲ χαρά, «εἰς ὕδωρ ἀλλόμενον εἰς ζωὴν αἰώνιον». Τούτη τὴν πνευματικὴ Χαρὰ ποὺ γεννιέται ἀπὸ τὰ δάκρυα, ἔνοιωσε μέσα του κι᾿ ὁ Δαυῒδ κ᾿ ἔλεγε: «Κύριε, ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με», «Κύριε, μὲ τὴ λύπη ἄνοιξες τὴν καρδιά μου.» Κι᾿ ἀλλοῦ λέγει: «Τὸ ἑσπέρας αὐλισθήσεται κλαυθμὸς καὶ εἰς τὸ πρωΐ ἀγαλλίασις.» (Ψαλμ. κθ´) καὶ πάλι λέγει: «Κύριος ἐγεννήθη βοηθός μου. Ἔτρεψας τὸν κοπετόν μου εἰς χαρὰν ἐμοί» (Ψαλμ. κθ´). Κι᾿ ἀλλοῦ λέγει: «Γεύσασθε καὶ ἴδατε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύριος. Μακάριος ἀνὴρ ὁ ἐλπίζων ἐπ᾿ αὐτόν.» (Ψαλμ. λγ´). Κι᾿ ἀλλοῦ λέγει: «Πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων, καὶ ἐκ πασῶν αὐτῶν ρύσεται αὐτοὺς ὁ Κύριος.» (Ψαλμ. λγ´).

Ιησού, ποιος είσαι; Μιχαήλ Χούλη, Θεολόγου

Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ δεν υπήρξε ένας φιλόσοφος, θρησκευτικός καθοδηγητής, ηθικολόγος ή επαναστάτης. Ήταν και είναι ο ‘Υιός του Θεού’, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος που ενσαρκώθηκε για την ημών σωτηρία, αλλά και ο ‘Υιός του Ανθρώπου’, παλαιοδιαθηκικός όρος που επισημαίνει όχι μόνο το ένδοξο μεγαλείο Του και την ιδιότητα του παγκόσμιου κριτή στα έσχατα, αλλά και την ταπεινωτική του διάσταση, τον πόνο και τη θυσία που έπρεπε να υποστεί, ως Δούλος του Γιαχβέ (Ματθ. 12,18 και Ησαΐας 42 κ.ε.), για την εξιλέωση των αμαρτιών του λαού. Είναι ακόμη ο αληθινός Θεός (Ιω. 20,28/ Κολ. 2,9/ Α΄ Ιω. 5,20 κ.α.), που αποφάσισε να γνωρίσει από κοντά τα παιδιά Του, να κατασκηνώσει ανάμεσά μας και μέσα στις καρδιές μας, και να σταυρωθεί και αναστηθεί για τη λύτρωσή μας. Ήρθε να μας φέρει το σώμα Του και το αίμα Του, για να συνδέσει κατά χάριν και πάλι Θεό και άνθρωπο και όχι για να ιδρύσει μια ακόμη θρησκεία. Είναι ο άρτος εξ ουρανού, ο άρτος ο ζων, που αναπαύει τους ταλαιπωρημένους και χαρίζει την πνευματική ζωντάνια και την ελπίδα της αιωνιότητος.

