Σχετικά με το να μην απελπιζόμαστε Αγίου Αμφιλοχίου

Όταν αδελφέ μου ντρέπεσαι να σηκώσεις τα μάτια στον ουρανό, και νιώθεις την ψυχή σου ξεγραμμένη από το βιβλίο της ζωής, διάβασε αυτούς τους λόγους του αγίου Αμφιλοχίου και θα βρεις νέα δύναμη στον κατά Χριστόν αγώνα σου. Συνέχισε τον αγώνα, και έχει ο Θεός για όλους μας!

 Κάποιος αδελφός νικήθηκε από το πάθος της πορνείας και έκανε την αμαρτία καθημερινά., αλλά και καθημερινά ζητούσε έλεος από τον Κύριό του με δάκρυα και προσευχές. Ενεργώντας λοιπόν έτσι, τον ξεγελούσε η κακή συνήθεια, και έκανε την αμαρτία· έπειτα πάλι, μετά την αμαρτία, πήγαινε στην εκκλησία, και βλέποντας την ιερή και σεβάσμια  εικόνα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, έπεφτε μπροστά της με πικρά δάκρυα και έλεγε: «Σπλαχνίσου με, Κύριε, και πάρε από επάνω μου αυτόν τον ύπουλο πειρασμό, γιατί  με ταλαιπωρεί φοβερά και με τραυματίζει με τις πικρές ηδονές. Δεν έχω πρόσωπο, Κύριε, να αντικρύσω και να δω την αγία εικόνα σου και την υπέρλαμπρη μορφή του προσώπου σου, ώστε να γλυκαθεί η καρδιά μου».

Τέτοια έλεγε, και όταν έβγαινε από την εκκλησία έπεφτε πάλι στον βούρκο. Όμως και πάλι δεν απελπιζόταν για τη σωτηρία του, αλλά από την αμαρτία ξαναγύριζε στην εκκλησία και έλεγε τα παρόμοια προς τον φιλάνθρωπο Κύριο και Θεό: «Εσένα, Κύριε, βάζω εγγυητή, ότι από εδώ και πέρα δεν θα ξανακάνω αυτή την αμαρτία· μόνο, αγαθέ, συγχώρησε μου όσες αμαρτίες σου έκανα από την αρχή  μέχρι τώρα».  Και αφού έδινε αυτές τις φοβερές υποσχέσεις, πάλι γύριζε στη βαριά αμαρτία του. Και έβλεπε κανείς τη γλυκύτατη φιλανθρωπία και την άπειρη αγαθότητα του Θεού να ανέχεται καθημερινά και να υπομένει την αδιόρθωτη και βαριά παράβαση  και την αχαριστία του αδελφού και να θέλει από πολλή ευσπλαχνία τη μετάνοιά του και την οριστική επιστροφή του. Γιατί αυτό δεν γινόταν για ένα, δύο ή τρία χρόνια, αλλά για δέκα και περισσότερο.



Βλέπετε αδελφοί, την άμετρη  ανοχή και την άπειρη φιλανθρωπία του Κυρίου; Πως κάθε φορά δείχνει μακροθυμία και καλοσύνη, υπομένοντας τις βαριές ανομίες και αμαρτίες μας; Γιατί αυτό που συγκλονίζει και προκαλεί θαυμασμό σχετικά με την πλούσια ευσπλαχνία του Θεού είναι ότι ο αδελφός, ενώ υποσχόταν και συμφωνούσε να μην ξανακάνει την αμαρτία, αποδεικνυόταν ψεύτης.



 Μια μέρα λοιπόν, καθώς γινόταν αυτό, ο αδερφός, αφού έκανε την αμαρτία, πήγε τρέχοντας στην εκκλησία, θρηνώντας και στενάζοντας και κλαίγοντας και βιάζοντας της ευσπλαχνία του αγαθού Θεού να τον λυπηθεί και να τον γλυτώσει από τον βούρκο της ασωτείας. Καθώς λοιπόν ο αδελφός παρακαλούσε τον φιλάνθρωπο Θεό, ο αρχέκακος διάβολος, η καταστροφή των ψυχών μας, είδε ότι  τίποτε δεν κάνει, αλλά όσο αυτός έραβε με την αμαρτία, ο αδελφός τα ξήλωνε με τη μετάνοια. Με θράσος λοιπόν του παρουσιάστηκε φανερά και, στρέφοντας το πρόσωπο του προς τη σεβάσμια εικόνα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, κραύγαζε και έλεγε: «Τι θα γίνει μ’ εμάς τους δύο, Ιησού Χριστέ; Η άπειρη συμπάθειά σου με νικά και με ρίχνει κάτω, καθώς δέχεσαι αυτόν τον πόρνο, τον άσωτο, που κάθε μέρα σου λέει ψέματα και δεν λογαριάζει την εξουσία σου. Γιατί λοιπόν δεν τον καις, αλλά μακροθυμείς και τον ανέχεσαι; Εσύ πρόκειται να δικάσεις του μοιχούς και τους πόρνους και να  εξολοθρεύσεις όλους τους αμαρτωλούς. Πράγματι, δεν είσαι δίκαιος κριτής, αλλά όπου νομίσει η εξουσία σου, κρίνεις άδικα και παραβλέπεις. Εμένα, για τη μικρή παράβαση της υπερηφάνειας, με έριξες από τον ουρανό κάτω· και αυτός είναι ψεύτης και πόρνος και άσωτος, και επειδή πέφτει μπροστά σου, του χαρίζεις ατάραχος την ευμένειά σου. Γιατί λοιπόν σε λένε δίκαιο κριτή; Όπως βλέπω, και εσύ χαρίζεσαι σε πρόσωπα από την πολλή σου αγαθότητα και παραβλέπεις το δίκαιο». Και αυτά ο διάβολος τα έλεγε πνιγμένος από την πολλή πίκρα του και βγάζοντας φλόγες και καπνό από τα ρουθούνια του.

Αφού τα είπε αυτά ο διάβολος, σώπασε· και αμέσως ακούστηκε μία φωνή σαν από το άγιο βήμα να λέει: «Παμπόνηρε και ολέθριε δράκοντα, δεν χόρτασε η κακία σου που κατάπιες όλο τον κόσμο, αλλά και αυτόν που κατέφυγε στο άπειρο έλεος της ευσπλαχνίας μου πασχίζεις να τον αρπάξεις και να τον καταπιείς; Έχεις να παρουσιάσεις αμαρτήματα τόσα  που να ζυγίζουν βαρύτερα από το πολύτιμο αίμα που έχυσα γι’ αυτόν επάνω στον σταυρό; Μάθε ότι η σταύρωση και ο θάνατος μου συγχώρησαν τις αμαρτίες του. Και εσύ βέβαια, όταν αυτός πηγαίνει στην αμαρτία, δεν τον διώχνεις, αλλά τον δέχεσαι με χαρά και δεν τον αποστρέφεσαι, ούτε τον εμποδίζεις, γιατί ελπίζεις να τον κερδίσεις. Εγώ λοπόν, που είμαι τέτοιος σπλαχνικός και φιλάνθρωπος, που έδωσα εντολή στον κορυφαίο μου απόστολο Πέτρο να συγχωρεί ως εβδομήντα φορές το επτά αυτόν που αμαρτάνει καθημερινά, άραγε δεν θα συγχωρήσω και δεν θα τον σπλαχνιστώ; Ναι, σου λέω· και επειδή  καταφεύγει σ’ εμένα, δεν θα τον αποστραφώ, ώσπου να τον πάρω δικό μου· γιατί εγώ για τους αμαρτωλούς σταυρώθηκα και γι’ αυτούς άπλωσα τα άχραντα χέρια μου, έτσι ώστε όποιος θέλει να σωθεί, να καταφεύγει σ’ εμένα και σώζεται. Κανέναν δεν αποστρέφομαι  ούτε διώχνω· ακόμη και μύριες φορές τη μέρα να αμαρτήσει κάποιος και μύριες φορές να έρθει σ’ εμένα, δεν θα φύγει λυπημένος. Γιατί δεν ήρθα να καλέσω σε μετάνοια τους ενάρετους αλλά τους αμαρτωλούς».

Μόλις ακούστηκαν αυτά τα λόγια, ο διάβολος έμεινε στη θέση του τρέμοντας, χωρίς να μπορεί να φύγει. Και ακούστηκε πάλι η φωνή: « Άκουσε, απατεώνα, και σχετικά με αυτό που είπες, ότι δηλαδή είμαι άδικος. Γιατί εγώ είμαι δίκαιος σε όλους, και σε όποια κατάσταση βρω κάποιον, σύμφωνα με αυτή τον κρίνω. Δες, λοιπόν· αυτόν τον βρήκα τώρα σε μετάνοια και επιστροφή, πεσμένο μπροστά στα πόδια μου και νικητή σου. Θα τον πάρω λοιπόν και θα σώσω την ψυχή του, επειδή δεν απελπίστηκε για τη σωτηρία του. Και εσύ, βλέποντας την τιμή που του κάνω, να σουβλιστείς από τον φθόνο σου και να καταντροπιαστείς».



Και όπως ήταν ο αδελφός πεσμένος μπρούμυτα και θρηνούσε, παρέδωσε την ψυχή του· και αμέσως ήρθε οργή μεγάλη σαν φωτιά και έπεσε επάνω στον σατανά και τον κατέκαιγε. Από αυτό λοιπόν ας μάθουμε, αδελφοί, την άμετρη ευσπλαχνία και φιλανθρωπία του Θεού και πόσο καλό Κύριο έχουμε, και ποτέ να μην απελπιστούμε ή να αμελήσουμε τη σωτηρία μας.



Κάποιος άλλος πάλι που μετανόησε μετά την αμαρτία αποσύρθηκε στην ησυχία· συνέβη όμως τότε να χτυπήσει σε πέτρα και να πληγωθεί στο πόδι, και τόσο αίμα να τρέξει από την πληγή, ώστε να ξεψυχήσει από τον αιμοραγία. Ήρθαν λοιπόν οι δαίμονες θέλοντας να πάρουν την ψυχή του· και τους λένε οι άγγελοι: «Κοιτάξτε στην πέτρα και δείτε το αίμα του που έχυσε για τον Κύριο». Και με αυτό που είπαν οι άγγελοι, αφέθηκε ελεύθερη η ψυχή.



Σε κάποιον αδερφό που έπεσε σε αμαρτία, παρουσιάστηκε ο σατανάς και είπε: «Δεν είσαι χριστιανός». Ο αδελφός του αποκρίθηκε: «όποιος και να είμαι, πάντως είμαι καλύτερός σου». Ο σατανάς είπε πάλι: «Σου λέω, θα πας στην κόλαση». Και ο αδελφός του απάντησε: «Δεν είσαι εσύ κριτής μου ούτε ο Θεός μου». Έτσι ο σατανάς έφυγε άπρακτος, ενώ ο αδελφός έδειξε ειλικρινή μετάνοια στον Θεό και έγινε άξιος.



Ένας αδελφός που είχε κυριευθεί από λύπη, ρώτησε κάποιον γέροντα:  «Τι να κάνω; Οι λογισμοί μου λένε ότι άδικα απαρνήθηκα τον κόσμο και ότι δεν μπορώ να σωθώ». Και ο γέροντας αποκρίθηκε:  «Ακόμη και αν δεν μπορούμε να μπούμε στη Γη της επαγγελίας, μας συμφέρει να αφήσουμε τα κόκκαλα μας στην έρημο παρά να γυρίσουμε πίσω στη Αίγυπτο».



Άλλος αδελφός ρώτησε τον ίδιο γέροντα: «Πάτερ, τι εννοεί ο προφήτης όταν λέει: ‘‘ Δεν υπάρχει γι’ αυτό σωτηρία από τον Θεό του’’;» και ο γέροντας είπε: «Εννοεί τους λογισμούς της απελπισίας που σπέρνονται από τους δαίμονες σε αυτόν που αμάρτησε και του λένε· ‘‘Δεν υπάρχει πια για σένα σωτηρία από τον Θεό’’, και προσπαθούν να τον γκρεμίσουν στην απελπισία. Αυτούς πρέπει κανείς να τους αντιμάχεται λέγοντας· ‘‘ Καταφύγιό μου είναι ο Κύριος, και αυτός θα ελευθερώσει από την παγίδα τα πόδια μου’’».



Κάποιος από τους πατέρες διηγήθηκε ότι στην Θεσσαλονίκη υπήρχε ένα ασκητήριο παρθένων. Μία από αυτές, από ενέργεια του κοινού εχθρού, έφυγε από το μοναστήρι και έπεσε σε πορνεία, και έμεινε στο πάθος αυτό αρκετό καιρό. Κάποτε όμως, με τη βοήθεια του φιλάνθρωπου Θεού, μετανόησε και γύρισε στο κοινόβιό της. Και φτάνοντας μπροστά στην πύλη, έπεσε νεκρή.



Ο θάνατός της αποκαλύφθηκε σε κάποιον άγιο, ο οποίος είδε τους αγίους αγγέλους που ήρθαν να πάρουν την ψυχή της, και δαίμονες που τους ακολουθούσαν. Στον διάλογο που έγινε μεταξύ τους, οι άγιοι άγγελοι έλεγαν ότι γύρισε με μετάνοια. Οι δαίμονες πάλι αντέλεγαν: «Τόσο καιρό είναι υποδουλωμένη σ’ εμάς και είναι δική μας· άλλωστε δεν πρόλαβε ούτε να μπει στο κοινόβιο, και πώς λέτε ότι μετανόησε;» και είπαν οι άγγελοι: «Από τη στιγμή που είδε ο Θεός την πρόθεσή της να έχει κλίση στον σκοπό αυτό, δέχτηκε τη μετάνοιά της· και η μετάνοια βέβαια ήταν στην εξουσία της, λόγω του σκοπού που έβαλε, η ζωή της όμως ήταν στην εξουσία του Κυρίου του σύμπαντος». Με τα λόγια αυτά ντροπιάστηκαν οι δαίμονες και έφυγαν. Και αυτός που είδε την αποκάλυψη, τη διηγήθηκε στους παρόντες.



Ο αββάς Αλώνιος είπε ότι, αν θέλει ο άθνρωπος, μπορεί από το πρωί ως το βράδι να φτάσει σε θεία μέτρα.



 Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Μωυσή: «Έστω ότι κάποιος δέρνει τον δούλο του για κάποιο σφάλμα που έκανε· τι θα πει ο δούλος;». Αποκρίθηκε ο γέροντας: «Αν  είναι δούλος καλός, θα πει· ‘‘Σπλαχνίσου με έσφαλα’’».  «Δεν λέει τίποτε άλλο;» ξαναρώτησε ο αδελφός. «Τίποτε», απάντησε ο γέροντας· «γιατί από τη στιγμή που θα αναγνωρίσει το σφάλμα του και θα πει ότι έσφαλε, αμέσως τον σπλαχνίζεται ο κύριος του».



Κάποιος αδελφός είπε στον αββά Ποιμένα: «Αν πέσω σε αξιοδάκρυτο παράπτωμα, με κατατρώει ο λογισμός μου και με κατηγορεί που έπεσα». Ο γέροντας απάντησε: «Αν, την ώρα που  άνθρωπος πέσει σε σφάλμα, πει ‘‘αμάρτησα’’, αμέσως παύει ο λογισμός».



Κάποιας νέας, που λεγόταν Ταϊσία, πέθαναν οι γονείς και έμεινε ορφανή. Αυτή τότε μετέτρεψε το σπίτι της σε ξενώνα των πατέρων της Σκήτης και για πολύ καιρό τους δεχόταν και τους φιλοξενούσε. Όταν όμως ξόδεψε όσα είχε, άρχισε να στερείται. Την πλησίασαν τότε άνθρωποι διεστραμμένοι και την έβγαλαν από τον καλό δρόμο. Και ζούσε πλέον αμαρτωλά,. Έτσι που κατάντησε και στην πορνεία.



