«Με την ενανθρώπηση του Υιού και Λόγου του Θεού άναψε στην γη ένα πνευματικό και άϋλο πυρ» Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος

Αγαπητοί αδελφοί!

Η γέννηση του Υιού και Λόγου του Θεού ως ανθρώπου, δηλαδή η ενανθρώπησή Του, δεν είναι απλώς ένα γεγονός που προξένησε μεγάλη χαρά σε όλους, αλλά είναι ένα γεγονός που δημιούργησε μια νέα κατάσταση στον κόσμο, όχι με τα όπλα και την βία, αλλά με την Θεότητά Του. Έτσι, η ανθρωπότητα χωρίσθηκε σε προ Χριστού και μετά Χριστόν, όχι μόνον χρονικά, αλλά και πνευματικά.

Ο Ίδιος ο Χριστός προς το τέλος της επίγειας δράσεώς Του, λίγο πριν τα Πάθη, τον Σταυρό και την Ανάστασή Του, προσδιόρισε το έργο Του και την αποστολή Του. Είπε στους ακροατές Του: «Πυρ ήλθον βαλείν επί την γην, και τί θέλω ει ήδη ανήφθη;» (Λουκ. ιβ,’ 49). Δηλαδή, εγώ, λέγει ο Χριστός, ήλθα να βάλω φωτιά στην γη, και τί άλλο περισσότερο θέλω, αφού αύτη η φωτιά έχει ανάψει;

Ο λόγος αυτός προσδιορίζεται και από εκείνο που γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Και γαρ ο Θεός ημών πυρ καταναλίσκον» (Εβρ. ιβ,’ 29), δηλαδή ο Θεός μας είναι φωτιά που κατακαίει.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, που ερμηνεύουν αυτό το καταπληκτικό χωρίο, δίνουν πολλές ερμηνευτικές εξηγήσεις, που είναι όλες σημαντικές. Επιλέγω για την παρούσα περίπτωση ένα χωρίο του ιερού Χρυσοστόμου, που λέγει στους ακροατές του ότι αυτό το πυρ που έφερε ο Χριστός στην γη «διανέστησε ψυχάς και εθέρμανε», και το ίδιο το πυρ είναι «καταβελημένον και καιόμενον εν ταις υμετέραις ψυχαίς». Αυτό πραγματο­ποιήθηκε πρώτα στους Μαθητές Του, οι οποίοι θερμάνθηκαν από τον Χριστό και Τον ακολούθησαν, και αργότερα έλαβαν και το πυρ του Αγίου Πνεύματος, κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, και άναψαν ως λαμπάδες φωτίζοντας όλο τον κόσμο. Αυτό το πυρ θερμαίνει και φωτίζει τις καρδιές όλων όσοι Τον αγάπησαν διά μέσου των αιώνων, Τον ακολουθούν και θυσιάζονται γι’ Αυτόν.

Παναγιώτης Αγγελόπουλος, Εισαγγελέας Εφετών Αθηνών Κοιτώντας την εικόνα της Γεννήσεως

Στο πλούσιο υμνολόγιο της Εκκλησίας μας, την παραμονή των Χριστουγέννων, ψάλλεται ένα πολύ ωραίο ιδιόμελο, στη διάρκεια της Α΄ Ὥρας, των Βασιλικών Μεγάλων Ωρών.: «Βηθλεέμ ετοιμάζου· ευτρεπιζέσθω η φάτνη· το Σπήλαιον δεχέσθω, η αλήθεια ήλθεν· η σκιά παρέδραμε· και Θεός ανθρώποις, εκ Παρθένου πεφανέρωται, μορφωθείς το καθ᾿ ημάς, και θεώσας το πρόσλημμα. Διο Αδὰμ ανανεούται συν τη Εύα, κράζοντες· Επί γης ευδοκία επεφάνη, σώσαι το γένος ημών». [1] Είναι ποίημα, του Πατριάρχου της Αγίας Πόλεως των Ιεροσολύμων Σωφρονίου, και ψάλλεται σε ήχο πλ. του Δ΄.

Η Βηθλεέμ, απέχει περί τα 20 λεπτά με το αυτοκίνητο, από την Ιερουσαλήμ και σήμερα, είναι υπό Παλαιστινιακό έλεγχο. Στα Εβραϊκά, Βηθλεέμ σημαίνει ψωμόπολη, δηλ. πόλη του ψωμιού. Τότε η Βηθλεέμ, ήταν ένα μικρό ασήμαντο χωριό.

Την ύστερη όμως δόξα αυτού του χωριού, ο Προφήτης Ησαΐας, την είχε προϊδει 700 χρόνια, πρίν λέγοντας: «…και συ Βηθλεέμ, γη Ιούδα, ουδαμώς ελαχίστη ει εν τοις ηγεμόσιν Ιούδα· εκ σου γαρ εξελεύσεται ηγούμενος, όστις ποιμανεί τον λαόν μου τον Ισραήλ…»[2], δηλ., και συ Βηθλεέμ, γη του Ιούδα δεν είσαι καθόλου μικρή, γιατί από σένα θα προέλθει ο Ηγούμενος, εκείνος που θα ποιμάνει τον Ισραήλ.

Στην ασήμαντη Βηθλεέμ διάλεξε να γεννηθεί το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Σωτήρας και Λυτρωτής του ανθρωπίνου γένους ο Χριστός. Από τη μικρή Βηθλεέμ, ξεκίνησε το σχέδιο του Θεού, για τη λύτρωση του ανθρώπου και την επανείσοδό του, στον χαμένο γι’ αυτόν Παράδεισο.

Ση Βηθλεέμ απευθύνεται ο υμνωδός, Παριάρχης Ιεροσολύμων Σοφρώνιος, καλώντας την να ετοιμασθεί. «Βηθλεέμ ετοιμάζου ευτρεπιζέσθω η φάτνη· το Σπήλαιον δεχέσθω»! Καλεί την Βηθλεέμ να ετοιμασθεί και τη φάτνη να ευτρεπισθεί και το σπήλαιο να δεχθεί. Η πρόσκληση, είναι σε ενεστώτα χρόνο και σε έγκληση προστακτική «ετοιμάζου, ευτρεπιζέσθω, δεχέσθω».

Γιατί άραγε σε ενεστώτα; Γιατί η πρόσκληση στο θαύμα της Γεννήσεως, αφορά και στον καθένα και στην καθεμία από μας. Τι οξύμωρο σχήμα αλήθεια!

