ΘΑΝΑΤΟΣ, ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑ

Ἀκολουθεῖ μία ὁμάδα Ἁγίων, ἡ ὁποία σχετίζεται γενικότερα μὲ τὸν θάνατο. Φυσικὰ ἐδῶ οἱ Ἅγιοι καὶ οἱ Ἀρχάγγελοι λειτουργοῦν ἀποτρεπτικὰ ὡς πρὸς τοὺς πιστούς. Ἔχουν δανείσει ὅμως τὰ ὀνόματά τους σὲ πολλὲς ἐπιχειρήσεις, γραφεῖα καὶ ἐπαγγελματικὰ σωματεῖα ποὺ σχετίζονται μὲ τὸ θλιβερὸ αὐτὸ κύκλο παροχῆς ὑπηρεσιῶν (κυρίως γραφεῖα τελετῶν, νεκροταφεῖα, νεκροτομεῖα κ.ἄ.)

1. Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ γιὰ τὶς ψυχές. Ὁ Μεγάλος Ταξιάρχης, Ἀρχάγγελος Μιχαὴλ ἔχει σχέση μὲ τὸν θάνατο γιατί κατὰ τὴν παράδοση παίρνει τὶς ψυχές. Πολλὰ γραφεῖα τελετῶν ἔχουν τὸ ὄνομά του, καὶ ὅσοι ἐργάζονται σὲ αὐτὸν τὸν ἰδιαίτερο κλάδο, τὸν θεωροῦν προστάτη τους. Ὁ λαὸς πιστεύει ὅτι κάποτε ὁ Ἀρχάγγελος λύγισε ἀπὸ τὰ παρακάλια κάποιου ἑτοιμοθάνατου καὶ δὲν τοῦ πῆρε τὴν ψυχή, γι’ αὐτὸ τιμωρήθηκε μὲ κώφωση. Ἀπὸ τότε δὲν ἀκούει τὰ παρακάλια κανενός. Ὁ Μιχαὴλ ὀνομάζεται στὴν Σύμη «Καιλιώτης», γιατί καίει τὶς καρδιὲς καὶ «Κουρκουνιώτης», ἐπειδὴ χτυπᾶ (κουρκουνά) τὶς πόρτες καὶ ζητᾶ ψυχές. Ἀλλοῦ οἱ γέροι μαζεύονται καὶ σφάζουν κόκορα πρὸς τιμήν του, ἄλλοι δὲν ἀφήνουν τὰ παπούτσια τους ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι, μὴν τυχὸν τὰ δεῖ ὁ Μιχαὴλ καὶ ἔρθει νὰ τοὺς πάρει… τὸ ὄνομα «Σταμάτης – Σταμάτα – Σταματία» φέρεται νὰ ἔχουν σχέση ἰδιαίτερη μὲ τὸν Μιχαὴλ καὶ χρησιμοποιοῦνται συχνά. Σὲ πολλὰ μέρη, ὅταν τὰ παιδιὰ πέθαιναν σὲ νηπιακὴ ἡλικία, τὸ ἕνα πίσω ἀπὸ τὸ ἄλλο, οἱ γονεῖς βάπτιζαν τὸ βρέφος Σταμάτη ἢ Σταμάτα καὶ ὁ Μιχαὴλ σταματοῦσε νὰ τὰ παίρνει…! Στὴ Σιγὴ τῆς Βιθυνίας «σκλάβωναν» οἱ μάνες τὰ ἄρρωστα παιδιά τους στὸν Μιχαήλ, γιὰ νὰ τὰ ἀφήσει νὰ ζήσουν. Τὰ παιδιὰ αὐτὰ φοροῦσαν στὸν λαιμό τους ἕνα χαλκὰ γιὰ ὅσα χρόνια τὰ εἶχε «σκλαβώσει» ἡ μητέρα τους στὸν Ἀρχάγγελο. Μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ὅταν ἔπρεπε νὰ «ξεσκλαβωθοῦν», πλήρωναν ἕνα τίμημα στὸν Ἀρχάγγελο, ἔβγαζαν τὸν χαλκὰ καὶ τὸν ἀφιέρωναν στὴν Ἐκκλησία ποὺ τιμᾶ τὸ ὄνομά του. Ἄλλοι τάζουν χρυσοὺς ἢ ἀσημένιους χαλκάδες στὸ ὄνομα τοῦ Ἀρχαγγέλου († 11 Ἰανουαρίου καὶ 8 Νοεμβρίου).