Όταν το έμαθαν οι πατέρες, λυπήθηκαν πάρα πολύ και κάλεσαν τον αββά Ιωάννη τον Κολοβό και του είπαν: «Ακούσαμε για την τάδε αδελφή ότι ζει στην αμαρτία. Αυτή, όταν μπορούσε, είχε δείξει αγάπη σ’ εμάς· ας τη βοηθήσουμε και εμείς τώρα, όπως μπορούμε. Κάνε λοιπόν τον κόπο να πας σε αυτήν και με σοφία που σου έδωσε ο Θεός, φρόντισε για τη διόρθωση της».



Πήγε λοιπόν ο γέροντας σε αυτήν, και είπε στη γριά που φύλαγε στην πόρτα: «Πες στην κυρία σου ότι ήρθα». Εκείνη τον έδιωξε λέγοντας: «Εσείς παλιά της τα φάγατε όλα και τώρα είναι φτωχή». Ο γέροντας επέμενε: «Πες της, και θα δει πολύ καλό από εμένα». Ανέβηκε λοιπόν η γριά και ανέφερε στη νέα για τον γέροντα. Ακούγοντας την εκείνη είπε: «Αυτοί οι μοναχοί όλο γυρίζουν κατά την Ερυθρά Θάλασσα και βρίσκουν μαργαριτάρια». Στολίστηκε λοιπόν, κάθισε στο κρεβάτι και είπε στη θυρωρό: «Φέρε τον εδώ».



Όταν μπήκε ο αββάς Ιωάννης, κάθισε κοντά της και, κοιτώντας την στο πρόσωπο, της είπε: «Τι σε έκανε να απορρίψεις τον Ιησού, ώστε να φτάσεις σε αυτή την κατάσταση;» Αυτή, ακούγοντας τα λόγια του, πάγωσε· και ο γέροντας, σκύβοντας το κεφάλι, άρχισε να κλαίει πικρά. «Αββά, γιατί κλαις;» τον ρώτησε. Αυτός σήκωσε λίγο το κεφάλι του, και σκύβοντας πάλι είπε: «Βλέπω τον σατανά να χορεύει στο πρόσωπο σου, και πως να μην κλάψω;» «Υπάρχει μετάνοια, αββά;» ρώτησε η κόρη. «Ναι», της είπε ο γέροντας. Και εκείνη πρόσθεσε: «Πάρε με, όπου νομίζεις». «Πάμε», είπε ο γέροντας, και αυτή αμέσως σηκώθηκε να τον ακολουθήσει. Ο γέροντας παρατήρησε ότι δεν άφησε καμιά παραγγελία για το σπίτι της και θαύμασε.



Κοντεύοντας στην έρημο, τους πρόλαβε το βράδυ. Και ο γέροντας της ετοίμασε ένα μικρό προσκέφαλο, το σταύρωσε και της είπε να κοιμηθεί εκεί. Έκανε έπειτα και για τον εαυτό του πιο πέρα και αφού τελείωσε τις προσευχές του πλάγιασε και αυτός.



Τα μεσάνυχτα ξύπνησε και βλέπει κάτι σαν δρόμο από φως να ξεκινά από αυτήν και να καταλήγει στον ουρανό, και είδε τους αγγέλους του Θεού να ανεβάζουν την ψυχή της. Σηκώθηκε, πλησίασε και τη σκούντηξε με το πόδι. Όταν κατάλαβε ότι ήταν νεκρή, γονάτισε με το πρόσωπο στη γη και παρακαλούσε τον Θεό. Και άκουσε μια φωνή να του λέει ότι η μία ώρα της μετανοίας της έγινε δεκτή περισσότερο από τη μετάνοια πολλών άλλων, που διαρκεί πολύν καιρό αλλά δεν έχει θέρμη.

 

Η θαυμαστή εμφάνιση τής Αγίας Τριάδος στον Ρώσο άγιο Αλέξανδρο τού Σβιρ

Αναδημοσίευση από: http://proskynitis.blogspot.com/2010/08/blog-post_30.html

Πηγή: www.apantaorthodoxias.blogspot.com

Μετάφραση-επιμέλεια: www.proskynitis.blogspot.com

Το μέγα αυτό θαύμα έγινε ως εξής. Το έτος 1508 σε ηλικία 60 ετών αφ' ότου ο όσιος Αλέξανδρος άρχισε τότε να ασκείται με αγώνες που υπερβαίνουν την ανθρώπινη δύναμη σε πείνα, δίψα και στην αντοχή του ψύχους, ελπίζοντας ότι με το πρόσκαιρο αυτό ψύχος του χειμώνα θα αποφύγει τη μέλλουσα αιώνια κόλαση. Οι δαίμονες όμως, βλέποντας να καταπολεμούνται απ' τον Όσιο και καταλαβαίνοντας ότι επρόκειτο να εξοστρακιστούν απ' αυτόν, προσπάθησαν απ' την αρχή να τον τρομοκρατήσουν. Εμφανίζονταν άλλοτε μεν σαν θηρία και άλλοτε σαν φίδια που έτρεχαν κατεπάνω του με συριγμούς και θηριώδη αγριότητα και του προκαλούσαν πολλούς άλλους πειρασμούς.

Μια νύχτα ο όσιος Αλέξανδρος πήγαινε προς το μοναχικό ερημητήριο του οπού συνήθιζε να προσεύχεται μόνος του, όταν ξαφνικά εμφανίστηκε μπροστά του ένα αναρίθμητο πλήθος δαιμόνων, σαν να 'ταν στρατός πολύς, και άρχισαν να πηδούν κατεπάνω του με μανία, να τρίζουν τα δόντια τους, ενώ απ' το στόμα τους φαινόταν έβγαινε μια μεγάλη φλόγα και με λύσσα να του φωνάζουν:

Φύγε, φύγε απ' αυτόν τον τόπο, αναχώρησε γρήγορα απ' εδώ, για να μην πεθάνεις με θάνατο κακό.

Ο Όσιος όμως, σαν καλός μαχητής του Ιησού Χριστού οπλισμένος με προσευχή, δεν τρομοκρατήθηκε καθόλου απ' αυτούς, γιατί γνώριζε την ασθενική δύναμη τους. Και η προσευχή, του έβγαινε από το στόμα του σαν πύρινη φλόγα και κατέκαψε και αφάνισε όλες τις ανίσχυρες λεγεώνες των δαιμόνων.

Ο όσιος Αλέξανδρος συνέχισε τότε το δρόμο του και ήρθε στο μοναχικό ερημητήριο του όπου έκανε τις συνηθισμένες προσευχές του στο Θεό, οπότε ξαφνικά ένας άγγελος με λαμπρά ενδύματα παρουσιάστηκε μπροστά του. Βλέποντας τον ο Όσιος αισθάνθηκε φόβο και τρόμο και πέφτοντας στο έδαφος έμεινε εκεί σαν νεκρός. Ο άγγελος τον έπιασε από το χέρι και του είπε:

Είμαι άγγελος Κυρίου και ο Θεός με έστειλε να σε διαφυλάξω απ` όλες τις απάτες του πονηρού διαβόλου και να σού υπενθυμίσω τα θεια οράματα που είχες δει σ' αυτόν τον τόπο που έχεις εγκατασταθεί - γιατί οι εντολές Του πρέπει να εκτελεστούν - ο Κύριος σε εξέλεξε να γίνεις οδηγός σε πολλούς για τη σωτηρία τους. Σού δηλώνω ότι το θέλημα του Θεού είναι να χτίσεις σ' αυτόν τον τόπο μια εκκλησία στο όνομα της Αγίας Τριάδος, να συγκεντρώσεις αδελφούς και να ιδρύσεις μοναστήρι.

Κι αφού είπε αυτά ο άγγελος έγινε άφαντος.

Ο όσιος Αλέξανδρος όμως αγαπούσε την ησυχία και ήθελε να ζήσει σ' αυτή όλες τις μέρες της ζωής του - γι' αυτό προσευχόταν όλο και περισσότερο στο Θεό να τον ελευθερώσει από κάθε απάτη του εχθρού. Κάποτε που είχε απομακρυνθεί απ' την καλύβα του και όπως το συνήθιζε προσευχόταν μερικές ώρες συνέχεια, ξαφνικά εμφανίστηκε πάλι ο άγγελος Κυρίου και του είπε:

-Αλέξανδρε, όπως σου είπα την προηγούμενη φορά, φτιάξε μια εκκλησία, συγκέντρωσε αδελφούς και ίδρυσε μοναστήρι, γιατί πολλοί που επιζητούν να σωθούν θα έρθουν σε σένα και πρέπει να τους οδηγήσεις «εις οδόν σωτηρίας».

Και λέγοντας αυτά ο άγγελος έγινε και πάλι άφαντος.

Κατά το 1508 πάλι, που ο Όσιος συμπλήρωνε τον 23ο χρόνο σ' αυτή την έρημο κι ενώ ήταν στο ερημικό κελί του μια νύχτα και κατά τη συνήθεια του προσευχόταν, ξαφνικά στο σημείο που βρισκόταν έλαμψε ένα μεγάλο φως. Ο Όσιος ξαφνιάστηκε και σκέφτηκε: «Τι να σημαίνει αυτό;» Και αμέσως είδε τρεις ανθρώπους να έρχονται προς αυτόν ντυμένοι με λαμπρά, λευκά ενδύματα. Ήταν ωραιότατοι και αγνοί, λάμποντας περισσότερο απ' τον ήλιο και αστράφτοντας με μια ανέκφραστη ουράνια δόξα. Καθένας τους κρατούσε στο χέρι κι ένα σκήπτρο.

Όταν τους είδε ο Όσιος έτρεμε ολόκληρος, γιατί τον κατέλαβε φόβος και τρόμος Και μόλις συνήλθε λίγο προσπάθησε να τους προσκυνήσει μέχρι το έδαφος*. Εκείνοι όμως τον έπιασαν απ' το χέρι, τον σήκωσαν και του είπαν:

Έχε ελπίδα, μακάριε, και μη φοβάσαι.

Και ο Άγιος είπε:

-Κύριοί μου, εάν βρήκα κάποια χάρη ενώπιον σας, πέστε μου ποιοι είστε που, ενώ έχετε τόση δόξα και λαμπρότητα, καταδεχθήκατε να έρθετε προς το δούλο σας, γιατί ποτέ μου δεν είδα κανένα με τέτοια δόξα όπως εσείς.

Εκείνοι του απάντησαν:

-Μη φοβάσαι, άνθρωπε θείων επιθυμιών, γιατί το Άγιο Πνεύμα ευαρεστήθηκε να κατοικήσει σε σένα για την αγνότητα της καρδιάς σου και όπως σου προείπα πολλές φορές έτσι και τώρα σου λέω ότι πρέπει να φτιάξεις εκκλησία, να συγκεντρώσεις αδελφούς και να δημιουργήσεις μοναστήρι, γιατί με σένα ευδόκησα να σώσω πολλές ψυχές και να τους φέρω στην επίγνωση της αλήθειας.

Ακούγοντας αυτά ο Όσιος γονάτισε και πλημμυρισμένος από δάκρυα είπε:

- Κύριέ μου, ποιος είμαι εγώ ο αμαρτωλός, ο χειρότερος απ' όλους τους ανθρώπους, που θα ήμουν άξιος ν' αναλάβω τέτοιες ευθύνες, σαν κι αυτές για τις οποίες μου μίλησες; Είμαι αδύνατος για ν' αποδεχτώ τέτοια αποστολή. Γιατί εγώ ο ανάξιος δεν ήρθα σ' αυτόν τον τόπο για να κάνω αυτά που με προστάζεις, αλλά μάλλον για να κλάψω τις αμαρτίες μου.

Μόλις είπε αυτά ο Όσιος κειτόταν κάτω στο έδαφος και ο Κύριος τον έπιασε πάλι απ' το χέρι, τον σήκωσε και του είπε:

-Σήκω όρθιος, πάρε θάρρος και δύναμη και κάνε όλα όσα σε πρόσταξα*.

Ο Όσιος απάντησε:

- Κύριε μου, μη θυμώνεις μαζί μου που τόλμησα να σου αντιμιλήσω - πες μου, σε τίνος το όνομα θέλεις να τιμάται ή εκκλησία που η αγάπη Σου για το ανθρώπινο γένος θέλει να χτιστεί σ' αυτόν τον τόπο;

Και ο Κύριος είπε στον Όσιο:

Όπως βλέπεις τον ένα να σου μιλάει με τρία πρόσωπα, φτιάξε την εκκλησία στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Τριάδος «εν μια τη ουσία». Σου αφήνω την ειρήνη Μου και η ειρήνη Μου που σου χαρίζω θα είναι μαζί σου.

Και ξαφνικά ο Όσιος είδε τον Κύριο με απλωμένα φτερά να βαδίζει στο έδαφος, σαν να περπατούσε με τα πόδια, και μετά έγινε άφαντος.

Ο όσιος Αλέξανδρος ήταν συνεπαρμένος από πολλή χαρά και φόβο και ευχαρίστησε θερμά γι' αυτό το Θεό, που τόσο αγαπάει το ανθρώπινο γένος. Μετά άρχισε να σκέπτεται πώς και πού θα χτίσει την εκκλησία. Αφού σκέφτηκε πολύ και προσευχήθηκε γι' αυτό στο Θεό, άκουσε ξαφνικά μια μέρα μια φωνή να του μιλάει από ψηλά. Κοιτάζοντας προς τα πάνω ο Όσιος είδε έναν άγγελο του Θεού που φορούσε μανδύα και κουκούλια να στέκεται στον αέρα με απλωμένα φτερά και με τον ίδιο τρόπο που άλλοτε εμφανίστηκε στο μεγάλο Παχώμιο, με τα χέρια του τεντωμένα προς τον ουρανό να λέει: «Είς Άγιος, είς Κύριος, Ιησούς Χριστός, εις δόξαν Θεού Πατρός, Αμήν». Και μετά είπε στον Όσιο:

- Αλέξανδρε, ας χτιστεί ή εκκλησία σ' αυτόν τον τόπο στο όνομα του Κυρίου που εμφανίστηκε σε σένα με τρία πρόσωπα, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, της αδιαιρέτου Τριάδος.

Και λέγοντας αυτά σημείωσε στον τόπο εκείνο το σημείο του σταυρού με το χέρι του και έγινε άφαντος. Ο Όσιος ευφράνθηκε πολύ με το όραμα αυτό, δοξολόγησε το Θεό που δεν παρείδε τη δέησή του και στο σημείο αυτό τοποθέτησε ένα σταυρό.

Οι δυνάμεις τής ψυχής τού ανθρώπου κατά τον Όσιο Δαμασκηνό Στουδίτη Πώς λειτουργούσαν στον Αδάμ οι δυνάμεις τής ψυχής Φως από τον 16ο αιώνα

Τού Πρωτοπρεσβύτερου Θωμά Βαμβίνη



Πηγή: Περιοδικό: "Εκκλησιαστική Παρέμβασις" Τεύχος 256. Νοεμβρίου 2017.

Αναδημοσίευση από: http://www.parembasis.gr



Η μνήμη τού οσίου Δαμασκηνού τού Στουδίτου, Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Άρτης, στις 27 Νοεμβρίου, μάς προκαλεί προεόρτια τών Χριστουγέννων να προβάλλουμε, ως φως από τον 16ο αιώνα, τον απλό και πατερικό λόγο του, που σχετίζεται με την ιατρεία τής φύσεώς μας, η οποία «ενόσησε» από την φθορά και τον θάνατο, εξ αιτίας τών οποίων βασίλευσε η αμαρτία.