«Ποτέ δεν μίλησε άνθρωπος, όπως αυτός ο άνθρωπος» (Ιω. 7,46), έλεγαν γι’ αυτόν εχθροί και φίλοι Του. Φανέρωσε τον Τριαδικό Θεό, την αγάπη ως μοναδικό τρόπο ζωής και μίλησε για την ισότητα όλων χωρίς καμία διάκριση. Υπήρξε αναμάρτητος, όπως ο ίδιος προκάλεσε τους Ιουδαίους να το πουν: «Ποιος από σας μπορεί να με ελέγξει για αμαρτία;» (Ιω. 8,46), αλλά και όπως γι’ αυτόν προφητεύει ο μεγάλος Ησαΐας: «Αμαρτία δεν έπραξε ποτέ, ούτε βρέθηκε δόλος στο στόμα του» (53,9). Μιλούσε ως «εξουσίαν έχων» και παρέπεμπε με τα λόγια Του στο «Εγώ Ειμί ο ων» του Θεού στην Π.Δ (Εξ. 3,14). Ο Νόμος προς τον Μωυσή, αλλά και κάθε θεϊκή αποκάλυψη και σημείο στην Παλαιά Διαθήκη, ενεργούνταν δια του ασάρκου Λόγου-Υιού του Θεού, ενώ τη Χάρη και την αλήθεια έφερε στον κόσμο ο σαρκωθείς Υιός του Θεού ως Ιησούς Χριστός. Κήρυττε με λόγια απλά και με Παραβολές τη Βασιλεία των Ουρανών, τη μετάνοια, το ότι ο Θεός «εντός ημών εστί» (Λουκ. 17,21) και πως οφείλουμε και πάλι με την προσευχή και την αγάπη να τον συναντήσουμε. Σκοπός του ανθρώπου για τον Ιησού είναι άλλωστε η μεταμόρφωσή του, όπως Εκείνος μεταμορφώθηκε πάνω στο Θαβώρ και έλαμψε με το άκτιστο φως Του μπροστά στα μάτια των μαθητών του, προμηνύοντας την έλευση της πνευματικής Του βασιλείας στις αναγεννημένες καρδιές και την οικειοθελή σταύρωσή Του για να μας δείξει τον δρόμο του αγιασμού και της θεώσεως.      

Τα άπειρα θαύματα που πραγματοποίησε ο Ιησούς (Ιω. 21,25), αλλά και όλα όσα μέχρι το τέλος της ιστορίας θα γίνονται απ’ Αυτόν, συνηγορούν για την αποδοχή της θεότητός Του. Έκανε όχι μόνο θεραπείες, αλλά και νεκραναστάσεις, και θαύματα πάνω στη φύση. Ο Αλέξης Καρρέλ αναφέρει τις εντυπώσεις του, αλλά και θεραπείες ανιάτων ασθενών, στα βιβλία του «Η προσευχή» και «Επιστήμη και Θαύμα». Ο Χριστός προείπε όμως και τρία γεγονότα, που επακριβώς έγιναν, ώστε να λάμψει η αλήθεια πως είναι Θεάνθρωπος. Το πρώτο είναι η καταστροφή των Ιεροσολύμων τού 70 μ.Χ. από τους Ρωμαίους (Λουκ. 19,41-44)/ 21,20-24). Το δεύτερο είναι το αδύνατον της καταστροφής της Εκκλησίας (Ματθ. 16,18) και το τρίτο είναι η ένδοξή Του ανάσταση: «Γκρεμίστε, τούς είπε, τον ναό αυτό (εννοούσε το σώμα Του) και σε τρεις ημέρες θα τον ανοικοδομήσω» (Ιω. 2,19).

Μεγάλες αποδείξεις για την ανάσταση του Ιησού είναι: (α) Οι πάμπολλες προφητείες της Π.Δ. που επαληθεύτηκαν στον Χριστό, (β) Οι εμφανίσεις του αναστημένου Χριστού σε πολλούς αποστόλους και μαθητές Του, όπως πιστοποιεί ο άλλοτε εχθρός των χριστιανών Παύλος, (γ) Ο μαρτυρικός θάνατος των αγίων αποστόλων και πολλών μαθητών του Χριστού, ένεκεν του ονόματός Του, αφού κανείς δεν υποφέρει, φυλακίζεται, εξορίζεται και δίνει τη ζωή του για ψεύτικα γεγονότα [Ποτέ δεν υπήρξαν μωροπίστευτοι οι Ιουδαίοι, αλλά ακόμη: ο Ματθαίος ήταν κάποτε πανέξυπνος αρχιτελώνης και ο ευαγγελιστής Λουκάς ήταν επιφανής γιατρός και ιστορικός], (δ)  Η μεταστροφή του αποστόλου Παύλου -αφού είδε τον αναστημένο Χριστό- το κήρυγμά του στα έθνη και ο μαρτυρικός του θάνατος, (ε) Οι εμπειρίες οράσεως του ακτίστου φωτός του Χριστού, που είχαν οι άγιοι της Εκκλησίας, διαχρονικά και χωρίς να γνωρίζονται μεταξύ τους, (στ) Τα άφθαρτα λείψανα πολλών αγίων, που ευωδιάζουν και θαυματουργούν, εις ένδειξη της αναστάσεως των σωμάτων κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου.