2. Ἀθανάσιος γιὰ νὰ μὴν γνωρίσουμε θάνατο. Γεννήθηκε στὰ τέλη τοῦ 3^ου αἰῶνος, ἔκανε φιλοσοφικὲς καὶ θεολογικὲς σπουδὲς καὶ τὸ 328 μ.Χ. χειροτονήθηκε Ἐπίσκοπός της Ἀλεξάνδρειας, ὕστερα ἀπὸ σημαντικὴ δράση στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ἰδίως κατὰ τὶς διαμάχες μὲ τοὺς Ἀρειανιστές. Ἐκδιώχθηκε καὶ ἐξορίσθηκε γιὰ πολλὰ χρόνια ἀπὸ τὸν Ἀρειανὸ αὐτοκράτορα Κωνστάντιο, ἐπέστρεψε στὴν ἕδρα καὶ στὸ ἀξίωμά του τὸ 366 μ.Χ. καὶ ἀναπαύτηκε λίγα χρόνια ἀργότερα σὲ ἡλικία 75 ἐτῶν. Λόγω ὀνόματος σχετίζεται μὲ τὸν θάνατο, ἀλλὰ μὲ ἀποτρεπτικὴ σημασία. Οἱ πιστοὶ ἐπικαλοῦνται τὴν χάρη του «γιὰ νὰ μὴν γνωρίσουν θάνατο»… πράγμα ἀδύνατο. Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος εἶναι ἀποδέκτης ταμάτων γιὰ νὰ κρατᾶ μακριὰ ἀπὸ τοὺς πιστοὺς τὸν θάνατο – ὡστόσο τιμωρεῖ μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ἐκείνους ποὺ δὲν τιμοῦν μὲ ἀργία τὴν ἑορτή του. Στὴ Σαμοθράκη θεωρεῖται ἰαματικὸς Ἅγιος – Θεραπευτής, ἐνῶ στὴν Φθιώτιδα τὸν θεωροῦν προστάτη τῶν κτηνοτρόφων. Στὴν ἑορτή του (18 Ἰανουαρίου), στὴν ἐπαρχία σφάζονται βόδια ἢ πρόβατα ἢ κοκόρια γιὰ τὸ καλό. Ἐκείνη τὴν ἡμέρα δὲν πραγματοποιεῖται καμία ἐργασία, γιατί πιστεύεται ὅτι ὅποιος τὸ κάνει προκαλεῖ τὸν θάνατο. Ἀκόμα, δὲν κλείνονται συμφωνίες καὶ δὲν γίνεται ἀρχὴ γιὰ τίποτα.
3. Δίος ὁ Ὅσιος γιὰ ὅσους παίρνουν χάρη. Ὁ Ὅσιος ἔζησε τὴν ἐποχὴ τοῦ Θεοδοσίου τοῦ Μεγάλου. Ἔκανε πολλὰ ἰαματικὰ θαύματα. Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἀξιοθαύμαστα γεγονότα τῆς ζωῆς του εἶναι τὸ ἑξῆς: Ὃ Ὅσιος εἶχε πέσει βαριὰ ἄρρωστος νὰ πεθάνει. Ὅλοι ἔτρεξαν δίπλα του γιὰ νὰ πάρουν τὴν τελευταία εὐλογία του. Δύο Πατριάρχες ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν Ἀντιόχεια, ἦρθαν γιὰ νὰ τὸν προσκυνήσουν.
