Οι Άγιοι Πατέρες μιλούν για το ώφελος των μνημοσύνων

"Ηδη από την Π. Διαθήκη έχουμε προσευχές υπέρ των κεκοιμημένων (Β' Μακ. ιβ' 40). Στήν Κ. Διαθήκη ό Απ. Παύλος προσεύχεται για τον κοιμηθέντα Όνησιφόρο. Στήν Εκκλησία, ζώντες και κεκοιμημένοι εξακολουθούμε να είμαστε ενωμένοι, διότι είμαστε μέλη της Εκκλησίας, οί μεν της στρατευόμενης, οί δε της θριαμβευούσης. Μέλη δηλ. του ιδίου Σώματος, με Κεφαλή τον Χριστό.

Βεβαίως κάθε άνθρωπος θα κριθεί ανάλογα με τίς πράξεις του. Και μετά θάνατον «ουκ εστί μετάνοια». Παρά ταύτα, ή Εκκλησία από πολύ ενωρίς καθιέρωσε τίς προσευχές για τίς ψυχές, τα Μνημόσυνα. Όλες οί Θ. Λειτουργίες περιέχουν προσευχές για τους κεκοιμημένους, καθώς και για τους ζωντανούς. Οί "Αποστολικές Διαταγές συνιστούν τα Μνημόσυνα. Οι Πατέρες συμφωνούν όλοι. Και διδάσκουν ότι τα Μνημόσυνα προσφέρουν στις ψυχές «μεγίστην όνησιν» (Κύριλλος Ιεροσολύμων), «τινά παραμυθίαν» (Ιερός Χρυσόστομος), «μεγάλην ανεσιν» (Ίωάννης Ελεήμων), «μικράν άνακωχήν των θλίψεων» (Νικήτας Στηθατος). Και επιλέγουν: «Μη αμφέβαλλε (ότι ό άπελθών), καρπώσεται τι χρηστόν» (εκ των Μνημοσυνών).

Όταν λέμε Μνημόσυνα, εννοούμε κυρίως τη μνημόνευση πού γίνεται στη διάρκεια της Θ. Λειτουργίας. Όταν ό ιερεύς ρίπτει μέσα στο άγιο Δισκάριο τη «μερίδα» με το όνομα του κεκοιμημένου. "Αλλά και κάθε προσευχή πού γίνεται στην εκκλησία ή στον τάφο, είναι ένδειξη αγάπης προς τον κοιμηθέντα και εκζήτηση του ελέους του Θεοΰ γι' αυτόν. Κατά τον άγιο Θεόδωρο Στουδίτη, το μόνο κώλυμα για τη μνημόνευση των νεκρών είναι ή αίρεση και όχι τα αμαρτήματα, όσο βαρεία κι αν εΐναι.
Θα διερωτηθεί κανείς: ~Αφού «εν τω "Αδη ουκ εστί μετάνοια, τότε τί μπορούμε να προσφέρουμε στον νεκρό μας με τα Μνημόσυνα;». Η απάντηση εΐναι ότι είναι μεγάλη πάντα ή εύσπλαγχνία του Θεοΰ και ότι κανείς μας δεν ξέρει τα κρυπτά του ανθρώπου. Κάποιον πού εμείς κρίνουμε αμαρτωλό, μπορεί να τον έχει δικαιώσει ό Θεός. Ποιος, λοιπόν, μας έδωσε το δικαίωμα να προκαταλαμβάνουμε την κρίση πού ανήκει στο Θεό και να αποφασίζουμε εμείς ποιος σώζεται καί ποιος όχι; Εμείς κάνουμε το καθήκον μας απέναντι στο νεκρό μας, καί ό Θεός έχει τον τελικό λόγο. Βέβαια, κατά βάση, ή Εκκλησία προσεύχεται «υπέρ των εν πίστει άναπαυσαμένων», δηλ. αυτών πού άπέθαναν πιστεύοντες σε Πατέρα, Υιό καί "Αγιο Πνεύμα. Στό «Γεροντικό» γράφεται ότι κάποιος γέροντας μοναχός, όταν ακούσε ότι ένας αδελφός έπεσε στο αμάρτημα της πορνείας, εΐπε: «"Εκανε άσχημα». Όταν αργότερα ό αδελφός αυτός πέθανε, ό άγγελος έφερε την ψυχή του μπροστά στο γέροντα καί του είπε: «Να, αυτός πού κατέκρινες, κοιμήθηκε. Που ορίζεις να τον βαλω, στη βασιλεία του Θεοΰ ή στην κόλαση;» Καί ό γέρονας πού κατάλαβε τον υπαινιγμό του αγγέλου, έζησε όλο το υπόλοιπο της ζωής του με στεναγμούς, δάκρυα καί αμέτρητους κόπους, παρακαλώντας το Θεό να τον συγχωρέσει για κείνη την αμαρτία
Ό άββάς Δωρόθεος, ηγούμενος μονής στη Γάζα, έλεγε: «Θεοΰ μόνον εστί το δικαιώσαι- καί το κατακρΐναι». Καί ό Άγ. Ιωάννης της Κλίμακος: «Ή κρίση είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεοΰ, καί ή κατάκριση όλεθρος της ψυχής εκείνου πού κατακρίνει».
Μαζί με τα Μνημόσυνα καλό εΐναι να κάνουμε φιλανθρωπίες υπέρ των ψυχών τους. «Αντί στεφάνου» να γίνονται καταθέσεις σε ιδρύματα καί πτωχούς. Ποτέ όμως «αντί μνημόσυνου». Με τίποτε δεν αναπληρώνεται ή προσευχή.


Τα Μνημόσυνα διακρίνονται σε 3ήμερα, 9μερα, 40μερα, ετήσια.

Κάθε Σάββατο, επίσης, ή Εκκλησία το έχει αφιερωμένο στους κεκοιμημένους καί κάνει ειδικές προσευχές γι' αυτούς.

Τα επίσημα Ψυχοσάββατα της Εκκλησίας εΐναι δύο: Το προ της Κυριακής των Απόκρεω, καί το προ της Κυριακής της Πεντηκοστής.

«Θέλεις να τιμήσεις τον απελθόντα; Τίμησε τον όχι με θρήνους καί κοπετούς, αλλά με ελεημοσύνες, ευεργεσίες, λειτουργίες». Αγ.Ίωάννης Χρυσόστομος

Ή χρησιμοποίηση κολλύβων για τα Μνημόσυνα είναι έθιμο πού άρχισε τον 4ον αιώνα. Το βρασμένο στάρι έχει συμβολικό χαρακτήρα καί προσφέρεται καί ως τροφή. Συμβολίζει το θάνατο καί την ανάσταση των νεκρών.