Όταν ο Θωμάς ρώτησε τον Ιησού πώς μπορούμε να γνωρίσουμε το δρόμο για το Θεό, εκείνος απάντησε: «Εγώ είμαι ο δρόμος, η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14,6). Στον απόστολο Φίλιππο, που Του ζήτησε να τους αποκαλύψει τον Πατέρα Του, τού λέγει: «Τόσο καιρό είμαι μαζί σας, Φίλιππε, και δεν με έχεις γνωρίσει;» (Ιω. 14, 9). Ο δύσπιστος απόστολος Θωμάς, βλέποντάς Τον αναστημένο, ομολογεί: «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου». Ο Ιησούς όχι μόνο δεν τον διορθώνει, αλλά του λέει: «Επειδή με είδες με τα μάτια σου Θωμά πίστεψες; Μακάριοι όσοι πιστεύουν χωρίς να με έχουν δει» (Ιω. 20,28-29). Σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ιωάννη, τον Θεολόγο της Πρώτης Εκκλησίας: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος και ο Λόγος ήταν Θεός…. Ο Λόγος έγινε άνθρωπος και σκήνωσε ανάμεσά μας, και είδαμε τη δόξα του, δόξα που έχει ο μονογενής Υιός από τον Πατέρα του, πλήρης χάριτος και αληθείας» (Ιω. 1,1-14). Είναι λοιπόν αδιάσπαστα ενωμένος ο Ιησούς με τον υπερτέλειο και άπειρο Θεό, αφού και ο ίδιος διακηρύσσει: «Εγώ και ο Πατέρας μου είμαστε ένα» (Ιωάννη 10,30). Ο απόστολος των εθνών άλλωστε γράφει: «Αν και είχε την Θεότητα εκ φύσεως (εν μορφή Θεού υπάρχων), δεν φοβήθηκε να αφήσει τη δόξα του. Αλλά ταπεινώθηκε (εαυτόν εκένωσε), λαμβάνοντας μορφή ανθρώπου» (Φιλιπ. 2,6-7). Εν κατακλείδι:

Αν ο Χριστός δεν είναι Θεός, πώς εξηγείται το ότι τον ακολούθησαν εκατομμύρια πιστοί, αφού είχε μάλιστα προφητεύσει και ενημερώσει ότι οι ακόλουθοί Του θα υποστούν διώξεις, φυλακίσεις και θάνατο;

Χιλιάδες Εβραίοι πίστεψαν σ’ Αυτόν μέχρι σήμερα. Πώς εξηγείται το γεγονός, αφού απαγορευόταν επί ποινή θανάτου να θεοποιούν ανθρώπους;

Πώς εξηγούνται διαφορετικά οι αλήθειες των Ευαγγελίων (γράφτηκαν από το 60 μ.Χ. και εξής) ότι: (α) Πάνω στο Σταυρό έτρεξε από το σώμα Του αίμα και νερό από την ίδια πληγή και (β) Ότι από την αγωνία, λίγο πριν συλληφθεί, έσταζε το πρόσωπό Του χοντρές σταγόνες ιδρώτα μαζί με αίμα; Τα ανωτέρω πιστοποιούνται ιατρικώς πλέον ότι συμβαίνουν σε ένα νεκρό (στο α) και ότι έχουν παρατηρηθεί να συμβαίνουν (στο β).

Πώς εξηγείται το ότι, τα 24.000 χειρόγραφα που έχουν βρεθεί για τα κείμενα της Καινής Διαθήκης ανά τον κόσμο, λένε τις ίδιες αλήθειες και πως διαφέρουν μόνο σε ορισμένες λεπτομέρειες; Μάλιστα τα Ευαγγέλια σωστά περιγράφουν αυτά που και η αρχαιολογική σκαπάνη πολύ αργότερα επαλήθευσε, όπως ονόματα προσώπων, ονόματα πόλεων, χωριών, πολιτικών, αυτοκρατόρων, συνήθειες της εποχής κ.λπ. Καμία αρνητική κριτική δεν κάνουν ακόμη οι ευαγγελιστές στους διώκτες του Ιησού, δεν μεγαλοποιούν με συναισθηματικές και φανταστικές εικόνες τη δύναμη του Χριστού και το πάθος Του, ενώ δεν διστάζουν να παρουσιάσουν τη δειλία των μαθητών, την ανωριμότητά τους και ότι τον αρνήθηκαν ή τον πρόδωσαν.