Πόσο μπορεί μιά φάτνη αλόγων, ένα μαντρί και ένας στάβλος, να στολιστούν και να γίνουν τόπος, για να χωρέσει και να κατακλιθεί εκεί ο ίδιος ο Θεός;

Απορεί και θαυμάζει ο υμνωδός στον όρθρο των Χριστουγέννων: «Ο αχώρητος παντί πως εχωρήθη εν γαστρί; Ο εν κόλποις του Πατρός πώς εν αγκάλαις της Μητρός;» [3] Πώς, Αυτός που δεν χωράει πουθενά χώρεσε στην κοιλιά της Παναγίας; Πώς, Εκείνος που όντας Άχρονος και στους κόλπους του Πατέρα, είναι τώρα στην αγκαλιά της Μητέρας Του, Αειπαρθένου Μαρίας;

Ο υμνωδός της εκκλησίας, μας καλεί όλους στο Ναό. Εκεί με πίστη και κατάνυξη θα ζήσουμε το θαύμα και θα λύσουμε την απορία μας για το μεγάλο γεγονός: «Δεύτε ίδωμεν πιστοί, που εγεννήθη ο Χριστός, ακολουθήσωμεν λοιπόν ένθα οδεύει ο αστήρ μετά των μάγων Ανατολής των Βασιλέων. Άγγελοι υμνούσιν ακαταπαύστως εκεί. Ποιμένες αγραυλούσιν ωδήν επάξιον Δόξα εν Υψίστοις λέγοντες τω σήμερον εν σπηλαίω τεχθέντι εκ της Παρθένου και Θεοτόκου εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας….». [4]

Ελάτε, να δούμε, ακολουθώντας τον Αστέρα και τους Μάγους, που εγεννήθη ο Χριστός. Ελάτε να ζήσουμε τα αληθινά Χριστούγεννα. Τα Χριστούγεννα της προσωπικής μας σωτηρίας. Σ’ αυτή την πρόσκληση όμως πόσοι άραγε ανταποκρίνονται;

Για τους πολλούς, τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που θ’ αγοράσουμε δώρα, θα φτιάξουμε γλυκά, θα κάνουμε τραπέζια, θα ξενυχτίσουμε στα «ρεβεγιόν».

Μετά απ’ όλα αυτά, όταν οι καμπάνες της εκκλησίας, σημαίνουν χριστούγεννα και καλούν στην εκκλησία, εμείς γυρίζουμε ξενυχτισμένοι κι’ άϋπνοι, μέσα στα άγρια χαράματα, για να πάμε για ύπνο!!!

Χρόνος και ζωή κατά τον Μέγα Βασίλειο

του Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, ομότιμου καθηγητού Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Ο Μ. Βασίλειος έζησε και παρουσίασε στα συγγράμματά του με τον διεισδυτικότερο τρόπο τη σχέση χρόνου και ζωής. Και η αντί­­στοι­χη διδασκαλία του, που επηρέασε βαθύτατα τη μεταγενέ­στε­ρη θεο­λο­γία και διανόηση, παραμένει εξαιρετικά επί­και­ρη και σήμερα. Βέβαια ο μεγάλος αυτός ιεράρχης της Καππαδοκίας δεν έγραψε κανέ­να συ­στη­­ματικό έργο για το θέμα αυτό. Ερμηνεύοντας όμως την Αγία Γρα­φή, και ιδιαίτερα την «Εξαήμερο» της Παλαιάς Δια­θήκης, αλ­­λά και απο­­κρού­οντας την αίρε­ση του Ευνομίου σχετικά με το πρόσωπο του Χριστού, αναφέρθηκε πολλές φορές στον χρόνο και τα σχετικά με αυ­­τόν θέματα.Συνήθως διακρίνουμε τον χρόνο σε τρία μέρη: στο παρελθόν, το πα­ρόν και το μέλλον. Η τριμερής όμως αυτή διάκριση δεν φαίνεται να έχει κάποια αντικειμενική υπόσταση. Πράγματι, αν θελήσουμε να προσ­διορίσουμε αντικειμενικώς το παρόν, θα διαπιστώσουμε ότι δεν απο­τε­λεί τίποτε περισσότερο από μια διαχωριστική τομή ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Έτσι η τριμερής διάκριση του χρόνου γί­νε­ται αυτομάτως διμερής. Γι’ αυτό και ο Αριστοτέλης μιλάει για δύο μόνο διαστάσεις του χρό­νου, το παρελθόν και το μέλλον: «Του χρό­νου», λέει, «τά μέν γέ­γο­νε, τα δε μέλλει… το δε νύν ου μέρος· μετρεί τε γάρ το μέρος, και συγκείσθαι δεί το όλον εκ των μερών· ο δε χρόνος ου δοκεί συ­γκείσ­θαι εκ των νύν»1.
Βέβαια η θέση αυτή φαίνεται καθαρώς θεωρητική, γιατί δεν εί­ναι δυνατό να υπάρξει πραγματικός χρόνος χωρίς το νύν, δηλαδή το παρόν. Και όμως το παρόν δεν μπορεί να εκληφθεί ως χρονική διάρ­κει­­α, γιατί σε μια τέτοια περίπτωση πρέπει ανα­πόφευκτα να έχει και πα­ρελ­­θόν και μέλλον. Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι το παρόν δεν είναι χρόνος, αλλά η απειροστή ή η άτμητη εκείνη στιγμή, με την οποία διαχωρίζεται το παρελθόν από το μέλλον. Και η στιγμή αυτή του παρόντος, ενώ στην πρα­γμα­τικότητα είναι η μόνη υπαρκτή, γίνε­ται ασύλ­λη­πτη, γιατί αυτόματα υποχωρεί στο παρελθόν.
Και ενώ το παρόν αποτελεί μία ασύλληπτη και φευ­γαλέα στιγ­μή, ούτε το παρελθόν ούτε το μέλλον ανήκουν στον άνθ­ρωπο. Το πα­ρελθόν είναι χαμένο, ενώ το μέλλον δεν βρίσκεται στη διά­θε­σή μας. «Η ουχί τοιούτος ο χρό­νος», λέει ο Μ. Βασί­λει­ος, «ού το μέν παρελθόν ηφανίσθη, το δε μέλ­λον ούπω πάρεστι, το δε παρόν πριν ή γνω­σθή­ναι διαδιδράσκει την αίσθησιν»2; Ο άνθρωπος όμως δεν ζεί τον χρόνο ως μεμονωμένες στιγμές αλλά ως ευρύτερη διάρκεια, που συνιστά το εκάστοτε παρόν του και αγκαλιάζει το παρελθόν και το μέλλον. Με τη μνή­μη και την προσδοκία υπερβαίνει την κάθε στιγμή και ζεί το πα­ρόν ως σύνθεση και υπέρβαση του παρελθόντος και του μέλ­λοντος. Έτσι το παρόν της ανθρώπινης ζω­ής παρουσιάζεται ως υπέρ­βαση του χρόνου και πα­ρα­πέμπει στην αιωνιότητα. Γι’ αυτό και η αρχαία ελληνική μυθολογία προσέδιδε στον χρόνο υπερβατικές δια­στάσεις και τον έβλεπε προσωποποιημένο στον θεό Κρόνο, που εξαφάνιζε τα παιδιά του.

Για την Υπομονή και τη Μακροθυμία . Μέγας Βασίλειος

Κανένας να μην παρακινηθεί από τα διάφορα λυπηρά που του συμβαίνουν και να πει με το λογισμό του: Αφού έπαθα τόσα δεινά, άρα δεν υπάρχει κανένας που να ενδιαφέρεται για μας τους ανθρώπους.

Ούτε ακόμα να κατηγορεί την Οικονομία και την Κρίση του Δεσπότη Χριστού. Αλλά να στρέφει τα μάτια του στον αθλητή Ιώβ και εκείνον να παίρνει για παράδειγμα, ώστε να διορθώνει το λογισμό του και να σκέπτεται καλύτερα. Ας αναλογι­σθεί καλύτερα αυτός όλους τους αγώνες που έκανε ο Ιώβ και αρίστευσε. 
Πόσα διαβολικά βέλη χτύπησαν αυτόν τον άνθρωπο, χωρίς να καταφέρουν να του ανοίξουν καμιά θανατηφόρα πληγή! Στερήθηκε τη βοήθεια και τη συμπαράσταση των συγγενών του και ο διάβολος θέλησε να τον καταποντίσει μέσα στις κακές φήμες, αυτές που του φόρτωναν οι άνθρωποι τη μια μετά την άλλη. Ενώ ακόμα του εξιστορούσε ο ένας αγγελιοφόρος τη μια συμφορά, άλλος κατέφθανε και του ανέφερε μια άλλη, ακόμα χειρότερη από την πρώτη.
Έτσι, η μια θλίψη, καθώς ερχόταν ασταμάτητα μετά την άλλη, δημιουργούσε όγκο δυσβάσταχτο, όμοιο με τα μεγάλα κύματα της θάλασσας που ξεσπούν το ένα πίσω από το άλλο. Τέτοιος μάλιστα ήταν ο ρυθμός με τον οποίο ξέσπαγαν οι συμ­φορές στον Ιώβ, ώστε κανονικά δεν θα έπρεπε να προφταίνουν να στεγνώνουν τα δάκρυα που έχυνε για τη μία συμφορά και θα ξανάρχιζαν να τρέχουν εξαιτίας της καινούργιας.