Θα παραθέσουμε, σε ελεύθερη απόδοση στην καθομιλουμένη, ορισμένα αποσπάσματα από τον λόγο του στην Γέννηση τού Χριστού. Στα παραθέματα αυτά περιγράφονται οι ψυχικές δυνάμεις τού ανθρώπου, η κατά Θεόν κίνησή τους και η πτώση τών πρωτοπλάστων, την οποία θεράπευσε η ενανθρώπηση τού Θεού Λόγου

Με το αυτεξούσιό του ο άνθρωπος σώζεται ή κολάζεται. Εξαρτάται από το πώς αποφασίζει (αυτεξούσια) να ζήση την ζωή του. Δημιουργήθηκε από τον Θεό καλός λίαν. Με την προαίρεσή του αχρειώθηκε. Το κακό φύτρωσε στις επιλογές του, στην διαχείριση τής θελήσεώς του, όχι σ’ αυτήν καθ’ εαυτήν την φυσική του θέληση. Ο όσιος Δαμασκηνός λέει: «Εξ αρχής ο Θεός δημιούργησε τον Αδάμ όλον καλωσύνη, όλον καθαρότητα, όλον αγιότητα, και τού χάρισε δώδεκα ψυχικές δυνάμεις, τις οποίες έχει κάθε άνθρωπος». Στην συνέχεια διατυπώνει με πολύ απλό τρόπο, προσαρμοσμένο στην απλοϊκότητα τών ακροατών του, μια ασκητική ορθόδοξη ανθρωπολογία, περιγράφοντας αυτές τις δώδεκα ψυχικές δυνάμεις.

Τις κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες: στις φυσικές, ζωτικές και γνωστικές.

Ως «φυσικές» χαρακτηρίζει τρεις δυνάμεις: την γεννητική, την θρεπτική και την αυξητική. Τις χαρακτηρίζει φυσικές, όχι διότι αυτές μόνον ανήκουν στην φύση τών ανθρώπων, αλλά διότι «με αυτές γεννάται, τρέφεται και αυξάνει ο άνθρωπος». Παρατηρεί μάλιστα ότι «αυτές τις δυνάμεις τις έχουν και τα άλογα ζώα και τα φυτά».

«Ζωτικές» ονομάζει τέσσερεις δυνάμεις: την βούληση, την προαίρεση, τον θυμό και την επιθυμία. Εξηγεί ότι τις χαρακτηρίζει «ζωτικές» επειδή με αυτές «ζη και αναζωούται ο άνθρωπος». Ειδικότερα λέει ότι βούληση είναι η δύναμη με την οποία ο άνθρωπος «όλως διόλου “βούλεται” και θέλει το καλό». Όπως φαίνεται χαρακτηρίζει ως βούληση την λογική και ζωτική όρεξη τής ψυχής, την οποία ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής ονομάζει φυσικό θέλημα, «δύναμιν τού κατά φύσιν όντος ορεκτικήν». Με την βούληση ο άνθρωπος θέλει το καλό. «Όταν, όμως, διαλέγει το καλό από το κακό ή το κακό από το καλό, τότε εκείνη η δύναμη λέγεται προαίρεση», που είναι η δεύτερη ζωτική δύναμη.

Στο σημείο αυτό ο όσιος Δαμασκηνός κάνει μια σημαντική χριστολογική παρατήρηση. Στον Χριστό, λέει, μόνο βούληση έχουμε, διότι ο Χριστός δεν ήθελε ποτέ το κακό, αλλά πάντοτε το καλό. Οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε για προαίρεση στον Χριστό. Ο Χριστός δεν «προαιρείτο», αφού, ως Θεός που είναι, το θέλημά Του ταυτίζεται με το όντως καλό και αγαθό.

Ο θυμός, η τρίτη ζωτική δύναμη, είναι εκείνη με την οποία στρεφόμαστε εναντίον τού διαβόλου. Εναντίον αυτού πρέπει να θυμώνουμε, όχι εναντίον τών ανθρώπων. Εκείνον να κακολογούμε και σε εκείνον να κάνουμε κακό (να καταστρέφουμε τα έργα του), διότι αυτός μάς έκανε «παροίκους», μάς έβγαλε από τον Παράδεισο.

Η τέταρτη ζωτική δύναμη, η επιθυμία, μάς δόθηκε για να επιθυμούμε το καλό, την πρώτη μας πατρίδα, την Βασιλεία τών Ουρανών. Αυτή είναι η φυσική και ευλογημένη κίνηση τής επιθυμίας.

Σύμφωνα με τον όσιο Δαμασκηνό οι άλλες πέντε δυνάμεις τής ψυχής χαρακτηρίζονται «γνωστικές» και είναι: η αίσθηση, η φαντασία, η δόξα, η διάνοια και ο νους. Αυτή η διαίρεση τών γνωστικών δυνάμεων τής ψυχής μάς θυμίζει τον δεύτερο λόγο στα Εισόδια τής Θεοτόκου τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά, χωρίς όμως να υπάρχη απόλυτη ταύτιση στην περιγραφή τών δυνάμεων αυτών.

Ο όσιος Δαμασκηνός την αίσθηση, ως γνωστική δύναμη τής ψυχής, την συνδέει με τις πέντε σωματικές αισθήσεις (όραση, όσφρηση, ακοή, γεύση, αφή), οι οποίες λειτουργούν όταν τα αισθητά αντικείμενα είναι παρόντα. Την φαντασία, επίσης, συνδέει άμεσα με τις αισθήσεις, αφού είναι η ενθύμηση πραγμάτων που είδαμε, όπως επίσης και με τα όνειρα και τον «ενδιάθετο λόγο», αφού σ’ αυτά ενεργεί η φαντασία.

Κατά τον όσιο Δαμασκηνό η δόξα είναι η δύναμη με την οποία σχηματίζουμε γνώμη για ό,τι γίνεται αντιληπτό σε εμάς, και είναι διπλή: άλογη και λογική. Ως άλογη δόξα χαρακτηρίζει ο Όσιος την παραδοχή κάποιου γεγονότος, χωρίς να γνωρίζουμε το πώς έγινε, ενώ, αν γνωρίζουμε, είναι λογική. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς χαρακτηρίζει «ψήφο άλογη» την «δόξα» που προέρχεται από την φαντασία, ενώ λογική αυτήν που προέρχεται από την διάνοια.

Η διάνοια κατά τον όσιο Δαμασκηνό είναι η δύναμη τής ψυχής με την οποία συλλογιζόμαστε και ελέγχουμε αν οι πληροφορίες που φθάνουν σ’ εμάς είναι αληθείς ή ψευδείς.

Ο νους τέλος είναι κάτι ξεχωριστό από όλες τις υπόλοιπες ένδεκα δυνάμεις. Ο όσιος Δαμασκηνός, χωρίς να κάνη εκτενείς αναλύσεις για τον νου, λέει με απλά λόγια ότι «όσα κάμνουν και ενεργούν οι ένδεκα δυνάμεις, όλο για τον νου δουλεύουν, και είναι ο νους σαν βασιλιάς αναπαυμένος. Ο νους περπατάει μόνο στα φανερά και ομολογημένα πράγματα, δηλαδή, στο ότι είναι ο Θεός αγαθός, στο ότι ο ήλιος λάμπει, στο ότι ο άνθρωπος είναι θνητός».

Στην συνέχεια ο όσιος Δαμασκηνός περιγράφει την φυσική λειτουργία τών δώδεκα δυνάμεων τής ψυχής.

Μάς λέει: «Αυτές τις δώδεκα δυνάμεις, που αναφέραμε, τις έδωσε ο Θεός στον Αδάμ για να ορέγεται το καλό, να αγαπά το αγαθό, να επιθυμή το δίκαιο, να συλλογίζεται το συμφέρον, να έρχεται από το μη ον στο είναι, να τρέφεται σωματικά και ψυχικά· σωματικά με το φαγητό και ψυχικά με τον λόγο τού Θεού. Να αυξάνη το κορμί του και οι αρετές να περισσεύουν στην ψυχή· να θέλη το θέλημα τού Θεού, να προκρίνη το καλό από το κακό, να οργίζεται κατά τού διαβόλου, να επιθυμή την Βασιλεία τών Ουρανών, […] να φαντάζεται την παλαιά πατρίδα, να δοξάζη τον αγαθό Θεό, να διανοήται τα ψυχικά και να νοή ποιο είναι το συμφέρον του».

Σύμφωνα με τον όσιο Δαμασκηνό, ο Θεός μετά την δημιουργία τού Αδάμ είπε στον πρωτόπλαστο: «Όλα είναι στην εξουσία σου. Για όλα σού επιτρέπω να εξετάζης την αρχήν τους. Μόνο τον Θεό να μην ερευνήσης, πώς έγινε ή πώς είναι». Αυτή ήταν η εντολή που δόθηκε μέσα στον Παράδεισο, την οποία ο Αδάμ παρήκουσε. Η αμαρτία του ήταν ότι «εκεί που δεν έφθανε, θέλησε να ανεβή και τα ακατάληπτα να καταλάβη». Έτσι διώχθηκε από τον Παράδεισο.

Στην συνέχεια ο όσιος Δαμασκηνός, σ’ αυτούς που στέκονταν στον αισθητό καρπό «τού γινώσκειν καλόν και πονηρόν», τους εξηγεί ότι εκείνο το «ξύλον» ήταν διπλό, αισθητό και νοητό, όπως βεβαιώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγοντας: «θεωρία γαρ ην το φυτόν, ως η εμή θεωρία». Η εντολή μάλιστα που δόθηκε ήταν για να θυμάται ο Αδάμ ότι είναι κτίσμα και έχει «αυθέντη» τον Θεό. «Αυτός όμως δεν άκουσε το πρόσταγμα τού Θεού, αλλά τού πλάνου όφεως, τού διαβόλου, που φθονούσε το καλό του».

Την απομάκρυνση τού Αδάμ από τον Παράδεισο ακολούθησαν όλα τα δεινά. Ο Θεός ως φύσει φιλάνθρωπος με πολλούς τρόπους προσπάθησε να συνετίση τον άνθρωπο, αλλά αυτός πλέον δεν μισούσε την αμαρτία, δεν ήθελε να κάνη το θέλημα τού Θεού· έκανε το θέλημα τού κορμιού του και τού διαβόλου. Έτσι, η ειδωλολατρεία πληθυνόταν και τον αληθινό Θεό κανείς δεν λάτρευε.

Αυτήν την μεγάλη ασθένεια τού ανθρώπου κανείς άνθρωπος δεν ήταν ικανός να θεραπεύση. Αυτήν θεράπευσε με την ενανθρώπησή Του ο Υιός και Λόγος τού Θεού Πατρός.

Με όσα σύντομα εκτέθηκαν προηγουμένως γίνεται σαφές ότι το κήρυγμα τής Εκκλησίας στα χρόνια τής Οθωμανοκρατίας ήταν καθαρό, παρά την υπερβολική κάποιες φορές απλούστευσή του, κήρυγμα τής προφητικής και αποστολικής Παραδόσεως. Διατηρούσε και μεταλαμπάδευε την καυστική και φωτιστική φλόγα τής ορθόδοξης διδασκαλίας.

Είθε να την κρατούμε ζωντανή.

Ο Θεός ως Αιών τών αιώνων και "Είναι" κάθε υπαρκτού Διονυσίου τού Αρεοπαγίτου

Πηγή αρχαίου κειμένου σε πολυτονικό πριν τη μετατροπή του: https://churchgoc.org/Library/areopagitis2.html
Πηγές στις οποίες στηρίχθηκε η μετάφραση στη Δημοτική: ΕΠΕ Χρήστου Διονυσίου Αρεοπαγίτου Fil-3, σελ. 152-156, και http://paterikakeimena.blogspot.gr/2011/02/5.html

"Περί όντος εν ώ και περί παραδειγμάτων", κεφάλαιο 5ο: 4, 5:

Κείμενο     Μετάφραση

Περί όντος εν ώ και περί παραδειγμάτων

4. Επειδή και περί τούτων είπομεν, φέρε, ταγαθόν ως όντως ον και τών όντων απάντων ουσιοποιόν ανυμνήσωμεν.

Ο ων όλου τού είναι κατά δύναμιν υπερούσιός εστιν υποστάτις αιτία και δημιουργός όντος, υπάρξεως, υποστάσεως, ουσίας, φύσεως, αρχή και μέτρον αιώνων και χρόνων οντότης και αιών τών όντων, χρόνος τών γινομένων, το είναι τοις οπωσούν ούσι, γένεσις τοις οπωσούν γινομένοις.

Εκ τού όντος αιών και ουσία και ον και χρόνος και γένεσις και γινόμενον, τα εν τοις ούσιν όντα και τα οπωσούν υπάρχοντα και υφεστώτα.

Και γαρ ο θεός ου πώς εστιν ων, αλλ' απλώς και απεριορίστως όλον εν εαυτώ το είναι συνειληφώς και προειληφώς.

Διο και βασιλεύς λέγεται τών αιώνων ως εν αυτώ και περί αυτόν παντός τού είναι και όντος και υφεστηκότος και ούτε ην ούτε έσται ούτε εγένετο ούτε γίνεται ούτε γενήσεται, μάλλον δε ούτε εστίν. αλλ' αυτός εστι το είναι τοις ούσι και ου τα όντα μόνον, αλλά και αυτό το είναι τών όντων εκ τού προαιωνίως όντος,

αυτός γαρ εστιν ο αιών τών αιώνων, ο υπάρχων προ τών αιώνων.

5. Αναλαβόντες ουν είπωμεν, ότι πάσι τοις ούσι και τοις αιώσι το είναι παρά τού προόντος.

Και πας μεν αιών και χρόνος εξ αυτού, παντός δε και αιώνος και χρόνου και παντός οπωσούν όντος ο προών αρχή και αιτία, και πάντα αυτού μετέχει, και ουδενός τών όντων αποστατεί και αυτός εστι προ πάντων, και τα πάντα εν αυτώ συνέστηκεν, και απλώς, ει τι οπωσούν έστιν, εν τω προόντι και έστι και επινοείται και σώζεται,

και προ τών άλλων αυτού μετοχών το είναι προβέβληται, και έστιν αυτό καθ' αυτό το είναι πρεσβύτερον τού αυτοζωήν είναι και αυτοσοφίαν είναι και αυτοομοιότητα θείαν είναι, και τα άλλα, όσων τα όντα μετέχοντα, προ πάντων αυτών τού είναι μετέχει,

μάλλον δε και αυτά καθ' αυτά πάντα, ων τα όντα μετέχει, τού αυτό καθ' αυτό είναι μετέχει, και ουδέν έστιν ον, ού μη έστιν ουσία και αιών το αυτοείναι.

Πάντων ουν εικότως τών άλλων αρχηγικώτερον ως ων ο θεός εκ τής πρεσβυτέρας τών άλλων αυτού δωρεών υμνείται. Και γαρ το προείναι και υπερείναι προέχων και υπερέχων το είναι παν, αυτό φημι καθ' αυτό το είναι, προϋπεστήσατο και τω είναι αυτώ παν το οπωσούν ον υπεστήσατο. Και γουν αι αρχαί τών όντων πάσαι τού είναι μετέχουσαι και εισί και αρχαί εισί και πρώτον εισίν, έπειτα αρχαί εισίν.

Και ει βούλει τών ζώντων ως ζώντων αρχήν φάναι την αυτοζωήν και τών ομοίων ως ομοίων την αυτοομοιότητα και τών ηνωμένων ως ηνωμένων την αυτοένωσιν και τών τεταγμένων ως τεταγμένων την αυτόταξιν και τών άλλων, όσα τούδε ή τούδε ή αμφοτέρων ή πολλών μετέχοντα τόδε ή τόδε ή αμφότερα ή πολλά εστι, τας αυτομετοχάς ευρήσεις τού είναι πρώτον αυτάς μετεχούσας και τω είναι πρώτον μεν ούσας, έπειτα τούδε ή τούδε αρχάς ούσας και τω μετέχειν τού είναι και ούσας και μετεχομένας.

Ει δε ταύτα τη μετοχή τού είναι έστι, πολλώ γε μάλλον τα αυτών μετέχοντα.
   

Περί όντος και περί παραδειγμάτων

4. Αφού λοιπόν μιλήσαμε και γι' αυτά, εμπρός, ας ανυμνήσουμε το αγαθό ως όντως Ον και ως Δημιουργό τής ουσίας όλων τών όντων.