Πώς εξηγείται, αν δεν είναι ο ευαγγελικός λόγος εκ Θεού, η πραγματοποίηση των όσων για τον εαυτόν της είπε η Θεοτόκος, ότι δηλαδή θα την τιμούν όλες οι γενιές στα επόμενα χρόνια (Λουκ. 1,48) -ισχύει άλλωστε μέχρι και σήμερα και θα ισχύει για πάντα- δεδομένου ότι τα Ευαγγέλια γράφτηκαν μεταξύ  60-100 μ.Χ.;

Πώς μπορεί να εξηγηθεί άνευ πίστεως χριστιανικής η διαχρονικά πραγματοποιούμενη προφητεία της Καινής Διαθήκης, ότι ο Χριστός θα παραμείνει στην ιστορία «σημείον αντιλεγόμενον» (Λουκ. 2,34), ότι δηλαδή θα αποκτήσει πολλούς φίλους αλλά και πολλούς εχθρούς;

Πώς εξηγούνται τα λόγια του Ιώσηπου, Ιουδαίου ιστορικού των χρόνων αμέσως μετά την σταύρωση του Ιησού, ότι ο Ιησούς έκανε πολλά και μεγάλα θαύματα; «Ην παραδόξων έργων ποιητής», έγραψε στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία του –το συγκεκριμένο σημείο θεωρείται σήμερα αυθεντικό από τους περισσότερους ιστορικούς, ακόμη και μετά την ανακατασκευή της Φλαβιανής αυτής Μαρτυρίας. Μπορούσε να πραγματοποιεί θαύματα ο Χριστός αν δεν ήταν εκ Θεού; [Τα θαύματα του Χριστού πιστοποιούνται και από το εβραϊκό Ταλμούδ]. Και ακόμη: Αν ο Ιησούς ήταν απλά ένας άγιος άνθρωπος και μόνο, και ονόμαζε ψευδώς τον εαυτόν Του Θεό (λ.χ. Μτθ. 16,16-17/ Ιω. 10,30), θα του επιτρεπόταν από το Θεό να θαυματουργεί;

Ποιος γνωρίζει καλύτερα τον πατέρα μιας οικογένειας από τα παιδιά του; Στην προκειμένη περίπτωση, πνευματικά παιδιά του Χριστού ήσαν οι μαθητές Του, που τον έζησαν τρία χρόνια, τον είδαν αφού αναστήθηκε, και ήξεραν ακριβώς ποιος ήταν, τι έπραττε και τι έλεγε.

Η διαπιστωμένη προορατικότητα (από πάρα πολλούς πλέον μάρτυρες) σύγχρονων μακαριστών γεροντάδων (Παϊσίου, Πορφυρίου, Ιακώβου Τσαλίκη κ.α.) δεν αποδεικνύει και την προορατική αγία φύση του Χριστού, αφού λ.χ. είπε κάποτε στον Ναθαναήλ: «Προτού σε φωνάξει ο Φίλιππος σε είδα (πνευματικά) να βρίσκεσαι κάτω από τη συκιά»; (Ιω. 1,49). Και μας ενδιαφέρει και το εξής: Είναι δυνατόν να είχε προορατικό χάρισμα ο Ιησούς, να ισχυρίζεται ότι είναι Θεός [‘αλλά και το Θεό τον ονόμαζε πατέρα του, εξισώνοντας τον εαυτόν του με τον Θεό’, Ιω. 5,18] και να μην είναι; Όχι βέβαια! Διότι τότε δεν θα είχε βέβαια προορατικό χάρισμα!      