4. Δόμνα, γιὰ ταφικὲς τελετές. Ἔζησε στὰ τέλη τοῦ 3^ου μὲ ἀρχὲς τοῦ 4^ου αἰῶνος καὶ ἦταν ἱέρεια στὸ ναὸ τοῦ Δωδεκάθεου, στὸ παλάτι τοῦ Μαξιμιανοῦ στὴ Νικομήδεια. Ὅταν ἔγινε Χριστιανή, προσποιήθηκε τὴν τρελή, ντύθηκε ἀντρικὰ καὶ τριγύριζε ἀναζητώντας καὶ ἐνταφιάζοντας τὰ λείψανα τῶν Μαρτύρων. Ἔτσι ταυτίζεται μὲ τὶς ταφικὲς τελετὲς († 28 Δεκμβρίου).
5. Λάζαρος, γιὰ νὰ διώξουμε τὰ κακὰ πνεύματα. Κατὰ τὴν παράδοση, προστατεύει τοὺς πολὺ βαριὰ ἄρρωστους, τοὺς μελλοθάνατους ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀνανήψαντες (ψευτο-ἀναστημένους). Τὸ Σάββατο τοῦ Λαζάρου (τοῦ φτωχο-Λαζάρου ποὺ λέει ὁ λαός) φτιάχνουν κουλουράκια μὲ σχῆμα ἀνθρώπου ποὺ τὰ λένε «Λαζαρέλια – Λαζαράκια ἢ Λαζόνια», τὰ τυλίγουν μὲ δάφνες καὶ τὰ δίνουν στὰ παιδιὰ ποὺ τραγουδοῦν εἰδικὰ τραγούδια, τὰ λεγόμενα «Λαζαρικά». Τὰ παιδιὰ κρατοῦν ὁμοιώματα ἢ εἰκόνες τοῦ Λαζάρου καὶ γυρνοῦν στὰ σπίτια τοῦ χωριοῦ καὶ «τὰ λένε»… Στὴν ἠπειρωτικὴ Ἑλλάδα γυρίζουν μόνο τὰ κορίτσια, οἱ γνωστὲς Λαζαρίνες ἢ Λαζαρίτσες. Ἀλλοῦ οἱ Λαζαριστὲς προσπαθοῦν μὲ ἄγριες μεταμφιέσεις ἢ μὲ κρότους νὰ διώξουν κάποιο κακὸ πνεῦμα, ἄλλοτε πάλι παλεύουν μὲ ἕναν ὑποτιθέμενο ἄγνωστο ἐχθρὸ (ἴσως τὸν ἴδιο τὸν θάνατο) καὶ φυσικὰ τὸν νικοῦν.
6. Οἱ Ἑπτὰ παῖδες ἐν Ἐφέσῳ», γιὰ τὸν ὕπνο ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ἀφύπνιση. Μὲ τὴν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν συνδέονται καὶ οἱ «ἑπτὰ παῖδες». Ὅταν αὐτοκράτορας ἦταν ὁ Δέκιος, στὰ μέσα του 3^ου αἰῶνος, ξέσπασε μεγάλος διωγμός. Ἑπτὰ νεαροὶ Χριστιανοί, γιὰ νὰ μὴν συλληφθοῦν καὶ ὑποχρεωθοῦν νὰ ἀλλάξουν τὴν πίστη τους, κρύφτηκαν στὴν σπηλιὰ ὅπου εἶχε θαφτεῖ ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή. Ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ τοὺς ἔκανε νὰ «κοιμηθοῦν» ἐπὶ 194 χρόνια! Ὅταν στὴν ἐποχὴ τοῦ Θεοδοσίου τοῦ Μικροῦ ἐμφανίσθηκε μία νέα αἵρεση, ποὺ ἀμφισβητοῦσε τὴν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, οἱ «ἑπτὰ παῖδες» ξύπνησαν καὶ κατέβηκαν στὴν Ἔφεσο νὰ διδάξουν. Τὸ γεγονὸς προ-ἀναγγέλλει τὴν μελλοντικὴ ἀνάσταση ὅλων τῶν νεκρῶν. Ὁ λαός μας ἔχει συνδυάσει τὸ γεγονὸς μὲ τὴν ἀϋπνία, τὸν ὕπνο, τὸ ξύπνημα ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ψυχικὴ ἀφύπνιση († 4 Αὐγούστου).