Ο Ων είναι κατά τη δύναμη, η υπερούσια υποστατική αιτία όλου του «είναι». Είναι Δημιουργός όντος, υπάρξεως, υποστάσεως, ουσίας, φύσεως, είναι Αρχή και Μέτρο τών αιώνων, Οντότητα των χρόνων και Αιώνας των όντων· είναι ο Χρόνος όσων γίνονται, το "Είναι" όσων υπάρχουν με οποιοδήποτε τρόπο, η Γένεση όσων έχουν οποιουδήποτε είδους γένεση.

Από τον Όντα, προέρχονται ο αιώνας και η ουσία και το ον και ο χρόνος και η γένεση και ό,τι γίνεται, όσα υπάρχουν μέσα στα όντα, και αυτά που με οποιοδήποτε τρόπο υπάρχουν και υφίστανται.

Γιατί βέβαια ο Θεός δεν είναι ων με κάποιο συγκεκριμένο τρόπο, αλλά γενικά και απεριόριστα συγκεντρώνει και προ-λαμβάνει στον εαυτό του όλο το "είναι".

Γι' αυτό και λέγεται «βασιλεύς των αιώνων», επειδή μέσα σ' Αυτόν και γύρω απ' Αυτόν υπάρχει και υφίσταται όλο το είναι, ενώ ο Ίδιος ούτε ήταν, ούτε θα είναι, ούτε έγινε, ούτε γίνεται, ούτε θα γίνει· ή ορθότερα, ούτε υπάρχει. Αλλά Αυτός είναι η ύπαρξη για τα όντα, και όχι μόνο τα όντα, αλλά και αυτό το "είναι" των όντων προέρχεται από τον προαιωνίως Όντα.

Γιατί αυτός είναι ο Αιώνας των αιώνων, «αυτός που υπάρχει πριν από τους αιώνες».

5. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν ας πούμε ότι όλα τα όντα και όλοι οι αιώνες λαμβάνουν την ύπαρξη τους από τον Προϋπάρχοντα.

Κάθε αιώνας και χρόνος προέρχεται απ' Αυτόν, και η Αρχή και η Αιτία για κάθε αιώνα και χρόνο, καθώς και για όλα όσα έχουν οποιουδήποτε είδους ύπαρξη, είναι ο Προϋπάρχων. Όλα μετέχουν σ' Αυτόν και από κανένα ον δεν απουσιάζει. «Αυτός υπάρχει πριν από όλα και τα πάντα έχουν συσταθεί σ' Αυτόν». Και γενικά, ό,τι έχει κάποιου είδους ύπαρξη, υπάρχει και επινοείται και σώζεται μέσα στον Προϋπάρχοντα.

Μάλιστα το «είναι» έχει προβληθεί από όλες τις άλλες συμμετοχές σ' Αυτόν. Και αυτό καθαυτό το «είναι», είναι πρωταρχικότερο από την ύπαρξη της αυτοζωής και της αυτοσοφίας και της θείας αυτοομοιότητας. Είναι επίσης πρωταρχικότερο και από όλα τα άλλα, στα οποία μετέχοντας τα όντα, πρώτα απ' όλα αυτά μετέχουν στο «είναι».

Ή καλύτερα, μετέχουν σ' αυτό καθεαυτό το «είναι», και όλες αυτές καθαυτές οι ιδιότητες, στις οποίες μετέχουν τα όντα. Και δεν υπάρχει κανένα ον του οποίου ουσία και αιώνας να μην είναι το Αυτοείναι.

Επομένως, εύλογα ο Θεός, χάρη στην πρωταρχικότερη από τις άλλες δωρεές του, υμνείται ως «ο Ων». Επειδή, κατέχοντας εκ των προτέρων την προΰπαρξη και την υπεροχή Του από όλα τα υπαρκτά, έδωσε από πριν υπόσταση σε όλο το "είναι", (εννοώ αυτό καθεαυτό το "είναι"), και με αυτό καθεαυτό το "είναι", έδωσε υπόσταση σε κάθε είδος ύπαρξης. Έτσι λοιπόν οι αρχές των όντων όλες, υπάρχουν και είναι αρχές, επειδή ακριβώς μετέχουν στο "είναι"· πρώτα όμως υπάρχουν και έπειτα είναι αρχές.
Ίσως θέλεις να υποστηρίξεις την αυτοζωή ως αρχή τών ζωντανών, ως ζωντανών,  και την αυτοομοιότητα ως αρχή τών ομοίων, ως ομοίων, και την αυτοένωση τών ενωμένων, ως ενωμένων, και την αυτοταξία, ως αρχή τών ταξινομημένων, ως ταξινομημένων.  Και να υποστηρίξεις το ίδιο για όλα τα άλλα, που με το να μετέχουν στο ένα ή στο άλλο, ή και στα δυο, ή σε πολλά, είναι το ένα ή το άλλο, ή και τα δύο ή πολλά. Τότε όμως, και πάλι θα βρεις ότι και οι ίδιες οι αυτοσυμμετοχές, πρώτα μετέχουν στο "είναι", και υπάρχουν πρώτα συμμετέχοντας στο "είναι", και μετά είναι αρχές του ενός ή του άλλου. Υπάρχουν και μετέχονται, επειδή μετέχουν στο "είναι".

Και αν αυτές (οι αρχές) υπάρχουν με τη μετοχή του είναι, πολύ περισσότερο ισχύει αυτό για όσα μετέχουν σε αυτές!

Λόγος του Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας στην Κυριακή της Ορθοδοξίας

Την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Αγία μας Εκκλησία πανηγυρίζει το θρίαμβο της Ορθοδοξίας, της ορθής πίστης, η οποία καταπάτησε όλες της αιρέσεις και στερεώθηκε για πάντα. Για αυτό η Κυριακή αυτή καλείται Κυριακή της Ορθοδοξίας. Οι αιρέσεις είχαν φανεί ήδη από την αρχή του χριστιανισμού. Οι ίδιοι οι   Απόστολοι του Χριστού προειδοποιούσαν τους συγχρόνους τους, και μαζί τους και εμάς, για τον κίνδυνο από τους ψευδοδιδασκάλους.

Ο Απόστολος Πέτρος στη Β’ Καθολική επιστολή γράφει το εξής: «Εγένοντο δε και ψευδοπροφήται εν τω λαώ, ως και εν υμίν έσονται  ψευδοδιδάσκαλοι, οίτινες παρεισάξουσιν αιρέσεις απωλείας, και τον αγοράσαντα αυτούς δεσπότην αρνούμενοι, επάγοντες εαυτοίς ταχινήν απώλειαν, και πολλοί εξακολουθήσουσιν αυτών ταις ασελγείαις, δι’ ους η οδός της αληθείας βλασφημηθήσεται» (Β΄ Πέτρ. 2:1-2).

Ο δε Απόστολος Παύλος, επιστρέφοντας στην Παλαιστίνη από την Ελλάδα, έκανε στάση στην Έφεσο. Εκεί στους χριστιανούς κατοίκους της πόλεως έλεγε: «Εγώ γαρ οίδα τούτο, ότι εισελεύσονται μετά την άφιξίν μου λύκοι βαρείς εις υμάς μη φειδόμενοι του ποιμνίου, και εξ υμών αυτών αναστήσονται άνδρες λαλούντες διεστραμμένα του αποσπάν τους μαθητάς οπίσω αυτών» (Πράξ. 20: 29-30).

Πολλοί τέτοιοι ψευδοδιδάσκαλοι και σχισματικοί υπήρχαν στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού. Μερικές αιρέσεις τάραζαν την Εκκλησία ολόκληρους αιώνες, όπως για παράδειγμα οι αιρέσεις του Αρείου, του Μακεδονίου, του Ευτυχούς, του Διοσκόρου, του Νεστορίου και επίσης, η αίρεση της εικονομαχίας. Οι αιρέσεις αυτές προκάλεσαν πολλές διαταραχές στην Εκκλησία και την βασάνισαν πολύ. Υπήρξαν πολλοί ομολογητές και μάρτυρες που έχυσαν το αίμα τους υπερασπιζόμενοι την αληθινή πίστη στον αγώνα κατά των ψευδοδιδασκάλων και των αιρετικών. Υπήρξαν, επίσης, και πολλοί και μεγάλοι ιεράρχες οι οποίοι και αυτοί υπέφεραν πολλούς διωγμούς και πολλές φορές εξορίστηκαν. Ο Άγιος Φλαβιανός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, για παράδειγμα,  σε μία σύνοδο υπό την προεδρία του Διοσκόρου, η οποία καλείται «λειστρική», χτυπήθηκε τόσο άγρια που μετά από τρεις ημέρες πέθανε. Η τελευταία στη σειρά των αιρέσεων, η αίρεση της εικονομαχίας, ήταν αυτή που επέφερε τα περισσότερα βάσανα στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Η αίρεση αυτή εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα χρόνια του αυτοκράτορα Λέοντος του Ισαύρου, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο το 717. Ανέβηκε στο θρόνο με τη βοήθεια του στρατού, όπου υπήρχαν πολλοί αντίπαλοι της προσκύνησης των αγίων εικόνων. Επειδή ήθελε να ευαρεστήσει το στρατό άρχισε σκληρό διωγμό κατά των εικονοφίλων. Ο διωγμός αυτός συνεχίστηκε και στα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Κοπρωνύμου, ο οποίος διαδέχτηκε στο θρόνο τον Λέοντα. Οι δύο αυτοί αυτοκράτορες για πολλά χρόνια είχαν την εξουσία στα χέρια τους και προκάλεσαν πολλά δεινά στην Εκκλησία. Μετά από αυτούς υπήρχαν και άλλοι αυτοκράτορες εικονομάχοι, οι οποίοι συνέχισαν το έργο των προκατόχων τους και βασάνισαν την Εκκλησία επί ολόκληρα χρόνια. Δεν μπορούμε να περιγράψουμε τα βάσανα που υπέφερε η Εκκλησία στα χρόνια της εικονομαχίας και ιδιαίτερα οι μοναχοί οι οποίοι βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα των ιερών εικόνων. Οι αυτοκράτορες εικονομάχοι έκλεισαν πολλά μοναστήρια και πολλές εκκλησίες όπου υπήρχαν εικόνες και τις έκαναν αποθήκες. Τους μοναχούς τους βασάνιζαν άγρια. Μόνο, όταν στο θρόνο του Βυζαντίου ανέβηκε η αυτοκράτειρα Ειρήνη σταμάτησε ο διωγμός, αλλά όχι οριστικά. Το 787 η Ειρήνη συγκάλεσε την Ζ’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία διατύπωσε την ορθόδοξη διδασκαλία περί της τιμητικής προσκύνησης των ιερών εικόνων. Αλλά και μετά από αυτή τη σύνοδο υπήρξαν αυτοκράτορες εικονομάχοι, όπως, για παράδειγμα, ο Μιχαήλ και άλλοι. Η αίρεση αυτή συντρίφτηκε οριστικά μόνο επί της θεοσεβέστατης Αυγούστας Θεοδώρας, όταν το 842 συγκλήθηκε η τοπική σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, η οποία επικύρωσε την ορθόδοξη διδασκαλία. Η σύνοδος αυτή αναθεμάτισε όλους αυτούς που τολμούν να λένε ότι η προσκύνηση των ιερών εικόνων είναι ειδωλολατρία και οι ορθόδοξοι χριστιανοί είναι ειδωλολάτρες. Και εδώ οι αιρετικοί μας λένε ακριβώς αυτό το πράγμα. Τολμούν να αποκαλούν τις εικόνες μας είδωλα και εμάς ειδωλολάτρες. Και μέχρι πού φτάνει το θράσος τους; Θα σας πω ένα περιστατικό που έγινε πρόσφατα σε μία πόλη της Σιβηρίας. Την ώρα  της λειτουργίας, δύο βαπτιστές μπήκαν μέσα στην εκκλησία και άρχισαν εκεί να φωνάζουν ότι οι ορθόδοξοι είναι ειδωλολάτρες και οι εικόνες τους είδωλα. Πως τολμούν αυτοί να ανοίγουν το ακάθαρτο στόμα τους και να λένε αυτά τα λόγια που στάζουν δηλητήριο, αποκαλώντας μας ειδωλολάτρες και τις εικόνες μας είδωλα; Αυτό δείχνει πως δεν έχουν κατανοήσει σωστά τη δεύτερη εντολή του Μωσαϊκού νόμου: «ου ποιήσεις σ’ εαυτώ είδωλον ουδέ παντός ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ άνω και όσα εν τη γή κάτω και όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γής. Ου προσκυνήσεις αυτοίς ουδέ μη λατρεύσεις αυτοίς» (Έξοδ. 20:4).

Τι σημαίνει αυτή η εντολή; Νομίζω ότι το νόημά της είναι ξεκάθαρο. Η εντολή αυτή απαγορεύει αντί να προσκυνούμε τον Ένα, Μοναδικό και Αληθινό Θεό να κατασκευάζουμε είδωλα και να τα προσκυνούμε. Όπως το έκαναν οι αρχαίοι λαοί, δηλαδή οι Ασσύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και άλλοι πολλοί.

Αυτή είναι η ειδωλολατρία. Η δική μας, όμως, η προσκύνηση των ιερών εικόνων μοιάζει σε τίποτα  με την ειδωλολατρία; Ασφαλώς όχι. Τα είδωλα απεικόνιζαν κάτι που  δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, που είναι καρπός φαντασίας. Οι δικές μας εικόνες εικονίζουν την πραγματικότητα. Πραγματικά, δεν ζούσε μεταξύ μας ο Κύριος Ιησούς Χριστός, τον Οποίον δοξάζουμε και τις εικόνες του Οποίου προσκυνούμε; Δεν ζούσε μεταξύ μας η Παναγία, την οποία ζωγράφισε ο Άγιος απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς; Και σε άλλες εικόνες, δεν εικονίζονται πραγματικά πρόσωπα των αγίων του Θεού που ζούσαν εδώ πάνω στη γη;

Να το ξέρετε, να το θυμάστε και να μη συναναστρέφεστε με τους αιρετικούς. Να μην απομακρύνεστε από την Εκκλησία, μη σχίζετε το χιτώνα του Χριστού. Να θυμάστε, ότι ο Χριστός στην αρχιερατική του προσευχή παρακαλούσε τον Πατέρα Του, λέγοντας: «ίνα πάντες εν ώσι, καθώς συ, πάτερ, εν εμοί καγώ εν σοι, ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν, ίνα ο κόσμος πιστεύσει ότι συ με απέστειλας» (Ιωάν. 17: 21). Ο Κύριος θέλει ενότητα της Εκκλησίας. Οι σχισματικοί, οι οποίοι βρίσκουν σφάλματα στη διδασκαλία της Εκκλησίας, απομακρύνονται από αυτήν και πιστεύουν ότι θα βρούν τη σωτηρία στις αιρετικές τους οργανώσεις.

Ξέρετε όμως τι έλεγαν οι μεγάλοι άγιοι για τους ανθρώπους που σχίζουν το χιτώνα του Χριστού; Ο Άγιος Κυπριανός, επίσκοπος Καρθαγένης, είπε ότι οι άνθρωποι οι οποίοι απομακρύνονται από την Εκκλησία και δεν έχουν κοινωνία μαζί της και μάρτυρες να είναι, ακόμα και με το αίμα τους, δεν καθαρίζουν την αμαρτία τους, διότι η βαριά αυτή αμαρτία της διαίρεσης της Εκκλησίας δεν καθαρίζεται ούτε με το αίμα. Και ο άγιος ιερομάρτυρας Ιγνάτιος ο Θεοφόρος είπε ότι αυτός που προκαλεί σχίσμα στην Εκκλησία δεν θα κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος λέγει: «Παρακαλώ δε υμάς, αδελφοί, σκοπείν τους τας διχοστασίας και τα σκάνδαλα παρά την διδαχήν ην υμείς εμάθετε ποιούντας, και εκκλίνατε απ’ αυτών» (Ρωμ. 16: 17). Και σε άλλη επιστολή του λέγει το εξής: «ει τις υμάς ευαγγελίζεται παρ’ ο παρελάβετε, ανάθεμα έστω» (Γαλ. 1: 9). Θυμηθείτε και το λόγο του Κυρίου Ιησού Χριστού, ο οποίος είπε στους αποστόλους και μέσω αυτών σε μας τους διαδόχους τους: «Ο ακούων υμών εμού ακούει, και ο αθετών υμάς εμέ αθετεί· ο δε εμέ αθετών αθετεί τον αποστείλαντά με» (Λουκ. 10: 16).