Για τους χριστιανούς, οι καταγραφείσες αυτές αλήθειες εξηγούνται όχι ορθολογιστικά, αλλά καρδιακά, αβίαστα και εμπειρικά, δια των μυστηρίων, της προσευχής και της άσκησης, σύμφωνα εξάλλου και με τα λόγια του ιδίου του Χριστού: «Μού δόθηκε όλη η εξουσία στον ουρανό και στη γη» (Ματθ. 28,18) και ακόμη: «Όταν θα υψωθώ εγώ από τη γη (όταν σταυρωθώ και κατόπιν αναληφθώ), όλους τους ανθρώπους θα τραβήξω κοντά μου» (Ιω. 12,32).

«...Ο ων εν τω ουρανώ» (Ιωάν. Γ: 13) Θεολογική ανάλυση τού παραδόξου εδαφίου Ιωάννης 3: 13, δια τού οποίου ο Χριστός διακηρύσσει την πανταχού παρουσία Του και άρα την Θεότητά Του.

 

Μέρος 2ο: Ερμηνεία τού κατά Ιωάννην Ευαγγελίου

 

32. «...Ο ων εν τω ουρανώ» (Ιωάν. Γ: 13)

Θεολογική ανάλυση τού παραδόξου εδαφίου Ιωάννης 3: 13, δια τού οποίου ο Χριστός διακηρύσσει την πανταχού παρουσία Του και άρα την Θεότητά Του.

«Και ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανόν ει μη ο εκ τού ουρανού καταβάς, ο υιός τού ανθρώπου, ο ων εν τω ουρανώ» (Ιωάν. 3:13) δηλ. «Και κανείς δεν ανέβηκε στον ουρανό, παρά εκείνος που κατέβηκε από τον ουρανό, ο Υιός τού ανθρώπου, ο οποίος (συγχρόνως) είναι στον ουρανό».

Εδώ ομιλεί ο Χριστός στον Νικόδημο. Αλλά πώς αυτός ο λόγος για ανάβαση και κατάβαση από τον ουρανό συνδέεται με τα προηγούμενα; Προηγουμένως ο Χριστός στον στίχ. 12 μίλησε για τα επουράνια λέγοντας στον Νικόδημο: «Πώς εάν είπω υμίν τα επουράνια πιστεύσετε;». Πώς θα πιστεύσετε, εάν σάς μιλήσω για τα επουράνια πράγματα, για τις ύψιστες και μυστηριώδεις πραγματικότητες τού ουρανού;

Τώρα με τον λόγο Του στον στίχ.13 ο Ιησούς θέλει να πει, ότι ουδείς ανέβηκε στον ουρανό για να γνωρίσει τα επουράνια πράγματα και να τα γνωστοποιήσει στους ανθρώπους. Μόνον Αυτός ανέβηκε στον ουρανό και γνωρίζει, και κατέβηκε στη γη και είναι αρμόδιος να φανερώσει τις ουράνιες πραγματικότητες στην ανθρωπότητα.

Όπως στο κεφ.1:18 η έκφραση «Θεόν ουδείς εώρακε πώποτε» σημαίνει, ότι ουδέποτε είδε κάποιος τον Θεό, ούτε άνθρωπος, αλλά ούτε και άγγελος, έτσι και εδώ η έκφραση «ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανό» σημαίνει, ότι ουδέποτε κάποιος ανέβηκε στον ουρανό, ούτε άνθρωπος, αλλά ούτε και άγγελος.

Οπότε μήπως δικαίως ισχυρίζονται οι θνητοψυχίτες Μάρτυρες τού Ιεχωβά, ότι κακώς εμείς οι Ορθόδοξοι πιστεύουμε ότι οι ψυχές ή πνεύματα πάνε στον ουρανό εφόσον ο ίδιος ο Χριστός εδώ βεβαιώνει, ότι ουδέποτε κάποιος ανέβηκε στον ουρανό; Όχι βεβαίως, δεν έχουν δίκιο, διότι η λέξη «ουρανός» εδώ σημαίνει την ανωτάτη, την υψίστη σφαίρα, τη σφαίρα τής Θεότητος, δηλαδή το χώρο όπου κατοικεί ο Ύψιστος!