7. Μαῦρα, μὲ τὰ μαῦρα. Μία «παρεξηγημένη» Ἁγία λόγω ὀνόματος. Ὁ λαός μας τὴν ἔχει (ἀτυχῶς) συνδυάσει μὲ τὸν θάνατο. Τὰ μαῦρα ροῦχα ποὺ φορᾶμε σὲ ἔνδειξη πένθους εἶναι ὑπεύθυνα γι’ αὐτό. Στὸ Φανάρι τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης ὅσοι εἶχαν σπυριὰ μάζευαν ἀπὸ τὸν δρόμο σαράντα βόλια, τὰ παράχωναν ἔξω ἀπὸ τὸ ἁγίασμα τῆς Ἁγίας καὶ ἔλεγαν τρεῖς φορές: «Ἂν ἔρθω καὶ τὰ παραχώσω, τότε νὰ τὰ ξαναβγάλω». Τὸ ἴδιο ἁγίασμα ἦταν ὠφέλιμο γιὰ ὅλες τὶς γυναῖκες ποὺ εἶχαν μωρὰ καὶ ἤθελαν νὰ κατεβάσουν γάλα. Οἱ γεωργοὶ δὲν σπέρνουν καλαμπόκι τὴν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς της γιὰ νὰ μὴν «μαυρίσει» (μὴν πιάσει δαυλό). Ἡ Ἁγία Μαῦρα μαζὶ μὲ τὸν σύζυγό της Τιμόθεο λατρεύονται ἰδιαίτερα στὴν Λευκάδα († 3 Μαΐου.
8. Ἁγία Βαρβάρα, Ἅγιος Νικόλαος, Ἅγιος Σάββας. Τὰ λεγόμενα ἀπὸ τὸν λαὸ «Νικολοβάρβαρα». Ἡ Ἁγία Βαρβάρα († 4 Δεκεμβρίου), ὁ Ἅγιος Σάββας († 5 Δεκεμβρίου) καὶ ὁ Ἅγιος Νικόλαος († 6 Δεκεμβρίου) στὴν Πελοπόννησο σχετίζονται μὲ τὸν θάνατο. Λόγω τῶν ἄσχημων καιρικῶν συνθηκῶν ποὺ συνήθως ἐπικρατοῦν τὸν Δεκέμβρη, προκαλοῦνται πολλοὶ θάνατοι, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ λαός μας λέει: «Ἅι-Βαρβάρα βαρβαρώνει (δυναμώνει ἀπὸ τὸ κρύο), Ἅι-Σάββας σαβαρώνει (σαβανώνει) κι Ἅι-Νικόλας παραχώνει (θάβει)». Ἰδιαίτερα τὴν Ἁγία Βαρβάρα πολλὲς φορὲς τὴν ἐπικαλοῦνται ὅταν συμβαίνουν ξαφνικοὶ θάνατοι καθὼς καὶ στὶς τελευταῖες στιγμὲς ἐνὸς μελλοθάνατου. Ἀλλὰ καὶ τὸν Ἅγιο Σάββα, τὸν ἁγιασμένο (περίφημος ἐρημίτης), πάντα τὸν ἐπικαλοῦνται γιὰ τὸ σαβάνωμα τῶν νεκρῶν, γι’ αὐτὸ καὶ σχετίζεται ἰδιαίτερα μὲ τὰ Γραφεῖα Τελετῶν.
9. Αἰκατερίνη ἡ Μεγαλομάρτυς. Ἡ Ἁγία στὴν Κεφαλλονιὰ σχετίζεται μὲ τὸν θάνατο, γι’ αὐτὸ καὶ τὴν ἐπικαλοῦνται οἱ συγγενεῖς τῶν ἑτοιμοθάνατων τὴν δύσκολη ὥρα. (Παρήχηση: Αἰκατερίνη= ἔγκατα) († 25 Νοεμβρίου).
10. Ἀναστασία, Ἀναστάσιος – Ἀνάσταση. Λόγω ὀνόματος καὶ οἱ ὁμώνυμοι Ἅγιοι ἢ μάρτυρες σχετίζονται (λαθεμένα) μὲ τὸν θάνατο, τὶς ἐπιθανάτιες καὶ μεταθανάτιες τελετές.