Σήμερα, και χαιρόμαστε και πανηγυρίζουμε το θρίαμβο της Ορθοδοξίας και γι’ αυτό το λόγο ορίστηκε αυτή την ημέρα να ψάλλεται δοξολογία, ως ευχαριστία στον Θεό για την στερέωση της Ορθοδοξίας».

Πηγή:  Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας, Λόγοι και Ομιλίες, τόμος Α΄

Επιμέλεια: Δρ Ελένη Ρωσσίδου-Κουτσού, Φιλόλογος-Βυζαντινολόγος

****************************

Θάνατος και Ανάσταση στην Ορθοδοξία”. Του Αρχιμ. Μακαρίου Δουλουφάκη, Πρωτοσυγκέλλου της Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης. (1998)

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ.

του Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, Μακαρίου Δουλουφάκη.

Δυο λέξεις θάνατος και Ανάσταση, που περιέχουν τόσα νοήματα και βιώματα και μάλιστα κατ’ εξοχήν, τούτες τις ημέρες των παθών.

Ποικίλων παθών, που γεννά η αυτάρκεια και η αδιαφορία των λεγομένων «πνευματικών» και το φευγαλέο βίωμα της στιγμής των λεγομένων ανθρώπων της «παραδόσεως» των ηθών και εθίμων.

Σαν μια στιγμή θα περάσει κι’ αυτή η Αγία Εβδομάδα από τους παραπάνω και όλους των άλλων διαθέσεων και κατηγοριών, που μοιραία μετατρέπει το βαθύτερο νόημα του θανάτου και της Ανάστασης, τις συγκινητικές κατά πάντα ακολουθίες, ύμνους και τα χριστιανικά έθιμά της, σε μια ανθρωπομορφική έξαρση συναισθημάτων και εκδηλώσεων.

Αυτό δηλώνει άλλωστε και η διαφορά αντίληψης των ιερών ακολουθιών που σε όλα τα μήκη και πλάτη των διαφόρων θρησκειών είναι τελετές έστω και ιερές, ενώ στην Ορθοδοξία είναι μυστήριο. Βεβαίως μακράν μίας άλλης κατηγορίας, εκείνης της αντίληψης του μυστηρίου, ως μαγικής πράξεως που φέρει το καλό την ευτυχία και την επιτυχία.

Εξ’ επόψεως λοιπόν Ορθοδόξου, ο θάνατος δεν είναι ο θρήνος του χαμού, η κηδεία του Θεού κατά την Μεγάλη Παρασκευή που έχει ανάσταση κατ’ ανάγκην, για να μη τυχόν μελαγχολήσουμε από την απελπισία.

Η Ανατολή δεν δέχεται ουδαμώς τον ευτελισμό και την επικάλυψη των γεγονότων με ιερά χρώματα και συναισθήματα.

Η ταφή του Χριστού και η ανάσταση Του είναι γεγονότα και όχι σύμβολα ή περιστατικά ντυμένα με μεταφυσικό χαρακτήρα. Εξηγούμε όπως και άλλη φορά είπαμε απ΄ αυτό το αφιέρωμα αυτής της Εφημερίδος, ότι και αυτή η λέξη μεταφυσική δεν καλύπτει την Ορθόδοξη εμπειρία. π.χ. το φως της Θεότητος δεν είναι όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «υπόκριση θεότητος» αλλά φως Θεότητος. Κατά συνέπεια είναι αναγκαία η διευκρίνιση κτιστού και ακτίστου. Η διάκριση φύσεως και ενεργειών του Θεού.

Ο συμβολισμός του κρεμασμένου επί Σταυρού Αγίου Σώματος του Χριστού ως συμβόλου, προσηλωμένου για την αμαρτία μας δεν είναι παρά η αλληγορία της αποκαθηλώσεως των δικών μας παθών και όχι σύμβολο θανάτου. ‘Όπως συμβαίνει με τον Μωυσή, να παρουσιάζεται ως σύμβολο προνοίας ή ο Ηλίας ως σύμβολο κρίσεως.

Αν μόνο είναι σύμβολα τότε δεν παρευρέθησαν αληθινά στα γεγονότα της Αποκάλυψης του Φωτός αλλά ήταν κατά τον Αγ. Γρηγόριο τον Παλαμά φάντασμα υποκρίσεως.

Το βίωμα βεβαιεί και η βία του Αγίου Πνεύματος διανοίγει τους οφθαλμούς των Μαθητών Του που ενώ τον έβλεπαν κάθε μέρα, άργησαν να γευθούν ολότελα το ωράισμα της δόξης Του. Για τούτο και το βλέπω τον θάνατο και την Ανάσταση είναι για την Ορθοδοξία, καθορώ « κατ΄ αίσθηση και υπέρ αίσθηση το φως το απρόσιτο, απόρρητο, το άυλο, άκτιστο, θεοποιό» Αγ. Συμεών ο Ν. Θεολόγος. Ο δε Ι. Δαμασκηνός λέει « δεν έλαβε ο Κύριος επίκτητο το ωράισμα της Θείας Δόξας όπως ο Μωυσής, αλλά από έμφυτη Θεία Δόξα και λαμπρότητα».

Πως λοιπόν να μη κατανοείται ο θάνατος εις τα καθ’ ημάς, ως κοίμηση και αναμονή της Ανάστασης των πάντων κατά την Δευτέρα έλευση Αυτού;

Κουραστήκαμε από τις πολεμικές των ιδεολογικών συστημάτων και τον βέβαιο θετικισμό τους. Η γνησιότητα των βιωμάτων, μας καλεί να άρουμε τον θρήνο και να τον μεταβάλουμε σε μνήμη θανάτου κατά τους Αγίους Πατέρες, σε αγάπη από υποκρισία ή κοινωνική αναγκαιότητα.

Είναι λεπτή αυτή η αίσθηση όπως και της Ανάστασης, είναι καινή, χωρίς υπερβολή η ένταση της χαράς και περιχώρηση της λύπης και των πάντων, χαρμολύπη.

Δηλαδή έγερση μεγαλοσύνης ακόμα και με εκρήξεις, προτιμότερες όμως από το ψεύδος των λαοπλάνων και των οπαδών του φαντασμαγορικού. Ένεκα αυτής υπομένομε και κρατάμε την ιερολογία του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου που και αυτά εφτελίζονται με τον καιρό, υπό το κράτος του τρόμου και της ιδέας ότι κάποτε θα φύγουμε απ΄ αυτό τον κόσμο δια θανάτου. Υπάρχει συνέχεια; Το θέμα της Ανάστασης είναι η απάντηση. Σύμβολο ή Γεγονός; Στην Ορθοδοξία η απάντηση είναι όχι μόνο στο γεγονός μα και στην αιώνια θέα κατά χάριν, αυτού του φωτός της «αστραπής της Θεότητος».

Στην Ορθοδοξία αυτή η μεγαλοσύνη εκφράστηκε για άλλη μια φορά ως σαρκωμένο βίωμα Ανάστασης και αναζήτησης από τους νέους ανθρώπους, επί της σορού του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ. Η πατρότητα είναι υπόθεση αληθινού θανάτου και ανάστασης, υπόθεση οδύνης για μια ολόκληρη ζωή. Συχνότερα θάνατος, με συνεχή επεισόδια. Η Ανάσταση απολαβή και δώρο του Θεού, όχι αμοιβή και κενό σύμβολο. Η γνησιότητα του βιώματος στην Ορθοδοξία δεν έχει σκοπό να πείσει ανώδυνα, μα να αναστήσει, να στερεώσει συνειδήσεις. Είναι όντως υπόθεση ειλικρινείας. Γεγονός χωρίς τον ρεαλισμό των αποδείξεων, μα μαθητεία και από τα πάθη μας που όσο τα εξωραΐζουμε για να μη μας πουν, αποφεύγουμε προς το παρόν το σκάνδαλο, αλλά από τα μάτια των ανθρώπων. Ευτυχώς ο σκανδαλισμός του Ουρανού και τότε γίνεται αναμονή και ανοχή έως της μετανοίας.

Τότε ως Ορθόδοξοι μη κάνουμε το λάθος να τετραγωνίσουμε το θάνατο και να φιλοσοφήσουμε απλώς την Ανάσταση. Τα δάκρυα του Ουρανού θα γίνουν πέτρες και η υποκρισία της αρετής μας πλάκες θανάτου σιδηρές.

Στην Ορθοδοξία οι αρετές θαυμάζονται και προβάλλονται βγαλμένες όμως από την άρνηση των παθών. Αρετή κατ΄ επίφαση δεν υπάρχει. Η Θυσία του Θεανθρώπου αυτές τις ημέρες δεν ικανοποίησε την θεία δικαιοσύνη κατά την Θεολογία της Δύσεως, ενανθρωπίζεται για την σωτηρία του κόσμου.

(Από την Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ Ηρακλείου Κρήτης 17/4/1998)

ΣΤΟΛΗ ΑΦΘΑΡΣΙΑΣ του αειμνήστου Φωτίου Κόντογλου

Για του Χριστού την πίστιν την αγίαν,
για της πατρίδος την ελευθερίαν,
γι’ αυτά τα δύο πολεμώ,
γι’ αυτά να ζήσω επιθυμώ,
κι αν δεν τα αποκτήσω
τι μ’ ωφελεί να ζήσω;

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821 έχει μια πνοή αγιασμένη, κι η ιστορία της είνε σαν συναξάρι. Η Ελλάδα μπορεί να παρασταθεί σαν τη μητέρα των Μακκαβαίων που είδε να βασανίζονται και να σφάζονται μπροστά της τα παιδιά της ένα-ένα. Από τον καιρό που χάθηκε η Κωνσταντινούπολη, η πατρίδα μας μαυροφόρεσε σαν χαροκαμένη χήρα· οι άνδρες ήτανε σαν ασκητές, οι γυναίκες σαν καλογρηές, τα τραγούδια μας γεμάτα πόνο και ελπίδα, τη λεγόμενη «χαρμολύπη», σαν χερουβικά, σαν τροπάρια.

Μια αγιωσύνη τα τύλιγε όλα. Οι καρδιές ήτανε, με όλη την παληκαριά τους, συντετριμμένες και ταπεινωμένες. Γι’ αυτό κι η θρησκεία μας ήτανε αληθινή, επειδή η πίστη του Χριστού δεν ταιριάζει σε ανθρώπους απίκραντους και καλοπερασμένους, κατά τα λόγια του Χριστού που λέγει: «εν τω κόσμω θλίψιν έξετε», και στενή και τεθλιμμένη η οδός».

Μα όσα χάνει ο άνθρωπος σε καλοπέραση, τα κερδίζει «εκατονταπλασίονα» σε βάθος πνευματικό. Και το έθνος μας που στάθηκε κακότυχο και βασανισμένο, από την άλλη μεριά στάθηκε ευλογημένο, κατά τον λόγο που λέγει ο Σολομών για όσους μαρτυρούνε για την αλήθεια: «και γαρ εν όψει ανθρώπων εάν κολασθώσιν, η ελπίς αυτών αθανασίας πλήρης· και ολίγα παιδευθέντες, μεγάλα ευεργετηθήσονται». Και ποια είνε αυτή η αντάμειψη; Η αντάμειψη ήτανε πως ντυθήκανε με κάποια στολή αφθαρσίας αυτοί που ζούσανε «υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, εν ερημίαις πλανώμενοι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης».

Για τούτο, όποιος άνθρωπος έχει καρδιά καθαρή, και νιώσει την Ελληνική Επανάσταση, σαν να τραβιέται από κάποιον μαγνήτη, ας είνε κι άλλης φυλής άνθρωπος, χωρίς να γνωρίζει καλά- καλά από πού βγαίνει αυτή η γλυκύτητα και η κατανυκτική αγάπη, μ’ όλο που ακούει σκοτωμούς, μαρτύρια και μοιρολόγια, που σε άλλη περίσταση αγριεύουνε τον άνθρωπο. Θαρρεί πως δεν γινήκανε στ’ αληθινά αυτά που ακούει, αλλά πως είνε κάποιο έμορφο παραμύθι.

Τα πιο σκληρά πράγματα χάνουνε τη σκληρότητά τους, καν φονικά, καν αγωνίες κάθε λογής, φτώχια, κρύο, πείνα, αρρώστεια, ορφάνια. Κάποιος μυστικός πλούτος τα χρυσώνει όλα, ο της αφθαρσίας ο Παράκλητος (ο Παρηγορητής), το Πνεύμα το Άγιον. Αυτή είναι που λέγω στολή Αφθαρσίας κι ελπίδα Αθανασίας.

Η Ελληνική Επανάσταση είνε σαν το χάλκινο μοσχάρι που έκανε ένας τεχνίτης για τον τύραννο Φάλαρη και που το πύρωνε με φωτιά και σφαλούσε στην κοιλιά του όσους ήθελε να βασανίσει για να ψηθούνε ζωντανοί. Μα αντί ν’ ακούγονται βογκητά και φρικτοί θρήνοι από το στόμα του βοδιού, έβγαιναν τραγούδια χαρούμενα, επειδή ο τεχνίτης είχε βάλει επιτήδεια στο λαρύγγι του βοδιού κάποιο όργανο που άλλαζε τους θρήνους σε χαρούμενη μουσική.

Ο Αθανάσιος Διάκος τραγουδούσε περασμένος στη σούβλα, κι οι γυναίκες του Ζαλόγγου χορεύανε και πέφτανε στον γκρεμνό. Κι όλοι οι Έλληνες, άνδρες, γυναίκες, μικροί, μεγάλοι, δεσποτάδες, παπάδες, λαϊκοί, ψέλνανε σαν να τραγουδούσανε και τραγουδούσανε σαν να ψέλνανε, όπως οι τρεις Παίδες της καμίνου που δοξολογούσανε τον Θεό χορεύοντας μέσα στη φωτιά σαν να δροσολογιότανε.

Απ’ όλη την αιματοβαμμένη Ελλάδα ακουγότανε «ήχος καθαρός εορταζόντων», κι οι Έλληνες τρέχανε στον θάνατο «αγαλλομένω ποδί, Πάσχα κροτούντες αιώνιον». Γι’ αυτό μαγεύθηκε ο κόσμος, χωρίς να ξέρει γιατί. Εκείνο που τους μάγευε ήτανε η Ελπίδα της Αθανασίας που βγαίνει από την Ορθοδοξία και που τα σκεπάζει όλα με την χαρούμενη πνοή της.

 Η χαρά του Χριστού είνε ένα άνθος που φυτρώνει μοναχά στις καρδιές που πονούν. Για τούτο ο Δαυΐδ έλεγε: «Κύριε εν θλίψει επλάτυνάς με». Κι οι ασκηταί της Ορθοδοξίας τη λέγανε «Χαρμολύπη» ή «Χαροποιόν πένθος», αυτή τη χαρά που βγαίνει από τη συντριμμένη καρδιά. Η Ελληνική Επανάσταση ήτανε τα χαρούμενα ορμήματα του Ποταμού της Ορθοδοξίας. Γι’ αυτό τη μισήσανε και την πολεμήσανε οι «ψευδάδελφοι», εκείνοι που ιδρύσανε στ’ όνομα του Χριστού ένα σύστημα εγκόσμιας ευδαιμονίας, κάποιον «αριστοκρατικό χριστιανισμό» που τραβά τις ματαιόδοξες ψυχές, και τις ξεραίνει από τη χαρά του Χριστού, από τη «χαρμολύπη»[1].