Αυτή την έννοια η λέξη «ουρανός» έχει και στο κεφ.6:32-33: «Αμήν αμήν λέγω υμίν, ου Μωυσής δέδωκεν υμίν τον άρτον εκ τού ουρανού, αλλ’ ο Πατήρ Μου δίδωσιν υμίν τον άρτον εκ τού ουρανού τον αληθινόν. Ο γαρ άρτος τού Θεού εστιν ο καταβαίνων εκ τού ουρανού και ζωήν διδούς τω κόσμω» δηλαδή:

«Αληθινά αληθινά σάς λέγω, δεν σάς έδωσε ο Μωυσής τον άρτο από τον ουρανό, αλλά ο Πατέρας Μου σάς δίνει τον αληθινό άρτο από τον ουρανό. Ναι, ο άρτος τού Θεού είναι εκείνος που κατεβαίνει από τον ουρανό και δίνει ζωή στον κόσμο».

Σύμφωνα με αυτά τα λόγια τού Χριστού από τον ουρανό, τον ουρανό ως την ανωτάτη σφαίρα, ήλθε ο πνευματικός άρτος, ο Χριστός. Το μάννα που έπεσε στην έρημο την εποχή τού Μωυσέως, ήλθε από κατώτατο ουρανό, από κατώτερη σφαίρα.

«Ουδείς αναβέβηκεν εις τον ουρανόν ει μη ο εκ τού ουρανού καταβάς, ο υιός τού ανθρώπου». Ουδέποτε κάποιος ανέβηκε στον ουρανό παρά εκείνος που κατέβηκε από τον ουρανό, ο Υιός τού ανθρώπου. Αυτός ο λόγος είναι πολύ παράδοξος, διότι σύμφωνα με αυτόν ο μόνος που ανέβηκε στον ουρανό είναι ο Υιός του ανθρώπου, ο Χριστός. Αλλά πώς ο Χριστός λέει ότι ανέβηκε στον ουρανό, αφού η ανάληψή Του δεν είχε γίνει ακόμη;

Εις το βιβλίο τών Παροιμιών 24:26 κατά τούς Ο΄ (30:4 κατά το Εβραϊκό) τίθεται το ερώτημα: «Τις ανέβη εις τον ουρανόν και κατέβη;». Ποιος ανέβηκε στον ουρανό και κατέβηκε; Και εδώ ως ουρανός εννοείται η υψίστη σφαίρα, η σφαίρα τής Θεότητος. Ως απάντηση δε εις αυτό το ερώτημα υπονοείται, ότι μόνον ο Γιαχβέ, ο αληθινός Θεός, ανέβηκε στον ουρανό και κατέβηκε.

Ο Θεός, κατά κάποιον τρόπο ανεβοκατεβαίνει μεταξύ ουρανού και γης. Λέγοντας δε ο Ιησούς, ότι μόνον Αυτός ανέβηκε στον ουρανό, κάνει υπαινιγμό στο εν λόγω εδάφιο τών Παροιμιών. Ο ταπεινός Ναζωραίος έχει τη συνείδηση, ότι είναι ανώτερος τών ανθρώπων και τών αγγέλων, από τούς οποίους ουδείς ανέβηκε στον ουρανό, στην υψίστη σφαίρα. Ο Υιός τού ανθρώπου έχει τη συνείδηση, ότι είναι ο Υιός τού Θεού, δηλ. ότι είναι Γιαχβέ και Θεός, γι’ αυτό και διακηρύσσει, ότι κανείς δεν ανέβηκε στον ουρανό, παρά μόνον αυτός, ο οποίος κατέβηκε από τον ουρανό.

Όπως ο ιδιοκτήτης μίας πολυκατοικίας ανεβοκατεβαίνει μεταξύ τών ορόφων τής πολυκατοικίας του, έτσι κατά κάποιον τρόπο και ο Χριστός ανεβοκατεβαίνει μεταξύ ουρανού και γης! Ο Χριστός είναι οικοδεσπότης κι έτσι ονόμασε ο ίδιος τον Εαυτό Του («Ει τον οικοδεσπότην Βεελζεβούλ εκάλεσαν, πόσω μάλλον τούς οικιακούς αυτού;» Ματθ. 10:25). Ο οικοδεσπότης Χριστός είναι ΠΑΝΤΟΥ παρών, σε όλα τα μέρη τού τεραστίου οίκου Του, που ονομάζεται Σύμπαν. Ο λόγος δηλαδή, ότι ανεβοκατεβαίνει μεταξύ ουρανού και γης, είναι ένας τρόπος με τον οποίον εκφράζει την πανταχού παρουσία Του!

