Θάνατος και Ανάσταση στην Ορθοδοξία”. Του Αρχιμ. Μακαρίου Δουλουφάκη, Πρωτοσυγκέλλου της Ι. Αρχιεπισκοπής Κρήτης. (1998)

ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ.

του Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης, Μακαρίου Δουλουφάκη.

Δυο λέξεις θάνατος και Ανάσταση, που περιέχουν τόσα νοήματα και βιώματα και μάλιστα κατ’ εξοχήν, τούτες τις ημέρες των παθών.

Ποικίλων παθών, που γεννά η αυτάρκεια και η αδιαφορία των λεγομένων «πνευματικών» και το φευγαλέο βίωμα της στιγμής των λεγομένων ανθρώπων της «παραδόσεως» των ηθών και εθίμων.

Σαν μια στιγμή θα περάσει κι’ αυτή η Αγία Εβδομάδα από τους παραπάνω και όλους των άλλων διαθέσεων και κατηγοριών, που μοιραία μετατρέπει το βαθύτερο νόημα του θανάτου και της Ανάστασης, τις συγκινητικές κατά πάντα ακολουθίες, ύμνους και τα χριστιανικά έθιμά της, σε μια ανθρωπομορφική έξαρση συναισθημάτων και εκδηλώσεων.

Αυτό δηλώνει άλλωστε και η διαφορά αντίληψης των ιερών ακολουθιών που σε όλα τα μήκη και πλάτη των διαφόρων θρησκειών είναι τελετές έστω και ιερές, ενώ στην Ορθοδοξία είναι μυστήριο. Βεβαίως μακράν μίας άλλης κατηγορίας, εκείνης της αντίληψης του μυστηρίου, ως μαγικής πράξεως που φέρει το καλό την ευτυχία και την επιτυχία.

Εξ’ επόψεως λοιπόν Ορθοδόξου, ο θάνατος δεν είναι ο θρήνος του χαμού, η κηδεία του Θεού κατά την Μεγάλη Παρασκευή που έχει ανάσταση κατ’ ανάγκην, για να μη τυχόν μελαγχολήσουμε από την απελπισία.

Η Ανατολή δεν δέχεται ουδαμώς τον ευτελισμό και την επικάλυψη των γεγονότων με ιερά χρώματα και συναισθήματα.

Η ταφή του Χριστού και η ανάσταση Του είναι γεγονότα και όχι σύμβολα ή περιστατικά ντυμένα με μεταφυσικό χαρακτήρα. Εξηγούμε όπως και άλλη φορά είπαμε απ΄ αυτό το αφιέρωμα αυτής της Εφημερίδος, ότι και αυτή η λέξη μεταφυσική δεν καλύπτει την Ορθόδοξη εμπειρία. π.χ. το φως της Θεότητος δεν είναι όπως γράφει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «υπόκριση θεότητος» αλλά φως Θεότητος. Κατά συνέπεια είναι αναγκαία η διευκρίνιση κτιστού και ακτίστου. Η διάκριση φύσεως και ενεργειών του Θεού.

Ο συμβολισμός του κρεμασμένου επί Σταυρού Αγίου Σώματος του Χριστού ως συμβόλου, προσηλωμένου για την αμαρτία μας δεν είναι παρά η αλληγορία της αποκαθηλώσεως των δικών μας παθών και όχι σύμβολο θανάτου. ‘Όπως συμβαίνει με τον Μωυσή, να παρουσιάζεται ως σύμβολο προνοίας ή ο Ηλίας ως σύμβολο κρίσεως.

Αν μόνο είναι σύμβολα τότε δεν παρευρέθησαν αληθινά στα γεγονότα της Αποκάλυψης του Φωτός αλλά ήταν κατά τον Αγ. Γρηγόριο τον Παλαμά φάντασμα υποκρίσεως.

Το βίωμα βεβαιεί και η βία του Αγίου Πνεύματος διανοίγει τους οφθαλμούς των Μαθητών Του που ενώ τον έβλεπαν κάθε μέρα, άργησαν να γευθούν ολότελα το ωράισμα της δόξης Του. Για τούτο και το βλέπω τον θάνατο και την Ανάσταση είναι για την Ορθοδοξία, καθορώ « κατ΄ αίσθηση και υπέρ αίσθηση το φως το απρόσιτο, απόρρητο, το άυλο, άκτιστο, θεοποιό» Αγ. Συμεών ο Ν. Θεολόγος. Ο δε Ι. Δαμασκηνός λέει « δεν έλαβε ο Κύριος επίκτητο το ωράισμα της Θείας Δόξας όπως ο Μωυσής, αλλά από έμφυτη Θεία Δόξα και λαμπρότητα».