Εκείνος όμως στεκόταν σαν βράχος ακλόνη­τος, αντικρούοντας τις επιθέσεις του νοητού χει­μώνα. Και διέλυε σαν αφρό τα κύματα των δεινών που ξεσπούσαν επάνω του, ευγνωμονώντας τον Κύριο, χωρίς να χύσει ούτε ένα δάκρυ για όλες του τις βαριές συμφορές. Μόνον όταν έφθασε κάποιος και του ανάγγειλε ότι οι γιοι και οι θυγατέρες του, που βρίσκονταν σε κάποιο γιορταστικό τραπέζι και χαίρονταν, καταπλακώθηκαν από τα ντουβάρια του σπιτιού -που με δυνατό κρότο γκρεμίσθηκε- μόνο τότε έσχισε τα ρούχα του από τη λύπη του. 
Μ' αυτό όμως δεν απέδειξε κάτι αντίθετο, αλλά τη φυσική φιλοστοργία που τρέφει ένας πατέρας για τα παιδιά του. Και με τη γεμάτη ευσέβεια φωνή του, γλυκαίνοντας τη συμφορά, έλεγε: «Ο Κύριος τα έδωσε, ο Κύριος και τα πήρε. Όπως θεώρησε ο Κύριος ότι ήταν καλό να γίνει, έτσι και έγινε» (Ιώβ 1, 21). 
 Ήταν σαν να ήθελε μ' αυτό να πει: Έγινα πατέρας, για όσο διάστημα θέλησε ο Θεός να είμαι πατέρας. Τώρα αποφάσισε να μου αφαιρέσει την τιμή που χαρίζει η πατρότητα. Δεν θα τα βάλω μαζί Του για ό,τι έχασα. Ας γίνει αυτό που θέλει ο Παντοκράτορας. Εκείνος είναι ο Δημιουργός και εγώ όργανό Του.
Γιατί θα έπρεπε εγώ, όντας δούλος, να αγωνίζομαι μάταια και να καταφέρομαι εναντίον μιας απόφασης, την οποία δεν μπορώ να αλλάξω;
Με τέτοια λόγια, ο δίκαιος πολεμούσε τον διάβολο. Και επειδή ο κακόβουλος εχθρός είδε ότι και πάλι ο Ιώβ ήταν ο νικητής και ότι τίποτα δεν είχε καταφέρει με αυτούς τους πειρασμούς, μηχανεύθηκε να τον πειράξει χτυπώντας το ίδιο του το σώμα. 
Του προκάλεσε λοιπόν βαριά μάστιγα ανοίγοντας βαθιές πληγές, που έβγαζαν από μέσα τους σκουλήκια. Κατάφερε έτσι να πετάξει τον άνθρωπο που καθόταν σε θρόνο βασιλικό, πάνω στην κοπριά.
Αυτός όμως, παρόλο που χτυπήθηκε με τόσο αβάσταχτο πλήγμα, έμεινε εδραιωμένος και αμε­τακίνητος. Και ενώ το σώμα του σπάραζε από τους πόνους, εκείνος φύλαγε άσπιλο το θησαυρό της ευσέβειας πού 'χε κρυμμένο στην καρδιά του.
Επειδή λοιπόν ο εχθρός δεν είχε τι άλλο να κάνει, θυμήθηκε εκείνο τον πειρασμό με τον οποίο είχε πρωτοχτυπήσει τον Πρωτόπλαστο στον Παράδεισο. Κατόρθωσε λοιπόν να παρασύρει στην ασέβεια και στη βλασφημία τη γυναίκα του Ιώβ. Μετά προσπάθησε, χρησιμοποιώντας την ως όργανο, να ρίξει σε πειρασμό τον αθλητή.
Εκείνη λοιπόν η γυναίκα, αποκαμωμένη από τη μεγάλη συμφορά, πήγε στον δίκαιο Ιώβ, με κατεβασμένο από τη λύπη το κεφάλι, χτυπώντας απελπισμένα τα χέρια της και απαριθμώντας όλα τα καλά που καθένας τους απολάμβανε στο σπίτι. Στη συνέχεια του μετρούσε μία-μία όλες τις συμ­φορές που τους είχαν βρει και περιέγραφε την κατάντια, στην οποία είχαν τελευταία και οι δυο τους περιπέσει. Έλεγε ειρωνικά και πικρόχολα: «Αυτός είναι ο μισθός που σού 'δωσε ο Θεός για τις πολλές θυσίες που Του έχεις προσφέρει;».
Έλεγε πολλά, όσα συνηθίζουν πολλές φορές να φέρνουν στο στόμα τους οι μικρόψυχες γυ­ναίκες. Χρησιμοποιούσε τέτοια λόγια, που ήταν ικανά να γυρίσουν τα μυαλά κάθε άνδρα και να τον κάνουν να αλλάξει ιδέες και γνώμη.