Οι Έλληνες του καιρού εκείνου ήτανε «πτωχοί τω πνεύματι», κατά τους έξυπνους του κόσμου. Ήτανε απλοί και φυσικοί, κι η όψη τους, τα λόγια τους, οι συνήθειές τους, τα φερσίματά τους ήτανε αληθινά, δηλαδή Ελληνικά. Η ψυχή τους ήτανε δεμένη με τη φύση και τη θρησκεία τους. Λεοντόκορμοι άνδρες που βαστούσανε από αρχαία αίματα, ζούσανε στον ανοιχτόν αγέρα όπως τους έπλασε ο Θεός, με γένεια, με μουστάκια, με μακρυά μαλλιά σαν το Χριστό, γοργοπόδαροι, λιγόφαγοι, θρήσκοι, ταπεινοί μπροστά στους γεροντότερους και στους παπάδες, με ψυχή γεμάτη κρυφά πλούτη.

Απάνω απ’ όλα ήτανε η Θρησκεία, η Πίστις των Πατέρων μας. Κι οι λειτουργοί της ήτανε οι πνευματικοί τους, οι δάσκαλοί τους, οι προστάτες τους, οι παρηγορητές τους, οι δικαστές τους, οι εξομολόγοι τους. Ο πιο αγαπημένος αρματωλός για το λαό, ο πιο αγνός πολεμιστής, ο καινούριος άγιος Γιώργης, στάθηκε ένας παπάς, ο Αθανάσιος Διάκος, που σουβλίσθηκε για την Πίστη του Χριστού.

Άλλοι τέτοιοι αγιασμένοι που αγωνισθήκανε για την Πίστη, είνε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, ο Ησαΐας Σαλώνων, ο Ρωγών Ιωσήφ, ο Κυπριανός στην Κύπρο· τι λέγω; Νέφος ολόκληρο ρασοφορεμένοι, Ορθόδοξον Ιεράτευμα. Πριν να γίνει η Επανάσταση, χιλιάδες Νεομάρτυρες μαρτυρήσανε για την Πίστη, κι ύστερα ήρθανε οι αρματωλοί. Οι δεσποτάδες, οι παπάδες κι οι καλόγεροι είχανε γίνει σαν τους προφήτες που οδηγούσανε τον νέον Ισραήλ στη Γη της Επαγγελίας.

Οι αρματωλοί γινήκανε σαν ασκητές και ψέλνανε απάνω στο μετερίζι, και ξεστηθίζανε το Ψαλτήρι για παρηγοριά, με τα χαϊμαλιά στο στήθος που παριστάνανε τον Χριστό, την Παναγία, τον άη Γιώργη, τον άη Δημήτρη. Για φυλαχτό είχανε ή τίμιο ξύλο, ή άγιο λείψανο, ή ένα κομμάτι από το παλιόρασο του άγιου Κοσμά. Πολλοί αρματωλοί ήτανε ζωγραφισμένοι στα ερημοκκλήσια μαζί με τους αγίους. Η ζωγραφιά του Μεϊντάνη βρισκότανε στην εκκλησιά της Κατούνας, του Ανδρούτσου στο Μεγάλο Μετέωρο, του Διαμαντή Σπατούλη στην εκκλησιά στ’ Αλεποχώρι Μπότσαρη. Και τους σκοτωμένους τους θάβανε κοντά στην εκκλησιά.

Λοιπόν, δεν είνε αγιασμένη η Επανάστασή μας, δεν είνε η Ορθοδοξία ματωμένη για να φυλάξη την πίστη μας; Η Ορθοδοξία έγινε ένας λόγος άδειος στα στόματα των σημερινών φραγκοδασκαλευμένων δασκάλων. Μα η αληθινή Ορθοδοξία που είνε πλούτος και ρίζα αθανασίας, είνε φυτρωμένη βαθειά στην καρδιά του ορθοδοξώτατου λαού μας, που όσο δεν ήθελε να τουρκέψει, άλλο τόσο δεν θέλει να φραγκέψει.

Φώτης Κόντογλους

ΚΙΒΩΤΟΣ
ΜΗΝΙΑΙΟΝ ΦΥΛΛΑΔΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΔΙΔΑΧΗΣ
ΕΤΟΣ Β’ ΜΑΡΤΙΟΣ 1953 ΑΡΙΘ. ΦΥΛΛΟΥ 15

Η λατρεία κατά τη Μεγάλη Σαρακοστή – «Χαρμολύπη»

Alexander Schmemann

Για πολλούς, αν όχι για τους περισσότερους από τους ορθόδοξους χριστιανούς, η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελείται από έναν περιορισμένο αριθμό από τυπικούς κανόνες και διατάξεις όπου κυρίως επικρατεί το αρνητικό στοιχείο, όπως είναι: αποχή από ορισμένα φαγητά, απαγόρευση της ψυχαγωγίας, του χορού και ίσως κάθε θεάματος.

Σε τέτοιο δε βαθμό είναι η αποξένωσή μας από το πραγματικό πνεύμα της Εκκλησίας ώστε μας είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβουμε ότι υπάρχει «κάτι άλλο» στη Μεγάλη Σαρακοστή — κάτι χωρίς το οποίο όλες αυτές οι διατάξεις χάνουν πολύ από το νόημά τους.

Αυτό το «κάτι άλλο» μπορούμε θαυμάσια να το περιγράψουμε σαν μια «ατμόσφαιρα», σαν ένα «κλίμα» μέσα στο οποίο μπαίνει κανείς, και πάνω απ’ όλα σαν μια κατάσταση του νου, της ψυχής και του πνεύματος η οποία για επτά εβδομάδες διαπερνά ολόκληρη τη ζωή μας.

Ας τονίσουμε ακόμα μια φορά ότι ο σκοπός της Μεγάλης Σαρακοστής δεν είναι να μας επιβάλει πιεστικά μερικές τυπικές υποχρεώσεις, αλλά να «μαλακώσει» την καρδιά μας τόσο ώστε να μπορεί ν’ ανοιχτεί στις πραγματικότητες του πνεύματος, ν’ αποκτήσει την εμπειρία της κρυμμένης «δίψας και πείνας» για επικοινωνία με το Θεό.

Αυτή η «ατμόσφαιρα» της Μεγάλης Σαρακοστής, αυτή η ανεπανάληπτη «κατάσταση του νου»  δημιουργείται βασικά με τη λατρεία, με τις ποικίλες εναλλαγές που παρουσιάζονται στη λειτουργική ζωή αυτής της περιόδου.

Θεωρούμενες κάθε μια χωριστά αυτές οι εναλλαγές μπορεί να μας φανούν σαν ακατανόητες ρουμπρίκες (τυπικές διατάξεις), σαν επίσημοι κανονισμοί που εξωτερικά φαίνονται προσκολλημένοι στον τύπο αλλά αν τις εξετάσουμε σαν σύνολο μάς αποκαλύπτουν και μας μεταδίδουν το πνεύμα της Μεγάλης Σαρακοστής: μας κάνουν να δούμε, να νιώσουμε και να βιώσουμε τη «χαρμολύπη» που είναι το πραγματικό μήνυμα και το δώρο της Μεγάλης Σαρακοστής.

Μπορεί κανείς να πει, χωρίς να υπερβάλλει, ότι οι πνευματικοί πατέρες και οι ιεροί υμνογράφοι, που συνέθεσαν τους ύμνους του Τριωδίου και οι οποίοι λίγο λίγο οργάνωσαν τη γενική δομή για όλες τις ακολουθίες της Μεγάλης Σαρακοστής, οι οποίοι στόλισαν τη λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων με μια ειδική ομορφιά που τόσο της ταιριάζει, διαθέτουν μια θαυμαστή κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής.

Αυτοί πραγματικά ήξεραν την τέχνη της μετάνοιας και, κάθε χρόνο στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, κάνουν αυτή την τέχνη προσιτή σε όποιον από μας έχει αυτιά για ν’ ακούει και μάτια για να βλέπει.

Είπαμε ότι η γενική εντύπωση είναι αυτό που λέμε «χαρμολύπη».Όταν κάποιος, έστω και αν έχει περιορισμένες γνώσεις για τη λατρεία, μπει στην Εκκλησία όσο διαρκούν οι ακολουθίες της Μεγάλης Σαρακοστής, σχεδόν αμέσως — είμαι βέβαιος — θα καταλάβει αυτή την κάπως αντιφατική έκφραση.

Από τη μια μεριά, μια κάποια ήρεμη θλίψη διαποτίζει την ακολουθία: τα άμφια είναι σκούρα, οι ακολουθίες διαρκούν περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως και είναι πιο μονότονες, σχεδόν δεν υπάρχει κίνηση.

Τα αναγνώσματα και οι ψαλμοί εναλλάσσονται, αλλά παρ’ όλα αυτά φαίνεται σαν να μη «συμβαίνει» τίποτε: Σε τακτά διαστήματα ο ιερέας βγαίνει από το ιερό και λέει πάντοτε την ίδια σύντομη ευχή και όλο το εκκλησίασμα συνοδεύει κάθε αίτηση αυτής της προσευχής με μετάνοιες. Έτσι για αρκετή ώρα στεκόμαστε σ’ αυτή τη μονοτονία, σ’ αυτή την ήρεμη θλίψη.

Αλλά κατόπιν αρχίζουμε να νιώθουμε ότι ακριβώς αυτή η παράταση και η μονοτονία μας χρειάζεται αν θέλουμε ν’ αποκτήσουμε εμπειρία από την κρυμμένη, και κατ’ αρχήν απαρατήρητη «επίδραση» της ακολουθίας.

Σιγά σιγά αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ή μάλλον να αισθανόμαστε ότι αυτή η θλίψη στην πραγματικότητα είναι «ευθυμία» ότι μια μυστηριώδης μεταμόρφωση πρόκειται να συμβεί μέσα μας. Είναι σαν να φτάνουμε σ’ ένα μέρος όπου οι θόρυβοι και οι αναστατώσεις της ζωής του δρόμου και όλων όσων συνήθως γεμίζουν τις μέρες ακόμα και τις νύχτες μας, δεν έχουν δικαίωμα εισόδου, σ’ ένα μέρος όπου αυτά δεν έχουν καμιά δύναμη.

Όλα όσα μας φαίνονται υπερβολικά σημαντικά ώστε να γεμίζουν το μυαλό μας, όλη αυτή η κατάσταση αγωνίας που μας έγινε ουσιαστικά δεύτερη φύση, εξαφανίζονται και αρχίζουμε να νιώθουμε ελεύθεροι, ανάλαφροι και ευτυχισμένοι.

Δεν είναι η θορυβώδης και επιφανειακή ευτυχία που πηγαινοέρχεται είκοσι φορές τη μέρα και είναι πολύ εύθραυστη και φευγαλέα, αλλά είναι η βαθιά ευτυχία που έρχεται όχι από μια συγκεκριμένη και ειδική αιτία αλλά από την ψυχή μας που έχει, σύμφωνα με τα λόγια του Dostoyevsky, «αγγίξει έναν άλλο κόσμο».

Και αυτό που άγγιξε είναι καμωμένο από φως, ειρήνη και χαρά, από μια ανέκφραστη εμπιστοσύνη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν γιατί οι ακολουθίες πρέπει να έχουν μεγάλη χρονική διάρκεια και να είναι κάπως μονότονες.

Καταλαβαίνουμε ότι, απλούστατα, είναι αδύνατο να περάσουμε από μια συνηθισμένη κατάσταση του νου, καμωμένη σχεδόν αποκλειστικά από αναστατώσεις, συνωστισμό και φροντίδες, και να φτάσουμε σ’ αυτή τη νέα κατάσταση χωρίς πρώτα να ηρεμήσουμε και χωρίς να αποκαταστήσουμε μέσα μας ένα βαθμό εσωτερικής σταθερότητας.

Να γιατί εκείνοι που βλέπουν τις ακολουθίες της Εκκλησίας μόνο στα πλαίσια των «υποχρεώσεων» και που πάντοτε ρωτούν για το λιγότερο δυνατό («πόσο συχνά πρέπει να πάμε στην Εκκλησία; Κάθε πότε πρέπει να προσευχόμαστε;») δεν μπορούν ποτέ να καταλάβουν την αληθινή φύση της λατρείας, η οποία έχει σκοπό να μας μεταφέρει σ’ ένα διαφορετικό κόσμο — στον κόσμο της Παρουσίας του Θεού!

— Εκεί όμως μας μεταφέρει σιγά σιγά γιατί η πεσμένη μας φύση έχει χάσει την ικανότητα να μπαίνει στον κόσμο αυτό φυσικά.

Έτσι, όσο βιώνουμε αυτή τη μυστηριώδη ελευθερία, όσο γινόμαστε «ανάλαφροι και ειρηνικοί», η μονοτονία και η θλίψη των ακολουθιών αποκτούν μια καινούργια σημασία, μεταμορφώνονται.

Μια εσωτερική ομορφιά τις φωτίζει σαν την πρωινή ηλιαχτίδα που, ενώ ακόμα στην κοιλάδα είναι σκοτάδι, στις βουνοκορφές αρχίζει να φωτίζει. Αυτό το «φως» και η κρυφή χαρά έρχονται από τα επαναλαμβανόμενα «αλληλούια»5,από ολόκληρη τη μουσική απόχρωση της λατρείας της Μεγάλης Σαρακοστής.

Αυτό που στην αρχή παρουσιάστηκε σαν μονοτονία τώρα αποκαλύπτεται σαν ειρήνη· ό,τι ακουγόταν σαν θλίψη βιώνεται τώρα σαν την εντελώς πρώτη κίνηση της ψυχής να ξαναβρεί το χαμένο βάθος της. Γι’ αυτό και ο πρώτος στίχος του «αλληλούια» διακηρύττει κάθε πρωί στη διάρκεια της Σαρακοστής: «εκ νυκτός ορθρίζει το πνεύμα μου προς σε, ο Θεός, διότι φως τα προστάγματά σου επί της γης».

«Χαρμολύπη» λοιπόν είναι: η θλίψη για την εξορία μου, για την καταστροφή που έχω κάνει στη ζωή μου· είναι η χαρά για την παρουσία του Θεού και τη συγγνώμη Του, η χαρά για την ξαναγεννημένη επιθυμία για το Θεό, η ειρήνη από την επιστροφή στο σπίτι.

Αυτή ακριβώς είναι η ατμόσφαιρα της λατρείας στην περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής. Τέτοια είναι η πρώτη και γενική επίδρασή της στην ψυχή μου.

 

Αντιγραφή για το »σπιτάκι της Μέλιας»

Alexander Schmemann
Μεγάλη Σαρακοστή πορεία προς το Πάσχα
Μετάφραση από το Αγγλικό: Ελένη Γκανούρη
Αθήνα 1999
Τίτλος πρωτοτύπου: Great Lent, Journey to Pascha
Πρώτη έκδοση: 1969 από το St. Vladimir’s Seminary PRESS

Tου Φώτη Κόντογλου : «χαρμολύπη ή χαροποιόν πένθος»

Αληθινά, είναι βλογημένοι και καλότυχοι όσοι καταλάβανε γρήγορα την πίκρα που βρίσκεται μέσα στις χαρές του κόσμου και πήγανε κοντά στο Χριστό που μακάρισε «τους πτωχούς τω πνεύματι, τους πενθούντας, τους πραείς, τους ελεήμονας, τους καθαρούς τη καρδία, τους ειρηνοποιούς». Οι άνθρωποι με το σαρκικό φρόνημα, ας τους νομίζουν δυστυχισμένους, παραπεταμένους, περιφρονημένους, ακοινώνητους, άχαρους, στερημένους, πικραμένους. Αυτοί οι καλότυχοι έχουν πάρει δώρο από τον Κύριο να αλλάζουν θαυμαστά το πένθος σε χαρά, τα δάκρυα σε αγαλλίαση. Σ΄ αυτούς γίνεται το μυστήριο εκείνης της θαυμαστής καταστάσεως που λέγεται από τους Πατέρες «χαρμολύπη ή χαροποιόν πένθος». Ταύτα είναι τα δώρα του Αγίου Πνεύματος, που είναι ακατανόητα στους σαρκικούς ανθρώπους. 