Πως λοιπόν να μη κατανοείται ο θάνατος εις τα καθ’ ημάς, ως κοίμηση και αναμονή της Ανάστασης των πάντων κατά την Δευτέρα έλευση Αυτού;

Κουραστήκαμε από τις πολεμικές των ιδεολογικών συστημάτων και τον βέβαιο θετικισμό τους. Η γνησιότητα των βιωμάτων, μας καλεί να άρουμε τον θρήνο και να τον μεταβάλουμε σε μνήμη θανάτου κατά τους Αγίους Πατέρες, σε αγάπη από υποκρισία ή κοινωνική αναγκαιότητα.

Είναι λεπτή αυτή η αίσθηση όπως και της Ανάστασης, είναι καινή, χωρίς υπερβολή η ένταση της χαράς και περιχώρηση της λύπης και των πάντων, χαρμολύπη.

Δηλαδή έγερση μεγαλοσύνης ακόμα και με εκρήξεις, προτιμότερες όμως από το ψεύδος των λαοπλάνων και των οπαδών του φαντασμαγορικού. Ένεκα αυτής υπομένομε και κρατάμε την ιερολογία του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου που και αυτά εφτελίζονται με τον καιρό, υπό το κράτος του τρόμου και της ιδέας ότι κάποτε θα φύγουμε απ΄ αυτό τον κόσμο δια θανάτου. Υπάρχει συνέχεια; Το θέμα της Ανάστασης είναι η απάντηση. Σύμβολο ή Γεγονός; Στην Ορθοδοξία η απάντηση είναι όχι μόνο στο γεγονός μα και στην αιώνια θέα κατά χάριν, αυτού του φωτός της «αστραπής της Θεότητος».

Στην Ορθοδοξία αυτή η μεγαλοσύνη εκφράστηκε για άλλη μια φορά ως σαρκωμένο βίωμα Ανάστασης και αναζήτησης από τους νέους ανθρώπους, επί της σορού του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ. Η πατρότητα είναι υπόθεση αληθινού θανάτου και ανάστασης, υπόθεση οδύνης για μια ολόκληρη ζωή. Συχνότερα θάνατος, με συνεχή επεισόδια. Η Ανάσταση απολαβή και δώρο του Θεού, όχι αμοιβή και κενό σύμβολο. Η γνησιότητα του βιώματος στην Ορθοδοξία δεν έχει σκοπό να πείσει ανώδυνα, μα να αναστήσει, να στερεώσει συνειδήσεις. Είναι όντως υπόθεση ειλικρινείας. Γεγονός χωρίς τον ρεαλισμό των αποδείξεων, μα μαθητεία και από τα πάθη μας που όσο τα εξωραΐζουμε για να μη μας πουν, αποφεύγουμε προς το παρόν το σκάνδαλο, αλλά από τα μάτια των ανθρώπων. Ευτυχώς ο σκανδαλισμός του Ουρανού και τότε γίνεται αναμονή και ανοχή έως της μετανοίας.

Τότε ως Ορθόδοξοι μη κάνουμε το λάθος να τετραγωνίσουμε το θάνατο και να φιλοσοφήσουμε απλώς την Ανάσταση. Τα δάκρυα του Ουρανού θα γίνουν πέτρες και η υποκρισία της αρετής μας πλάκες θανάτου σιδηρές.

Στην Ορθοδοξία οι αρετές θαυμάζονται και προβάλλονται βγαλμένες όμως από την άρνηση των παθών. Αρετή κατ΄ επίφαση δεν υπάρχει. Η Θυσία του Θεανθρώπου αυτές τις ημέρες δεν ικανοποίησε την θεία δικαιοσύνη κατά την Θεολογία της Δύσεως, ενανθρωπίζεται για την σωτηρία του κόσμου.

(Από την Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ Ηρακλείου Κρήτης 17/4/1998)