Όπως προείπαμε ο λόγος τού Χριστού, ότι ανέβηκε στον ουρανό, προτού ακόμη γίνει η ανάληψή Του είναι παράδοξος, πολύ παράδοξος. Με αυτόν τον λόγο ο Ιησούς θέλει να δείξει, ότι δεν είναι απλώς άνθρωπος, αλλά ο πανταχού παρών Γιαχβέ, ο Θεός τής Παλαιάς Διαθήκης! Την πανταχού όμως παρουσία Του και την Θεότητά Του ο Χριστός δεικνύει και με άλλο παράδοξο, πολύ παράδοξο λόγο εις το εν λόγω εδάφιο.

Το δεύτερο παράδοξο στοιχείο βρίσκεται εις την τελευταία φράση αυτού τού στίχου «ο ων εν τω ουρανώ». Αυτή η φράση μπορεί να λείπει από μερικούς μεγαλογράμματους κώδικες, αλλά την θεωρούμε γνήσια και αυθεντική. Σε ειδική έρευνα που εκπονήσαμε, διεπιστώσαμε, ότι η γραφή που περιλαμβάνει την επίμαχη φράση «ο ων εν τω ουρανώ» μαρτυρείται από 48 Μεγαλογράμματους και Μικρογράμματους κώδικες, ενώ η γραφή που δεν περιλαμβάνει την εν λόγω φράση μαρτυρείται ΜΟΝΟΝ από 15! Οι δε Πατέρες κι Εκκλησιαστικοί συγγραφείς που μαρτυρούν την γραφή που περιλαμβάνει την επίμαχη φράση «ο ων εν τω ουρανώ» είναι 16, ενώ αυτοί που δεν περιλαμβάνουν την εν λόγω φράση εις τα συγγράμματά τους είναι 12!

Η Εταιρία Σκοπιά όμως, προτιμάει να συντάσσεται με την ΜΕΙΟΨΗΦΙΑ και όχι με την ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ τών χειρογράφων, γι’ αυτό και ΔΕΝ περιλαμβάνει την επίμαχη έκφραση εις την Μ.Ν.Κ.! Πώς άλλωστε να την περιλάβει εις την μετάφρασή της όταν αυτή η έκφραση μαρτυράει ξεκάθαρα την πανταχού παρουσία και άρα την Θεότητα τού Υιού τού ανθρώπου, ενώ η Οργάνωση διδάσκει, ότι στη γη ο Χριστός ήταν απλώς ένας άνθρωπος και τίποτα παραπάνω; Αλλά ακόμη και να υπήρχε η εν λόγω έκφραση εις ΟΛΑ τα αρχαία χειρόγραφα είμαστε απολύτως βέβαιοι, ότι η Σκοπιά θα έβρισκε τον τρόπο να αλλοιώσει κατά τέτοιον τρόπο το κείμενο ώστε να μην γίνει αντιληπτή αυτή η μεγάλη Αγιογραφική αλήθεια εις τούς αναγνώστες της, όπως άλλωστε έχει κάνει σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις.

Ο λόγος λοιπόν τού Χριστού προς το Νικόδημο έχει την εξής έννοια: «Κατέβηκα από τον ουρανό και ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΕΙΜΑΙ στον ουρανό». Αυτήν άλλωστε την έννοια αποδίδει άριστα και ο γνωστός οίκος τού Ακαθίστου ύμνου: «Όλως ήν εν τοις κάτω και τών άνω ουδόλως απήν ο απερίγραπτος Λόγος· συγκατάβασις γαρ θεϊκή, ου μετάβασις δε τοπική γέγονε», που σημαίνει «Εξ ολοκλήρου ήταν εδώ κάτω στη γη, και καθόλου δεν απουσίαζε πάνω από τον ουρανό ο άπειρος Θεός Λόγος· διότι συγκατάβαση θεϊκή έγινε, δεν έγινε κατάβαση τοπική».