(Φώτης Κόντογλοy

Η χαρμολύπη της Ορθοδοξίας | Ομιλία γέροντος Λουκά Φιλοθεΐτη

Η θρησκεία της χαράς

Το χαμόγελο του Γέροντα Ιωσήφ

Αφορμή γι’ αυτό το post έδωσε ένα δημοσίευμα αντιχριστιανικού blog, μετά την κοίμηση του αγίου Γέροντα Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.
Όταν έγινε γνωστό ότι ο άγιος χαμογέλασε μετά θάνατον, γνωστός δημοσιογράφος, που νόμιζε πως έτσι προσφέρει «ενημέρωση» για το «αμαρτωλό Βατοπαίδι» (που ήταν το μοναστήρι του Γέροντα), έδωσε στη δημοσιότητα μια παλιά συκοφαντική κατηγορία για τον άγιο, ότι δήθεν ήταν παιδεραστής! [Ανατροπή αυτής της κατηγορίας (που προερχόταν μάλιστα από εκκλησιαστικούς κύκλους!) δες εδώ].
Φανατικό αντιχριστιανικό blog παρουσίασε το θέμα, τονίζοντας ότι ο άγιος Γέροντας γέλασε μετά θάνατον (κάτι που προφανώς δεν πιστεύουν οι διαχειριστές του blog) «επειδή είναι αμαρτία να γελάς όσο ζεις»!…
Ας σχολιάσουμε λοιπόν λίγο το θέμα.
Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ
Η Ορθοδοξία είναι η θρησκεία της χαράς. Θρησκεία της χαράς δεν είναι ο παγανισμός, με τις οργιαστικές τελετουργίες του (δίπλα στις ανθρωποθυσίες και τη λατρεία δαιμονικών «θεοτήτων»), αλλά η Ορθοδοξία – στην οποία εντάσσω και την παράδοση της αρχαίας Εκκλησίας, των πρώτων χιλίων ετών, ανατολής και δύσης.
Η ορθόδοξη υμνογραφία, εκτός από ύμνος προς το Θεό, είναι και ένας ύμνος στη χαρά: «Ευφραίνεσθε, δίκαιοι· ουρανοί αγαλλιάσθε· σκιρτήσατε, τα όρη, Χριστού γεννηθέντος!». «Τα σύμπαντα σήμερον χαράς πληρούνται». «Χαίρετε, λαοί, και αγαλλιάσθε». «Χορεύουσιν άγγελοι πάντες εν ουρανώ». «Τέρπου, χόρευε και αγάλλου, Ιερουσαλήμ». «Δέχου παρ’ ημών χαράς ευαγγέλια της αναστάσεως Χριστού!». «Ησαΐα, χόρευε».
Ίσως βέβαια ένας αθεϊστής θεωρήσει σκανδαλώδες ότι αιτίες των παραπάνω χαρμόσυνων εκφράσεων είναι η γέννηση και η ανάσταση του Χριστού. Ασφαλώς σ’ εκείνον θα έδινε μεγαλύτερη χαρά ένα μεγάλο χάμπουργκερ. Αν είναι πιο εκλεπτυσμένος, θα προτιμούσε μια όπερα ή μια έκθεση ζωγραφικής – τι να κάνουμε, ο καθένας χαίρεται με ό,τι προτιμά. Μόνο που η δική μας χαρά είναι η αιώνια χαρά, ενώ η δική του –ας μου επιτραπεί να το πω– είναι υποκατάστατο…
ΓΕΛΟΥΝ ΟΙ ΑΓΙΟΙ;

Ο Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, ολοζώντανος και γελαστός!...

Είναι αλήθεια ότι οι άγιοι Πατέρες δε συμπαθούν τον «άτακτο γέλωτα» (χαχανητό), γιατί τον θεωρούν ξέσπασμα κι όχι έκφραση αυθεντικής χαράς. Και το ξέσπασμα αυτό μπορεί να φανερώνει επιπολαιότητα, να έχει ως αιτία χυδαία ή χοντροκομμένα αστεία ή να είναι κοροϊδία σε βάρος του συνανθρώπου. Ο γέλωτας αυτός συμβαίνει σε συμπόσια και είναι αποτέλεσμα μέθης, συνοδεύεται από «χοντρά αστεία», παρέα με γυναίκες ελευθέρων ηθών κ.λπ. κ.λπ.
Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο γίγαντας της φιλανθρωπίας:

Επειδή γαρ ως τα πολλά εν συμποσίοις ο διάβολος εφεδρεύει μέθην και αδηφαγίαν έχων αυτώ συμμαχούσαν, και γέλωτα άτακτον, και ψυχήν ανειμένην, μάλιστα τότε δει και προ τραπέζης, και μετά τράπεζαν, επιτειχίζειν αυτώ την από των ψαλμών ασφάλειαν, και κοινή μετά της γυναικός και των παίδων αναστάντας από του συμποσίου, τους ιερούς αδειν ύμνους τω Θεώ (Χρυσόστομος, Εις τους Ψαλμούς, PG 55,157).

Σε απλά νεοελληνικά:

«Επειδή τις πιο πολλές φορές στα γλέντια καραδοκεί ο διάβολος, έχοντας συμμάχους το μεθύσι, την πολυφαγία, το άτακτο γέλιο και την ψυχή που αγαπά την αμαρτία [ανειμένη = χωρίς περιορισμούς], κυρίως τότε πρέπει (και πριν το φαγητό και μετά το φαγητό) να οχυρώνεται ο άνθρωπος με ψαλμούς, να σηκώνεται από το γλέντι μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά του και να ψάλλει».

Το εκπληκτικό αυτό απόσπασμα ΔΕΝ αποτρέπει τους ανθρώπους από το να διασκεδάσουν, αλλά προτρέπει τους άντρες να διασκεδάσουν μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά τους, δηλ. με την οικογένειά τους!!! Όχι μόνο με τους φίλους τους, γιατί τότε καραδοκεί ο κίνδυνος εκτροπής! Και φυσικά να συνοδεύσουν το γλέντι τους με προσευχή (πάλι όλοι μαζί), για να προστατευτούν από πράξεις που δεν ταιριάζουν με την προσευχή [ευχαριστώ το φίλο που μου επισήμανε το χωρίο].
Όμως, ακόμη και τον «άτακτο γέλωτα» οι άγιοι δεν τον θεωρούν αμαρτία – πολύ περισσότερο, το γέλιο γενικά δεν θεωρείται αμαρτία: αλλιώς θα υπήρχαν εκκλησιαστικοί κανόνες, που θα ζητούσαν να απέχει από τη θεία Μετάληψη για ένα διάστημα όποιος γελά, ή έστω όποιος χαχανίζει. Κάτι τέτοιο όμως (που θα ήταν και παράλογο) δεν υπάρχει. Ας σημειώσουμε εδώ ότι το τρανταχτό γέλιο του σύγχρονου αγίου Ευμένιου Σαριδάκη, που θα αναφέρουμε παρακάτω (το οποίο μάλιστα μετέδιδε και στους άλλους), φανερώνει ότι μια αθώα καρδιά γελάει όπως θέλει χωρίς να βλάπτεται ψυχικά. Η Ορθοδοξία δεν έχει αλύγιστους ηθικούς νόμους, αλλά μόνο ψυχοθεραπευτικές συμβουλές.

Το παιδικό χαμόγελο του Γέροντα Σωφρόνιου

Αυθεντική έκφραση χαράς, κατά τους ορθόδοξους αγίους, είναι η ιλαρότητα (φωτεινότητα του προσώπου). Γι’ αυτό και στον εσπερινό ο Χριστός εξυμνείται με έναν αρχαίο χριστιανικό ύμνο, στον οποίο χαρακτηρίζεται «Φως ιλαρόν» (=χαρούμενο).
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό βέβαια της Ορθοδοξίας είναι η έντονη παρουσία της χαρμολύπης (συνύπαρξης χαράς και λύπης). Η χαρμολύπη οφείλεται σε ταυτόχρονες αιτίες για να είναι χαρούμενος και για να είναι λυπημένος. Είμαι χαρούμενος π.χ. γιατί είμαι υγιής, γιατί βλέπω την ομορφιά της μέρας ή της φύσης, γιατί βρίσκομαι κοντά στους αγαπημένους μου, γιατί (ακόμη κι αν δεν είμαι υγιής ούτε κοντά στους δικούς μου) ζω την παρουσία του Χριστού στην καρδιά μου, είμαι όμως ΚΑΙ λυπημένος γιατί δεν ξεχνώ πως είμαι αμαρτωλός, καθώς και γιατί γύρω μου υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που κουβαλάνε πληγές και λύπες.
Ίσως γι’ αυτό ο π. Ευμένιος, ο Γελαστός Άγιος, είπε σε κάποια που παρατήρησε γι’ αυτόν πως γελούσε πολύ και τον σύγκρινε με κάποιον άλλο, που δε γελούσε: «Αυτούς που δε γελάνε, τους αγαπάει πιο πολύ ο Θεός». Το είπε ασφαλώς από ταπείνωση, επειδή ο ίδιος γελούσε πάρα πολύ, ενώ πρέπει και να ξέρουμε πως ο Θεός αγαπάει εξίσου όλους τους ανθρώπους (άπειρα), όμως θα εννοούσε πως η συνειδητοποίηση των αμαρτιών μας και ο πόνος των συνανθρώπων (για τον οποίο συχνά έχουμε κι εμείς ευθύνη) παρακινεί τους πιο ευαίσθητους σε σοβαρότητα και αυτή η σοβαρότητα (ετοιμότητα για μετάνοια [δηλ. αλλαγή προς το καλύτερο] και συμμετοχή στον πόνο του άλλου) ανοίγει την καρδιά μας προς το Θεό. Αυτή τη σοβαρότητα την είχε πολλές φορές και ο ίδιος, αν και τόσο γελαστός, όπως θα δούμε πιο κάτω.
[Αν τα παραπάνω λόγια σκανδαλίζουν κάποιον αδελφό μας, άθεο ή έστω αρνητικό προς «τους παπάδες», έχω να του πω ότι δε θα σκανδαλιζόταν αν είχε μπροστά του έναν καλλιτέχνη μονίμως συνοφρυωμένο λόγω της τέχνης του ή έναν ερευνητή πάντα σκεφτικό ή έναν ακτιβιστή μελαγχολικό (ή και οργισμένο) λόγω του ανθρώπινου πόνου, με τον οποίο παλεύει. Ας μη βιάζεται λοιπόν να σκανδαλίζεται και για τα λόγια ενός αγίου, έστω κι αν δεν τα καταλαβαίνει ή αν «δε συμφωνεί» μ’ αυτά]. Επίσης υπάρχει το παράδοξο χάρισμα των δακρύων, που εκδηλώνεται όταν η ψυχή έχει γίνει πάρα πολύ λεπτή & ευαίσθητη μπροστά
α) στις δικές της αμαρτίες
β) στη δυστυχία των άλλων,
γ) στον κίνδυνο να μη σωθεί όχι μόνον η ίδια, αλλά και ο αμαρτωλός συνάν-θρωπος,
δ) στη χαρμόσυνη επίσκεψη του ολόφωτου και ηθικά πεντακάθαρου Θεού, του Χριστού, που έρχεται να γιατρέψει τις ηθικές πληγές της ψυχής του αμαρτωλού και ώς τότε απελπισμένου ανθρώπου (για την αυθεντικότητα αυτής της εμπειρίας δες εδώ).
Τα δάκρυα αυτά ξεπλένουν την ψυχή και, κατά τους αγίους Πατέρες, δεν απελπίζουν, αλλά γιατρεύουν την απελπισία και αναζωογονούν (1).
Στα βιβλία των αγίων Πατέρων υπάρχουν πολλά σημεία όπου κάνουν χιούμορ.
Από τις βιογραφίες σύγχρονων αγίων Γερόντων, όπως ο Παΐσιος, ο Πορφύριος, η Γερόντισσα Γαβριηλία κ.ά., ξέρουμε ότι γελούσαν και έκαναν χιούμορ. Επίσης, μια από τις πιο γνωστές φωτο του (γενικά μάλλον εσωστρεφούς) αγίου Γέροντα Σωφρόνιου του Essex είναι εκείνη που τον εμφανίζει να γελάει, και μάλιστα με ένα γέλιο εντελώς παιδικό (την είδες πιο πάνω)! Γελάει στη φωτογραφία της και η αγία Μαρία Σκόμπτσοβα, η ακτιβίστρια της Γαλλίας και Νεομάρτυρας (από τους Ναζί).

Το χαμόγελο της αγίας Μαρίας Σκόμπτσοβας

Οι βιογραφίες των παλαιών αγίων συνήθως δεν είναι τόσο αναλυτικές, ώστε να ξέρουμε «αν γελούσαν». Ωστόσο είναι φανερό, από μια συγκριτική μελέτη βιογραφιών παλαιών και σύγχρονων αγίων, ότι όλοι είχαν και έχουν το ίδιο πνεύμα. Οι σύγχρονοι άγιοι είναι παρόμοιοι με τους παλιούς. Άρα, όπως σήμερα έχουμε γελαστούς αγίους, είχαμε πάντα.
«Χαρά μου, Χριστός ανέστη!» ήταν η φράση, με την οποία χαιρετούσε τους ανθρώπους ο μεγάλος άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ (1759-1833).
Φυσικά μπορεί ένας άγιος να είναι μελαγχολικός ή και αγέλαστος λόγω ιδιοσυγκρασίας – μήπως πρέπει να τον λασπολογήσουμε γι’ αυτό ως δήθεν «άνθρωπο που καταπνίγει τη χαρά της ζωής»; Αστείο πράγμα.
ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Υπενθυμίζω μερικά περιστατικά, που έχουν να πουν κάτι για το θέμα μας:
1) Κάποτε ένας κυνηγός είδε στην έρημο το Μέγα Αντώνιο να παίζει με τους μαθητές του (δηλ. με αρχάριους αναχωρητές, ενήλικες προφανώς, που είχαν τεθεί υπό την πνευματική του καθοδήγηση). Ο κυνηγός σκανδαλίστηκε και σκέφτηκε ότι οι ασκητές έπρεπε να είναι πάντα σοβαροί και εσωστρεφείς, όχι να παίζουν. Ο άγιος, που έπιασε τη σκέψη του, τον κάλεσε κοντά του.
«Τέντωσε το τόξο σου» του είπε. Ο κυνηγός το τέντωσε. «Τέντωσέ το κι άλλο. Κι άλλο». «Δε μπορώ να το τεντώσω άλλο» είπε στο τέλος ο κυνηγός, «γιατί θα σπάσει».
«Και την ψυχή του ανθρώπου» είπε ο άγιος «δε μπορείς να την τεντώνεις διαρκώς, γιατί θα σπάσει».
2) Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας, πρώην ληστής που μετανόησε, μπήκε στην έρημο κι έγινε μεγάλος ερημίτης της αρχαίας εποχής, ήταν πολύ φιλόξενος και «εδέχετο μετά χαράς» τους επισκέπτες του (προφανώς όχι αγέλαστος και σκυθρωπός), γνωστούς και άγνωστους, τους οποίους περιποιόταν με όσα μέσα είχε και έκανε μαζί τους ωφέλιμες συζητήσεις. Αντίθετα, ο άγιος Αρσένιος ο Μέγας ήταν εσωστρεφής, ζούσε μακριά από τους άλλους και δύσκολα του παίρνανε κουβέντα οι επισκέπτες του, ακόμη και αναχωρητές που έρχονταν να τον δουν επειδή είχαν ακούσει για την αγιότητά του.
Ένας αναχωρητής, που είχε επισκεφτεί και τους δύο Γέροντες, απορούσε πώς γίνεται να είναι και οι δύο άγιοι. Έτσι, είδε ένα όραμα: δυο όμοια πλοία έπλεαν σε ποτάμι και στο καθένα βρισκόταν ο ένας άγιος· ο άγιος Αρσένιος ήταν γαλήνιος και πανευτυχής, γεμάτος από τη θεία χάρη, ενώ ο άγιος Μωυσής είχε μια συντροφιά αγγέλους που τον τάιζαν κερήθρες με μέλι!
Το όραμα αυτό φανερώνει ότι και οι δύο ήταν άγιοι, απλά με διαφορετικό τρόπο ο καθένας. Οι άγιοι δεν είναι φωτοτυπίες – κι αν αυτό δεν είναι αποδοχή της διαφορετικότητας, τότε τι είναι; Κι αν ο άγιος Μωυσής δεν είναι απάντηση στο θέμα της χαράς, τότε τι είναι;

Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας

3) Με το χιούμορ στα έργα και στην αλληλογραφία των Τριών Ιεραρχών ασχολείται ο Κωνσταντίνος Νικολακόπουλος στα Ερμηνευτικά μελετήματα από ρητορικής και υμνολογικής απόψεως, Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 231-254.
Εκεί εντοπίζει σημεία όπου οι τρεις μεγάλοι άγιοι (αλλά και επιστήμονες και φιλόσοφοι και αγωνιστές της φιλανθρωπίας) κάνουν χιούμορ, είτε μεταξύ τους (οι άγιοι Βασίλειος και Γρηγόριος, που ήταν φίλοι – ενώ ο Χρυσόστομος έζησε μια γενιά μετά) είτε προς άλλους.
Γράφει μεταξύ άλλων:
Ενυπωσιακά παραδείγματα γραφής του παιδαγωγικού χιούμορ και των Τριών Αγίων βρίσκουμε σε όλα τα είδη των κειμένων τους και σε όλες τις συνάφειες περιεχομένου, όπως στην αλληλογραφία με φίλους, στα εποικοδομητικά ποιμαντικά κηρύγματά τους, στα θέματα εκκλησιαστικής πολιτικής ή ακόμη και στα αντιαιρετικά τους έργα.
Από τα παραδείγματα που αναφέρει τα πιο χαριτωμένα φυσικά είναι όσα περιέχονται στην αλληλογραφία τους. Επιλέγω ένα:
Ένα αντιπροσωπευτικό χωρίο, σχετικά με τη χιουμοριστική αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής, μας έχει διασωθεί στα κείμενα του αγίου Γρηγορίου, ο οποίος υπέφερε από αρθρίτιδα. Αναφερόμενος λοιπόν περιπεκτικά και αυτοσαρκαστικά στην αρρώστια του, δικαιολογείται και δηλώνει αδυναμία να παρευρεθεί σε κάποιον γάμο, χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του «παντελώς άωρον και ου γαμικόν, δύο ποδαλγοί περιφερόμενοι και γελώμενοι» [=εντελώς αταίριαστο και μη γαμήλιο, δυο πονεμένα πόδια που θα τριγυρνάνε και θα τα κοροϊδεύουν].
Ο ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ «ΓΕΛΑΣΤΟΣ ΑΓΙΟΣ» π. ΕΥΜΕΝΙΟΣ ΣΑΡΙΔΑΚΗΣ
Ο μεγάλος αυτός σύγχρονος δάσκαλος της ορθόδοξης αγιότητας ήταν Κρητικός και ζούσε στο Νοσοκομείο Λοιμωδών στην Αγία Βαρβάρα Αττικής, όπου λειτουργούσε και συμπαραστεκόταν στους λεπρούς και τους άλλους ασθενείς, στους επισκέπτες και τους συγγενείς των ασθενών, αλλά και σε πλήθος ανθρώπων που τον είχαν γνωρίσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και τον επισκέπτονταν για πνευματική ωφέλεια. Μάλιστα, είχε εισαχθεί αρχικά στο νοσοκομείο λεπρός, θεραπεύτηκε με φαρμακευτική αγωγή και μετά δεν έφυγε, αλλά, συγκλονισμένος από τον ψυχικό και σωματικό πόνο που αντίκρισε, αποφάσισε να αφιερώσει την υπόλοιπη ζωή του στην υπηρεσία των ανθρώπων που ζούσαν εκεί (εγώ θα έφευγα τρέχοντας με 1000, δυστυχώς – γι’ αυτό εγώ είμαι αμαρτωλός, ενώ ο π. Ευμένιος είναι άγιος). Είχε μάλιστα ως δικό του Γέροντα (=πνευματικό δάσκαλο) ένα λεπρό και τυφλό άγιο, τον άγιο Νικηφόρο. Ήταν τελείως άφραγκος και η απόλυτη παιδική ψυχή! Η βιογραφία του εδώ και αναφορά στην προσευχή του για αυτόχειρα εδώ.
Ο άγιος αυτός Γέροντας λοιπόν είχε χαρακτηριστικό του το τρανταχτό γέλιο! Έτσι φανερώνεται και η διάκριση ανάμεσα στο αληθινό γέλιο, που δεν πειράζει την αθώα ψυχή, και στο «άτακτο γέλιο» που είναι ξέσπασμα πάθους, το οποίο απορρίπτουν οι άγιοι Πατέρες. Στο βιβλίο του π. Σίμωνος Μοναχού π. Ευμένιος – Ο κρυφός άγιος της εποχής μας, σελ. 137-146 αναφέρεται σχετικά:
«Ο παππούλης μας γελούσε, γελούσε πολύ. Γελούσε με εμάς τους ανθρώπους και μας μετέδιδε τη χαρά του. Γελούσε με τους αγίους, με την Κυρία Θεοτόκο, με τους αγγέλους και μας μετέδιδε πάλι τη χαρά των αγίων, της Κυρίας Θεοτόκου, των αγγέλων, γι’ αυτό, όταν πηγαίναμε εκεί, μπορεί να ήμαστε στενοχωρημένοι και κουρασμένοι ψυχικά ή σωματικά, αλλά φεύγαμε… πετώντας.
Ο π. Ευμένιος γελούσε πολλές φορές και κατά τη διάρκεια των ακολουθιών, μπορεί την ώρα που διάβαζε το ιερό ευαγγέλιο ή όταν εθυμίαζε την Κυρία Θεοτόκο στην «Τιμιωτέρα» [σημαντικό τροπάριο για την Παναγία, που ψάλλεται σε ειδικό σημείο της καθημερινής πρωινής ακολουθίας (όρθρου)] ή την ώρα των παρακλήσεων [παράκληση ή «παρακλητικός κανόνας» = μουσικό + ποιητικό έργο, που αποτελεί προσευχή προς την Παναγία ή προς έναν άγιο (οι χριστιανοί συχνά διαβάζουν παρακλήσεις στο σπίτι τους, αλλά ψάλλονται & στην εκκλησία – δες πολλά δείγματα εδώ)]».

Ο Γέροντας Ευμένιος

Χαρμολύπη
«Ήταν πολύ χαριτωμένος και είχε το χάρισμα των δακρύων, της χαρμολύπης. Ενώ κάναμε ακολουθίες, πολλές φορές, ο Γέροντας ήταν μέσα στο Ιερό και προσευχόταν με το κομποσχοίνι και παρακολουθούσε και όσα διαβάζαμε. Εμείς απ’ έξω τον ακούγαμε που έκλαιγε. Και όταν έφτανε στο τέλος η ακολουθία, έβγαινε έξω από το Ιερό και έβλεπες τα μάτια του ή βουρκωμένα ή να τρέχουν δάκρυα. Και να χαμογελάει. Το συνηθισμένο χαρακτηριστικό του χαμόγελο. Εβίωνε την χαρμολύπη. Όπως το αντιλήφθηκα εγώ, τα δάκρυα της μετάνοιας, της κατάνυξης, ήταν που δημιουργούσαν αυτή την ανέκφραστη, την ανεκλάλητη χαρά. Τα ζούσε παράλληλα και τα δύο ο Γέροντας. Ήταν κάτι μοναδικό, που δεν το έχω ζήσει σε άλλους Γέροντες. Να γελάει τόσο πολύ και την ίδια στιγμή, παράλληλα, να κλαίει».
Ασυγκράτητα γέλια
«Όποιος τον πλησίαζε, έβλεπε έναν ιερέα, έναν καλόγερο, με έντονη χαρά στο πρόσωπό του. Αυτή η χαρά, πολλές φορές, εκφραζόταν με πολλά γέλια, που αναμιγνύονταν με τα λόγια του ή ξεχύνονταν από τις άκρες των κλειστών χειλιών του, όταν έμενε σιωπηλός. Το καταλάβαινες ότι ήταν γέλια ενός χαριτωμένου ανθρώπου [δηλ. ανθρώπου με θεία χάρη], μιας καρδιάς ξέχειλης από αληθινή, θεία γαλήνη και χαρά, που χυνόταν έξω και δρόσιζε, ξενίζοντας [=παραξενεύοντας] τους άλλους.
Ήταν εμφανές ότι ο π. Ευμένιος προσπαθούσε να συγκρατηθή από ταπείνωσι, να μη φανή αυτή η αγία ιδιαιτερότητα, μα δεν το κατάφερνε πάντοτε.
Όποτε τον επισκεπτόμουν έπαιρνα αυτό το δώρο, τη χαρά δηλαδή και τα «αλλιώτικα» γέλια του, που κυλούσαν ώς την δική μου καρδιά. Όταν φορούσε την ιερατική του στολή και έβγαινε στην Ωραία Πύλη για το «Ειρήνη πάσι» ή θυμίαζε την Παναγία μας στο τέμπλο, το πρόσωπό του, συγκρινόμενα με τα απαστράπτοντα άμφια, έλαμπε περισσότερο. Ιδιαίτερα μπροστά στην Θεοτόκο, στην Τιμιωτέρα ή στους Χαιρετισμούς, την χαιρετούσε πραγματικά πλημμυρισμένος χαρά και γελούσε μόνος αυτός, σαν να του είπε η Θεοτόκος μιαν ευχάριστη είδηση. […]»
Τα θεϊκά γέλια
«Το πρόσωπό του, φωτεινό, χαρούμενο και γελαστό. Κάποτε τον ερώτησε η σύζυγός μου Μαρία: «Γέροντα, πώς το καταφέρνετε αυτό;». Και η απάντηση δόθηκε αμέσως: Αυτά, ευλογημένη, είναι τα θεϊκά γέλια».
Μεγάλη κατάνυξι
«Υπήρχαν στιγμές, που ερχόταν σε κατάνυξη μεγάλη και τον άκουγα να κλαίει, είχε και φορές που τον άκουγα να γελά. Μια φορά, με κάποιον, κάναμε ο ένας στον άλλο ένα πείραγμα, κάναμε ένα λογοπαίγνιο, αλλά τόσο χαμηλόφωνα, που μόνον οι δυο μας το ακούγαμε. Το αποτέλεσμα ήταν ν’ ακούσουμε ένα ακατάσχετο γέλιο του Γέροντα μέσα στο Ιερό, γι’ αυτό που εμείς κάναμε απ’ έξω μυστικά. Και διορθώματα επίσης των λαθών τα έκανε από το Ιερό.
Όταν έβγαινε έξω, έβλεπες έναν άνθρωπο αλλοιωμένο να βγαίνη από την πόρτα του Ιερού, να είναι βρεγμένα τα μάγουλά του, τα γένια του, να είναι μυσταγωγημένος. Νόμιζες ότι κατέβαινε ένας άνθρωπος από πάνω, αυτό αισθανόσουν. Ήταν τόσο συγκλονιστική η στιγμή, που έλεγες: «Τώρα, πώς θα βγη ο Γέροντας από κει μέσα;». Τις περισσότερες φορές έβγαινε πάρα πολύ κατανενυγμένος και δακρύβρεκτος. Ήταν πάρα πολύ ωραίο περιβάλλον, δηλαδή, και αυτό εντός του ναού, και αυτό που ακολουθούσε αργότερα, με την τράπεζα. Τις περισσότερες φορές ήταν κλίμα χαράς».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το χρώμα του blog μας είναι μαύρο κι έχει για σημαία ένα οστεοφυλάκιο με κρανία κι ένα καντήλι. Το μαύρο, σε μας, είναι το χρώμα του πένθους. Τι σχέση έχουν αυτά με το γέλιο και τη χαρά;
Κι όμως έχουν! Ακόμα κι αυτό το πένθος οι άγιοι Πατέρες το ονομάζουν «χαροποιόν πένθος» = πένθος που δημιουργεί χαρά! Είναι μια εκδήλωση της ορθόδοξης χαρμολύπης.
Για να καταλάβεις πώς συνδέονται όλα αυτά, πέρνα μια βόλτα απ’ αυτά τα ιδρυτικά μας posts:
Κάτι τύποι με μαύρα που ζουν στον κόσμο τους
και
«Νεκρός για τον κόσμο»: τι σημαίνει;
Τότε θα καταλάβεις πως αυτά είναι τα ειρηνικά όπλα που σκοτώνουν το πένθος και τη λύπη (την κατάθλιψη, τη μελαγχολία, την κατήφεια…) κι ανασταίνουν την αιώνια και ουράνια χαρά. Αυτήν που ο σοφός λαός μας ονομάζει χαρά Θεού. Και είναι πολύ πιο αληθινή και ποιοτική απ’ τις καταναλωτικές ή σεξιστικές απολαύσεις που προπαγανδίζει -για ύποπτους λόγους- ο σύγχρονος κόσμος. Αν και είμαι ανάξιος αμαρτωλός, ας προσκαλώ σ’ αυτήν!
Χαρά μου, Χριστός ανέστη!
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
(1) Από το βιβλίο Η ΕΝΤΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ του π. Κάλλιστου Ware [το βρήκα εδώ]:
Τα πνευματικά δάκρυα, όπως δείχνει το όνομά τους, είναι δώρο της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος, και όχι απλώς αποτέλεσμα των δικών μας προσπαθειών, και συνδέονται στενά με την προσευχή μας. Τα πνευματικά δάκρυα μας οδηγούν στην καινούρια ζωή της Ανάστασης.
Τα πνευματικά δάκρυα, σύμφωνα με την διδασκαλία των Πατέρων, ανήκουν σε δύο κύριους τύπους.
Στο κατώτερο επίπεδο είναι πικρά στο υψηλότερο επίπεδο, είναι γλυκά. Στο κατώτερο επίπεδο αποτελούν μια μορφή εξαγνισμού. Στο ανώτερο είναι δάκρυα φωτισμού. Στο κατώτερο επίπεδο εκφράζουν συντριβή, λύπη για την αμαρτία, θλίψη για τον χωρισμό μας από τον Θεό – είναι δάκρυα του Αδάμ που θρηνεί έξω από τις πύλες του Παραδείσου. Στο ανώτερο επίπεδο εκφράζουν τη χαρά για την αγάπη του Θεού, την ευχαριστία για την αποκατάστασή μας στην υιοθεσία του Θεού που δεν αξίζουμε.
Παράδειγμα του κατώτερου επιπέδου είναι ο άσωτος υιός που βρίσκεται στην εξορία και θρηνεί για την χαμένη του πατρίδα· παράδειγμα του ανώτερου επιπέδου είναι το κλάμα του ασώτου για τη χαρά της γιορτής στο σπίτι του πατέρα του.
Στο κατώτερο επίπεδο είναι σαν «το αίμα που τρέχει από τις πληγές της ψυχής μας», όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Στο ανώτερο επίπεδο, δηλώνουν τις κεκαθαρμένες αισθήσεις και διαμορφώνουν μιαν όψη της καθολικής μεταμόρφωσης του ανθρώπινου προσώπου από την θεούσα [θεοποιό] Χάρη.
Λυπούμενοι, αεί δε και χαίροντες.
Πηγή: http://o-nekros.blogspot.com/2011/01/blog-post_09.html