«Αστεγη, του έλεγε και ζητιάνα γυρίζω εδώ και εκεί. Εγώ που ζούσα βασιλικά, τώρα ξενο­δουλεύω. Αναγκάζομαι να κοιτάζω στα χέρια τις υπηρέτριες, για να δω τι θα μου δώσουν. Ποιά; Εγώ που έτρεφα κάποτε τόσους φτωχούς! Εγώ να ζω τώρα με τις ξένες ελεημοσύνες!».
Τέλος, αφού διέστρεψε ό,τι καλό υπήρχε και το παρουσίασε ως κακό και ασήκωτο, ακόνισε το ξίφος της αντίδρασης και υπέβαλε στον Ιώβ να στραφεί και εναντίον του Δημιουργού. Του είπε δηλαδή να δώσει τέρμα στη ζωή του, αντί να υπομένει τόσα μακροχρόνια δεινά και έτσι να βασανίζει και τον εαυτό του και εκείνη.
Ο Ιώβ όμως φορτίσθηκε από τούτα τα λόγια τόσο, όσο δεν είχε βαρυνθεί από όλες του τις άλλες συμφορές. Και αφού αγρίεψε από το θυμό το βλέμμα του, στράφηκε προς τη γυναίκα του, σαν να είχε μπροστά εχθρό, και της είπε: «Γιατί μίλη­σες σαν άμυαλη γυναίκα; Πάρε πίσω, γυναίκα, τα λόγια σου. Πόσο θα βρίζεις έμενα που είμαι ως ένας μ' εσένα άνθρωπος; Είπες ψέματα.
Κατέκρινες έτσι μ’ αυτά τα λόγια -πράγμα που ποτέ δεν θα τό 'θελε η ψυχή μου- και τη δική μου και τη δική σου τη ζωή. Γιατί τώρα θεωρώ ότι πέσαμε και οι δυο μαζί στην αμαρτία, αφού ο γάμος μας έχει συνδέσει και μας έχει κάνει έναν άνθρωπο. Και εσύ τώρα έπεσες σε βλα­σφημία. Εφόσον έχουμε δεχθεί από τον Θεό τόσα αγαθά, δεν θα υπομείνουμε τώρα και τις συμφορές; Θυμήσου τα αγαθά που έχεις απο­λαύσει μέχρι σήμερα. Φέρνοντας λοιπόν στο νου σου όλα εκείνα, σήκωσε με γενναιότητα τα σημερινά, που είναι τόσο δύσκολα. Κανενός ανθρώπου η ζωή δεν είναι από την αρχή ως το τέλος μέσα στη μακαριότητα. Ένας μονάχα, ο Θεός, παραμένει σε διαρκή και αμετάβλητη μακαριότητα. Εάν εσύ πικραίνεσαι από ό,τι μας βρήκε τώρα, πάρε παρηγοριά από τη σκέψη και την ανάμνηση όλων εκείνων των καλών που μέχρι τώρα έχεις απολαύσει. Τώρα ναι, κλαις, αλλά υπήρξες και ευτυχισμένη. Τώρα ζεις μέσα στη φτώχια, αλλά έζησες και μέσα στα πλούτη. Ούτε και τα νερά των ποταμών δεν είναι πάντα ξάστερα και καθάρια.
Ποτάμι, καθώς λογίζομαι, είναι η ζωή μας. Ποτάμι που ρέει συνεχώς και είναι γεμάτο από αλλεπάλληλα κύματα. Από το δικό μας το ποτάμι ένα μέρος ήδη κύλησε, το άλλο πορεύεται, το τρίτο τώρα μόλις ξεχύνεται απ’ την πηγή, και άλλο, τέλος, πρόκειται αργότερα να τρέξει. Τελικά, θα πορευθούμε για να εκβάλουμε όλοι μέσα στην ίδια θάλασσα του θανάτου. Εφόσον έχουμε τόσα καλά δεχθεί από τον Κύριο, τώρα δεν πρέπει να υπομείνουμε και τα δεινά; Θα αναγκάσουμε τον Θεό να μας χαρίζει συνέχεια στον ίδιο βαθμό τα ίδια αγαθά; Θα κάνουμε εμείς μάθημα στον Θεό πως θα έπρεπε να οικο­νομήσει τη ζωή μας; Εκείνος από τη φύση Του είναι ο Δημιουργός και ο Κυβερνήτης όλων. Εκείνος είναι Πάνσοφος και γνωρίζει ποιο είναι το καλό και τι συμφέρει τα πλάσματά Του. Μην ερευνάς αδιάκριτα την κρίση του Παντοκράτορα. Αποδέξου μόνο με αγάπη ό,τι Εκείνος για σένα οικονομεί. Ό,τι σου δώσει, αυτό και να δεχθείς με ευχαρίστηση και με όλη σου την καρδιά. Απόδειξε, με τον τρόπο που θα δεχθείς τα λυ­πηρά, ότι πράγματι ήσουν άξια για να δεχθείς και τα καλά που έχεις ήδη απολαύσει» (Ιώβ 2, 10).

Μ' αυτά τα λόγια απέκρουσε ο Ιώβ και την καινούργια προσβολή. Έτσι κατάφερε στον διάβολο τελειωτικό πλήγμα και τον καταντρόπιασε. Και τί έγινε μετά; Εξαφανίσθηκε στη στιγμή η αρρώστια από το σώμα του, σαν αυτή νά 'ταν κάτι απλό και περαστικό. Γιατρεύθηκε και έγινε πάλι τόσο καλά, σαν να μην του είχε συμβεί ποτέ τίποτα κακό. Ξανάνιωσε και πάλι το σώμα. Ανθισε πάλι και ομόρφυνε η ζωή του. Διπλάσιος πλούτος απ' όλες τις πηγές ξανάτρεξε στο σπιτικό του. Και έτσι, όχι μόνο εκείνο το ένα μέρος που είχε δεν τό 'χασε, αλλά εισέπραξε και το διπλάσιο, σαν δωρεά και καρπό της υπομονής του.

Αυτό ας μας γίνει μάθημα για να αποκτήσουμε και εμείς ανδρεία ψυχής. Ας μιμηθούμε τον Ιώβ, ο οποίος, όχι μονάχα σε μια στιγμή δυστύχησε και έγινε φτωχός από πλούσιος και άτεκνος από πολύτεκνος, αλλά και έμεινε πνευματικά αναλλοίω­τος καθώς ήταν, διασώζοντας, μετά από όλα αυτά, το φρόνημα της ψυχής, γενναίο και ακμαίο.

Περί Θεού. Μέγας Βασίλειος

Α) ΣΕ ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Η ΘΕΟΓΝΩΣΙΑ

Όπως  είπαμε η λέξη «γνώση» λαμβάνεται με πολλές έννοιες‡  γιατί με αυτή εκφράζεται τόσο η αντίληψη μας για τον Κτίστη μας όσο και η κατανόηση των θαυμαστών έργων Του και η τήρηση των εντολών Του και η στενή επικοινωνία μαζί Του. Εκείνοι όμως (οι αιρετικοί), αφού παραμέρισαν όλες αυτές τις σημασίες, περιόρισαν τη λέξη «γνώση» σε μια μόνον σημασία, στη θεωρία της ίδιας τηςουσίας του Θεού.

Β) ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΘΕΟΓΝΩΣΙΑ

Η οδός λοιπόν της θεογνωσίας προχωρεί από το ένα Πνεύμα, διά του ενός Υιού, εις τον ένα Πατέρα. Και αντίστροφα‡ η φυσική αγαθότητα των προσώπων και ο εκ φύσεως αγιασμός και το βασιλικό αξίωμα από τον Πατέρα φτάνει διαμέσου του Μονογενούς Υιού στο Άγιο Πνεύμα. Έτσι και τις τρεις υποστάσεις ομολογούμε και δεν θίγεται το ευσεβές και βασικό δόγμα της ορθόδοξης πίστης ή μοναρχίας.

Γ) Ο ΝΟΥΣ ΜΟΝΟΝ ΕΝ ΜΕΡΕΙ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΟ ΘΕΟ
Αν ο νους έχει διαστραφεί από τους δαίμονες, θα λατρέψει τα είδωλα ή θα στραφεί προς κάποιο άλλο είδος ασέβειας. Αν όμως παραδώσει τον εαυτό του στη χειραγωγία του Αγίου Πνεύματος, θα γνωρίσει την αλήθεια και θα φτάσει στην επίγνωση του Θεού. Θα γνωρίσει όμως το Θεό, όπως είπε ο Απόστολος Παύλος, εν μέρει, τελειότερα δε στη μέλλουσα ζωή: «Όταν στη μέλλουσα ζωή θα έλθει το τέλειο και θα λάβουμε από το Θεό την τέλεια γνώση, τότε η μερική και ατελής γνώση, που έχουμε σ' αυτή τη ζωή, θα καταργηθεί». Επομένως ο νους ως κριτικό όργανο και καλός είναι και για χρήσιμο σκοπό δόθηκε, για την κατανόηση δηλαδή του Θεού, αρκεί να ενεργεί τόσο μόνον, όσο η φύση του είναι δεκτική.

Δ) Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΥΣΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙ ΠΛΗΡΩΣ ΤΟ ΘΕΟ
Το κριτικό όργανο του νου μας δόθηκε, για να γνωρίσουμε καλά την αλήθεια. Η μόνη όμως αυτοαλήθεια είναι ο Θεός μας. Άρα πρωταρχικό έργο του νου είναι η επίγνωση του Θεού μας, επίγνωση όμως ανάλογη με τη δυνατότητα που έχει ο μικρότατος άνθρωπος να γνωρίσει τον άπειρο σε μέγεθος Θεό.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΩΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΤΙΣΤΩΝ ΑΝΑΓΟΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΚΤΙΣΤΟΥ
Ο Θεός που εδημιούργησε τα μεγάλα έργα και με αξίωσε να πω αυτά τα μικρά, είθε να σας δώσει σύνεση, για να κατανοείτε όλη την αλήθεια των λόγων Του, ώστε από όσα βλέπετε να εννοείτε τον αόρατο Θεό, και από το μέγεθος και την καλλονή των κτισμάτων να σχηματίζετε την πρέπουσα γνώμη για το Δημιουργό μας. «Γιατί από τότε που κτίσθηκε ο κόσμος, οι αόρατες τελειότητες του Θεού γίνονται αισθητές με τη διάνοια διαμέσου των δημιουργημάτων, τόσο η αιώνια δύναμή Του όσο και η Θεία τελειότητά Του», ώστε να λαμβάνουμε σαφείς υπομνήσεις του Ευεργέτου και από τη γη και από τον αέρα και από τον ουρανό και από το νερό και από τη νύχτα και από την ημέρα και από όλα τα ορατά. Έτσι ούτε στην αμαρτία θα δώσουμε καμιά ευκαιρία, ούτε στον εχθρό Διάβολο θα παραχωρήσουμε τόπο στην καρδιά μας, αφού με την συνεχή ανάμνηση θα έχουμε μέσα μας μόνιμο κάτοικο το Θεό.
Εκείνος που μας εχάρισε τη διάνοια, ώστε από τα πολύ μικρά δημιουργήματα της κτίσεως να μαθαίνουμε τη μεγάλη σοφία του Τεχνίτη, είθε να μας αξιώσει και από τα μεγάλα δημιουργήματα της κτίσεως (όπως είναι ο ήλιος και η σελήνη) να συλλαμβάνουμε σε τελειότερο βαθμό την έννοια του Δημιουργού (και να Τον δοξάζουμε).

Παρηγοριά πενθούντων: Οι παραμυθητικές επιστολές του Μ. Βασιλείου (π. Θεόδωρος Ζήσης)

Εισαγωγικά 1. Εκκλησιαστικοί αγώνες και συγγραφικό έργο 2. Η ομάδα των παραμυθητικών επιστολών 3. Διακριτική συμπεριφορά προς τους πενθούντες 4. Θνητός ο άνθρωπος για το συμφέρον του. Και των νέων ο θά­νατος ευεργεσία 5. Τα σημαντικότερα παραμυθητικά επιχειρήματα α. Ο άνθρωπος γεννιέται θνητός. Δεν εξαιρείται κανείς β. Και η κτίσις θνητή: Ο ουρανός, η γη, τα άστρα γ. Ούτε αναλγησία και απάθεια, ούτε όμως υπερβολική λύπη. Μετρημένος πόνος, μετριοπάθεια δ. Η πρόνοια τον Θεού και στον θάνατο. Ούτε τύχη, ούτε πεπρωμένο, ούτε κακός Θεός ε. Τα όρια της ζωής τα ορίζει ο Θεός με σοφία. Οι άνθρωποι αδυνατούμε να τα καταλάβουμε στ. Η συμβίωση δημιουργεί οικειότητα. Να ευχαριστούμε το Θεό για όσο διάστημα μας εχάρισε αγαπητά πρόσωπα ζ. Ο θάνατος νέων ανθρώπων ευεργεσία και γι αυτούς που φεύγουν και γι’ αυτούς που μένουν η. Ο θάνατος δεν είναι τέλος, αλλά αρχή της αληθινής ζωής. Θα συναντηθούμε όλοι εκεί θ. Παράδειγμα ο Ιώβ και η μητέρα των Μακκαβαίων ι. Με ανδρεία τον πόνο, για το καλό των συγγενών μας και των άλλων ια. Φυλακή το φθαρτό σώμα. Είναι καλύτερα χωρίς αυτό ιβ. Με την προσευχή ο Θεός στέλνει παρηγοριά και ανακού­φιση Επίλογος

ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ ΠΕΝΘΟΥΝΤΩΝ

ΟΙ ΠΑΡΑΜΥΘΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ Μ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Εισαγωγικά

Χωρίς αμφιβολία ο ωραιότερος καρπός της Καππαδοκίας είναι οι τρεις μεγάλοι Καππαδόκες Πατέρες του 4ου αιώνος, Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος και Γρηγόριος Νύσσης, οι οποίοι εσφράγισαν ανεξίτηλα όχι μόνο την πολιτιστική, την πνευματική ιστορία της πατρίδας τους αλλά του Χριστιανισμού γενικότερα και μάλιστα της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας. Και σήμερα ακόμη μετά την τραγική καταστροφή της Μικρασίας και το ξερρίζωμα του Ελληνισμού, οι ιδιότυποι σχηματισμοί των βράχων της με τα ποικίλα πυραμιδοειδή ή κωνικά σχήματά τους φιλοξενούν και προβάλλουν στους επισκέπτες αυτό που επ’ αιώνες και χιλιετηρίδες ελάμπρυνε και καταξίωσε την Καππαδοκία, δηλαδή την ελληνορθόδοξη, την ελληνοχριστιανική της ιστορία και ταυτότητα. Εκκλησίες, μοναστήρια, ασκηταριά, τοιχογραφίες ζωντανεύουν τους άψυχους βράχους και το φυσικό τους περιβάλλον, το οποίο χωρίς αυτήν την πνευματική παρουσία θα ήταν απλώς ένα αξιοπαρατήρητο γεωλογικό φαινόμενο, σαν τους βράχους περίπου των Μετεώρων της Θεσσαλίας, χωρίς τα μοναστήρια και τα άλλα μοναστικά ιδρύματα.

Αυτή η ελληνορθόδοξη ταυτότητα που κραυγάζει μέσα από τα σιωπηλά τώρα και εγκαταλελειμμένα μνημεία, άρχισε να σχηματίζεται και να μορφοποιείται με την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, ενισχύεται με την πρώιμη διάδοση του Χριστιανισμού επί της εποχής ήδη των Αποστόλων, και ολοκληρώνεται στη ζωή και στο έργο των τριών μεγάλων Καππαδοκών Πατέρων του 4ου αιώνος. Ο χαρακτηρισμός του αιώνος αυτού ως χρυσού αιώνος στην ιστορία της χριστιανικής γραμματείας και θεολογίας οφείλεται βασικώς στην πληθωρική και ανεπανάληπτη πνευματική παραγωγή αυτών των τριών μεγάλων θεολόγων, οι οποίοι με την εκπληκτική ελληνική τους παιδεία εμορφοποίησαν και διέπλασαν την προηγουμένως άπλαστη και απλοϊκή χριστιανική διδαχή και ζωή σε όλους σχεδόν τους τομείς, στο δόγμα, στη λατρεία, στο Μοναχισμό, στην στάση έναντι της αρχαιοελληνικής παιδείας, στην απόκρουση των αιρέσεων, στη συγκρότηση συνόδων, στην κοινωνική πρόνοια και φιλανθρωπία, στην πνευματική πορεία και τελείωση, στην οριστική επικράτηση του χριστιανικού πλέον Ελληνισμού έναντι του παγανιστικού Ελληνισμού, που φιλοδόξησε αλλά απέτυχε, λόγω της παρουσίας τους, να επιβάλει ο σύγχρονός τους Ιουλιανός ο Παραβάτης.

Ο μετά τους διωγμούς ελεύθερος και προστατευόμενος πλέον από την πολιτεία Χριστιανισμός κινδύνευε να αλλοιωθεί και να εκκοσμικευθεί σε δύο επίπεδα· στο επίπεδο της διδασκαλίας και της θεολογίας με την άκριτη και υπερβολική χρήση της φιλοσοφίας στη διασάφηση και διατύπωση των δογμάτων, που εγέννησε και γεννά τις αιρέσεις, και στο επίπεδο της χριστιανικής ζωής με την χαλάρωση των ηθών και την απώλεια του ασκητικού πνεύματος του Ευαγγελίου. Οι Καππαδόκες Πατέρες χρησιμοποίησαν εξισορροπητικά και διορθωτικά στο επίπεδο του δόγματος την προηγούμενη θεολογική παράδοση, ιδιαίτερα την παράδοση των Αλεξανδρινών θεολόγων Κλήμεντος και Ωριγένους, με την οποία τους συνέδεσαν οι προ αυτών Καππα­δόκες άγιοι και Πατέρες Αλέξανδρος Ιεροσολύμων, Φιρμιλιανός Καισαρείας, Γρηγόριος Νεοκαισαρείας ο Θαυματουργός, χωρίς φιλοσοφικούς ακροβατισμούς· στο επίπεδο του ήθους για να αποτρέψουν την χαλάρωση των ηθών και το κοσμικό πνεύμα, προέβαλαν την ευαγγελική αυστηρότητα και ασκητικότητα και οργάνωσαν τον Μοναχισμό, ο οποίος διεφύλαξε και διαφυλάττει το ασκητικό πνεύμα του Ευαγγελίου. Η ακτινοβολία και η επίδρασή τους στην μετά ταύτα πορεία της Εκκλησίας σε όλους τους τομείς είναι μεγαλειώδης και προσδιοριστική.

Θεολογικὴ καὶ ποιμαντικὴ προσέγγιση τοῦ μυστηρίου τοῦ θανάτου καὶ τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας

Εἰσήγηση στὴν ς΄ συνάντηση (26.02.2015) τοῦ Ἐπιμορφωτικοῦ Σεμιναρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μόρφου Γ’ Ἀκαδημαϊκοῦ Ἔτους  (2014-2015) Εἰσηγητής:  Οἰκονόμος Κυριακὸς Χαραλάμπους, ἐφημέριος χωρίου Γαλάτας «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν.»   Πανιερώτατε, Αγαπητοί εν Χριστώ πατέρες και αδελφοί, Αρχίζοντας την εισήγησή μου αυτή με μία αναφορά στο μυστήριο του θανάτου, ενθυμήθηκα το κλασικό πλέον απόφθεγμα του οσίου πατρός ημών Νεοφύτου του Εγκλείστου για την ωφέλεια της μνήμης του θανάτου, που καταγράφει στην εισαγωγή της Τυπικής Διαθήκης του (έτος 1214): «Ἀγαθὸν ὑπέρτερον παντὸς ἀγαθοῦ, Θεοῦ φόβος καὶ μνήμη θανάτου». Περαιτέρω, ο όσιος πατήρ ημών Παΐσιος ο Αγιορείτης μας υπενθυμίζει μια άλλη σχετική ψυχωφελή ρήση ενός συγχρόνου εναρέτου Αγιορείτη μοναχού, που έλεγε αντί χαιρετισμού στους συνασκητές του:«Αδελφέ, θα πεθάνουμε!» Και συνεχίζει: «Η ζωή είναι τυλιγμένη με τη θνητή σάρκα. Το μεγάλο αυτό μυστικό δεν είναι εύκολο να το καταλάβουν όσοι άνθρωποι είναι μόνο «σάρκες», γι’ αυτό δεν θέλουν να πεθάνουν, ούτε θέλουν να ακούσουν για θάνατο.» Όπως εύστοχα επισημαίνει και ο μακαριστός πλέον Κύπριος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Ανδρέας Θεοδώρου, στο σπουδαίο του βιβλίο, «Άμωμοι εν οδώ· αλληλούια», ένα εξαίρετο υπομνηματισμό στη Νεκρώσιμη Ακολουθία της Ορθόδοξης Εκκλησίας (σελ. 9), ο θάνατος είναι σημείο οριακό για κάθε ύπαρξη. Είναι γεγονός που την ορίζει, την περιορίζει και την εξαντλεί. Είναι το τέρμα μιας πορείας, μιας ζωτικής διαδικασίας. Ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα. Αυτή η κατάσταση λέγεται και ύπνος, γιατί ο θάνατος καταργήθηκε με την Ανάσταση του Χριστού. Ο Χριστός με τα Πάθη, τον Σταυρό και την Ανάστασή Του κατάργησε οντολογικά τον θάνατο και έδωσε τη δυνατότητα στον άνθρωπο να τον υπερβεί, ζώντας μέσα στην Εκκλησία. Και, όπως θεολογεί υμνολογικά η Εκκλησία το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως, «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος». Ο αναστάς Κύριος, με τον θάνατο και την τριήμερο ανάστασή Του, νίκησε τον θάνατο, δίνοντας το ελπιδοφόρο μήνυμα της επανένωσης του ανθρώπου με τον Πλάστη και Δημιουργό του. Τούτο τονίζεται και μέσα από τον θεόπνευστο Κατηχητικό Λόγο του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στην Κυριακή του Πάσχα: «Μηδεὶς φοβείσθω θάνατον. Ἠλευθέρωσε γὰρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος. Ἔσβεσεν αὐτόν, ὑπ’ αὐτοῦ κατεχόμενος...». Σε απλή μετάφραση: «Κανένας δεν πρέπει να φοβάται τον θάνατο, διότι έχουμε ελευθερωθεί από την εξουσία του θανάτου με τον θάνατο του Θεανθρώπου Σωτήρος Χριστού. Ο Κύριός μας, κατά την τριήμερο κατοχή του από τον θάνατο, εξουδετέρωσε το κράτος και τη δύναμή του.» Καί,  «καθὼς προεῖπεν, ἔδωκεν ἡμῖν τὴν αἰώνιον ζωὴν καὶ μέγα ἔλεος». Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, μέγας δογματικός θεολόγος και κορυφαίος υμνογράφος της Ορθοδοξίας, συνέθεσε τον επινίκιο του Θεανθρώπου Σωτήρα μας Ιησού Χριστού κατά του θανάτου με τον θάνατό του, στο Δοξαστικό των νεκρωσίμων ιδιομέλων της Εξοδίου Ακολουθίας: «Ὁ θάνατός σου, Κύριε, ἀθανασίας γέγονε πρόξενος· εἰ μὴ γὰρ ἐν μνήματι κατετέθης, οὐκ ἂν ὁ Παράδεισος ἠνέῳκτο». Δηλ., «Ο θάνατός σου, Κύριε, έγινε πρόξενος αθανασίας· διότι, αν δεν ενταφιαζόσουν στο μνήμα, ο Παράδεισος δεν θα ανοιγόταν στους ανθρώπους.» Ο ανακαινισμένος εν Χριστώ άνθρωπος, με τη συμμετοχή στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, την ειλικρινή μετάνοια, την αγάπη προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο, και εφαρμόζοντας γενικά το θείο θέλημα, κοινωνώντας μάλιστα το Σώμα και το Αίμα του Δεσπότου Χριστού, έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει στην παραδείσια Ζωή, και να απολαύσει την αιώνια ζωή και το άπειρο έλεος του Θεού, μαζί με τους αγίους και τους δικαίους.

Ο ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΠΕΡΙ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΠΛΕΟΝΕΞΙΑΣ

Ιωάννη Ελ. Σιδηρά Θεολόγου – εκκλησιαστικού ιστορικού – νομικού

Διαχρονική η Κοινωνική Διδασκαλία του Αγίου Βασιλείου και άκρως επίκαιρη σε περίοδο οικονομικής κρίσεως.

Ο  αοίδιμος Μεγάλος Πανεπιστημιακός Καθηγητής, κορυφαίος των Πατρολόγων, Παναγιώτης Χρήστου αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η κοινωνική διδασκαλία του Μεγάλου Βασιλείου κατέχει εξέχουσα θέση στην καθόλου διδασκαλία του, όπως άλλωστε αξιόλογος υπήρξε και η κοινωνική δράση αυτού στην εν γένει εκκλησιαστική-κοινωνική-ποιμαντική  δραστηριότητά του.

Σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού του έργου διαπνέεται από πλούσιο κοινωνικό φρόνημα και ιδιαίτερα μάλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζουν από  της πλευράς αυτής οι ομιλίες του περί πλούτου και πλεονεξίας.

Οι ομιλίες αυτές, εκ των οποίων τμήματα δημοσιεύουμε στο παρόν άρθρο μας, θα πρέπει  να εκφωνήθηκαν κατά το έτος 368 μ.Χ., πριν δηλαδή από 16 ολόκληρους αιώνες, για να παρακινηθούν οι σκληροκάρδιοι και άπληστοι πλούσιοι και συνακόλουθα να αναδειχθούν φιλάδελφοι, κοινωνικά αλληλέγγυοι και ευμετάδοτοι προς τις ποικίλες ανάγκες των πενεστέρων τάξεων, οι οποίες του ενσκήψαντος κατά την περίοδο εκείνη λιμού και της ξηρασίας εδοκιμάζοντο δεινώς από την έλλειψη τροφίμων.

Ο Μέγας  Βασίλειος αντιμετωπίζοντας το όλο θέμα του πλούτου μέσα στο πλαίσιο των ποιμαντικών του φροντίδων για τις πνευματικές και υλικές ανάγκες του ποιμνίου του διατυπώνει ως κορυφαίος Θεολόγος, Θεόφρων Πατήρ της Εκκλησίας και ευαίσθητος Επίσκοπος τις αξιοπρόσεκτες περί του πλούτου κοινωνικές ιδέες του, οι οποίες και κατά την θεωρητική σύλληψη και κατά την πρακτική εφαρμογή τους παραμένουν ακόμη και σήμερα αξεπέραστες.

Το κείμενο της Θεοπνεύστου ομιλίας του Μεγάλου Βασιλείου, που τέμνει την κατάσταση της σύγχρονης υλιστικής και καταναλωτικής εποχής μας, έχει ως εξής:

«…Διότι νά, η προσταγή του Κυρίου σε αποδεικνύει ότι απέχεις πάρα πολύ μακριά από την αληθινή αγάπη. Διότι εάν αυτό που διαβεβαίωσες ήταν αληθινό, ότι δηλαδή, από τα νειάτα σου ετήρησες την εντολή της αγάπης και έδωσες στον καθένα τόσο όσο και στον εαυτό σου, τότε από πού προέρχεται αυτή η χρηματική περιουσία; Διότι η ικανοποίηση των αναγκών των πτωχών καταναλώνει τον πλούτο, όταν δηλαδή ο καθένας μεν δέχεται ολίγα για την ικανοποίηση των αναγκών του, όλοι όμως μαζί μοιράζονται τα υπάρχοντα που ξοδεύονται για όλους.

Ώστε αυτός που αγαπά  τον πλησίον ωσάν τον εαυτό του δεν κατέχει τίποτε περισσότερο από τον πλησίον. Αλλ’ όμως φαίνεσαι να έχεις πολλά κτήματα. Από πού αυτά; Από πού αλλού παρά από του ότι είναι φανερό ότι επροτιμούσες την δική σου απόλαυση από την παρηγοριά των πολλών.

Όσο λοιπόν υπερέχεις κατά τον πλούτο, τόσο υστερείς κατά την αγάπη. Διότι προ πολλού θα είχες σκεφθεί να απομακρύνεις τα χρήματα, εάν είχες αγαπήσει τον πλησίον. Τώρα δε τα χρήματα είναι συνδεδεμένα μαζί σου περισσότερο από τα μέλη του σώματος και ο χωρισμός από αυτά, σε λυπεί  σαν τον ακρωτηριασμό των χρησιμότερων μελών.

Διότι εάν είχες ενδύσει τον γυμνό, εάν είχες δώσει τον άρτο σου σ’ αυτόν  που πεινά, εάν η πόρτα σου είχε ανοιχθεί σε κάθε ξένο, εάν είχες γίνει πατέρας των ορφανών, εάν συνέπασχες με κάθε αδύνατο, για ποια χρήματα τώρα θα εδοκίμαζες λύπη; Καθόλου δεν θα δυσκολευόσουν να διαθέσεις τα υπόλοιπα, εάν από πολλού είχες σκεφθεί να τα μοιράζεις στους ενδεείς…

Αλλά τι τον  χρειάζεσαι τον πλούτο; Θα ενδυθείς με ένδυμα;  Δύο πήχεις σου αρκούν λοιπόν για τον χιτωνίσκο και η ένδυση ενός ιματίου θα καλύψει ολόκληρη την ανάγκη των ενδυμάτων. Μήπως θα ξοδεύσεις τον πλούτο στην διατροφή; Ένας άρτος είναι αρκετός για να γεμίσεις την κοιλιά σου. Γιατί λοιπόν λυπάσαι; Σαν τι στερείσαι; Την δόξα του πλούτου; Αλλά εάν δεν αναζητήσεις την επίγεια δόξα, θα εύρεις εκείνη που είναι πραγματική και λαμπρά, αφού σε προάγει στην Βασιλεία των Ουρανών.

Το να έχεις απλώς τον πλούτο είναι πράγμα που αγαπάς, έστω και δεν προκύπτει κανένα όφελος απ’ αυτόν. Εξάλλου, το ότι είναι ανόητη η φροντίδα για άχρηστα πράγματα, είναι σε όλους γνωστό.

Ίσως σου φανεί παράδοξο αυτό που σκοπεύω να σου ειπώ, πλην όμως απ’ όλα το πιο αληθινό. Όταν ο πλούτος  σκορπίζεται, κατά τον τρόπο που ο Κύριος παραγγέλλει, είναι φυσικό να παραμένει, όταν όμως φυλάσσεται είναι φυσικό να αποξενώνεται. Εάν τον φυλάσσεις, δεν θα τον έχεις, εάν τον σκορπίσεις, δεν θα τον απωλέσεις…

Αλλ΄ όμως ο πλούτος… υποβάλλει στους πλουσίους άπειρες αφορμές για δαπάνη, ώστε τα περιττά και τα άχρηστα  να θεωρούνται ως σπουδαία και τίποτε να μην είναι αρκετό για την εφευρετικότητα των εξόδων…. Άκου λοιπόν ποιοι είναι οι κανονισμοί αυτών. Να είναι, λέγει, άλλος μεν πλούτος για χρήση, άλλος για απόθεμα, και αυτός που εξυπηρετεί τις ανάγκες να ξεπερνά το όριο των απαραίτητων πραγμάτων. Αυτός  να υπάρχει για τις πολυτέλειες των σπιτιών και εκείνος να εξυπηρετεί τις κοσμικές επιδείξεις… Όταν όμως ο πλούτος που διαμοιράζεται σε άπειρες ανάγκες περισσεύει, παραχώνεται στη γη και φυλάσσεται σε μέρη μυστικά…. Είναι μεν απρόβλεπτο το μέλλον εάν έλθει προς την ανάγκη του χρυσού, δεν είναι όμως άδηλος η ζημία από την απανθρωπιά της συμπεριφοράς. Διότι αφού δεν μπόρεσες να ξοδεύσεις τον πλούτο στις απειράριθμες επινοήσεις, τότε τον απέκρυψες στη γή…. Τέτοιοι είναι αυτοί που καταδέχονται να κάνουν όλα τ΄ άλλα, αλλά αντιτίθενται στην απομάκρυνση των υπαρχόντων.

Ὁ χρόνος καὶ ὁ κόσμος τῆς φθορᾶς ῾Η Σωτηριολογικὴ Σημασίατῆς ᾿Ανθρωπίνης Φύσεως τοῦ Χριστοῦ »

Χρόνος καὶ ζωὴ κατὰ τὸν Μέγα Βασίλειο

Γεώργιος Μαντζαρίδης

 Ὁ Μ. Βασίλειος ἔζησε καὶ παρουσίασε στὰ συγγράμματά του μὲ τὸν διεισδυτικότερο τρόπο τὴ σχέση χρόνου καὶ ζωῆς. Καὶ ἡ ἀντίστοιχη διδασκαλία του, ποὺ ἐπηρέασε βαθύτατα τὴ μεταγενέστερη θεολογία καὶ διανόηση, παραμένει ἐξαιρετικὰ ἐπίκαιρη καὶ σήμερα. Βέβαια ὁ μεγάλος αὐτὸς ἱεράρχης τῆς Καππαδοκίας δὲν ἔγραψε κανένα συστηματικὸ ἔργο γιὰ τὸ θέμα αὐτό. Ἑρμηνεύοντας ὅμως τὴν Ἁγία Γραφή, καὶ ἰδιαίτερα τὴν «Ἑξαήμερο» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀλλὰ καὶ ἀποκρούοντας τὴν αἵρεση τοῦ Εὐνομίου σχετικὰ μὲ τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀναφέρθηκε πολλὲς φορὲς στὸν χρόνο καὶ τὰ σχετικὰ μὲ αὐτὸν θέματα.Συνήθως διακρίνουμε τὸν χρόνο σὲ τρία μέρη: στὸ παρελθόν, τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον.

Ἡ τριμερὴς ὅμως αὐτὴ διάκριση δὲν φαίνεται νὰ ἔχει κάποια ἀντικειμενικὴ ὑπόσταση. Πράγματι, ἂν θελήσουμε νὰ προσδιορίσουμε ἀντικειμενικῶς τὸ παρόν, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι δὲν ἀποτελεῖ τίποτε περισσότερο ἀπὸ μία διαχωριστικὴ τομὴ ἀνάμεσα στὸ παρελθὸν καὶ τὸ μέλλον. Ἔτσι ἡ τριμερὴς διάκριση τοῦ χρόνου γίνεται αὐτομάτως διμερής. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀριστοτέλης μιλάει γιὰ δύο μόνο διαστάσεις τοῦ χρόνου, τὸ παρελθὸν καὶ τὸ μέλλον: «Τοῦ χρόνου», λέει, «τὰ μὲν γέγονε, τὰ δὲ μέλλει… τὸ δὲ νῦν οὐ μέρος· μετρεῖ τε γὰρ τὸ μέρος, καὶ συγκεῖσθαι δεῖ τὸ ὅλον ἐκ τῶν μερῶν· ὁ δὲ χρόνος οὐ δοκεῖ συγκεῖσθαι ἐκ τῶν νῦν» (1).

Βέβαια ἡ θέση αὐτὴ φαίνεται καθαρῶς θεωρητική, γιατί δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ὑπάρξει πραγματικὸς χρόνος χωρὶς τὸ νῦν, δηλαδὴ τὸ παρόν. Καὶ ὅμως τὸ παρὸν δὲν μπορεῖ νὰ ἐκληφθεῖ ὡς χρονικὴ διάρκεια, γιατί σὲ μία τέτοια περίπτωση πρέπει ἀναπόφευκτα νὰ ἔχει καὶ παρελθὸν καὶ μέλλον. Γι’ αὐτὸ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ παρὸν δὲν εἶναι χρόνος, ἀλλὰ ἡ ἀπειροστὴ ἢ ἡ ἄτμητη ἐκείνη στιγμή, μὲ τὴν ὁποία διαχωρίζεται τὸ παρελθὸν ἀπὸ τὸ μέλλον. Καὶ ἡ στιγμὴ αὐτὴ τοῦ παρόντος, ἐνῶ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἡ μόνη ὑπαρκτή, γίνεται ἀσύλληπτη, γιατί αὐτόματα ὑποχωρεῖ στὸ παρελθόν.

Καὶ ἐνῶ τὸ παρὸν ἀποτελεῖ μία ἀσύλληπτη καὶ φευγαλέα στιγμή, οὔτε τὸ παρελθὸν οὔτε τὸ μέλλον ἀνήκουν στὸν ἄνθρωπο. Τὸ παρελθὸν εἶναι χαμένο, ἐνῶ τὸ μέλλον δὲν βρίσκεται στὴ διάθεσή μας. «Ἤ οὐχὶ τοιοῦτος ὁ χρόνος», λέει ὁ Μ. Βασίλειος, «οὗ τὸ μὲν παρελθὸν ἠφανίσθη, τὸ δὲ μέλλον οὔπω πάρεστι, τὸ δὲ παρὸν πρὶν ἢ γνωσθῆναι διαδιδράσκει τὴν αἴσθησιν» (2); Ὁ ἄνθρωπος ὅμως δὲν ζεῖ τὸν χρόνο ὡς μεμονωμένες στιγμὲς ἀλλὰ ὡς εὐρύτερη διάρκεια, ποὺ συνιστᾶ τὸ ἑκάστοτε παρόν του καὶ ἀγκαλιάζει τὸ παρελθὸν καὶ τὸ μέλλον. Μὲ τὴ μνήμη καὶ τὴν προσδοκία ὑπερβαίνει τὴν κάθε στιγμὴ καὶ ζεῖ τὸ παρὸν ὡς σύνθεση καὶ ὑπέρβαση τοῦ παρελθόντος καὶ τοῦ μέλλοντος. Ἔτσι τὸ παρὸν τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς παρουσιάζεται ὡς ὑπέρβαση τοῦ χρόνου καὶ παραπέμπει στὴν αἰωνιότητα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ μυθολογία προσέδιδε στὸν χρόνο ὑπερβατικὲς διαστάσεις καὶ τὸν ἔβλεπε προσωποποιημένο στὸν θεὸ Κρόνο, ποὺ ἐξαφάνιζε τὰ παιδιά του.

Κατὰ τὸν Μ. Βασίλειο ὁ χρόνος εἶναι τὸ «συμπαρεκτεινόμενον τῇ συστάσει τοῦ κόσμου διάστημα» (3). Τὸ διάστημα ἐδῶ εἶναι χρονικὴ ἔννοια μὲ ποιοτικὴ ἢ ἀκριβέστερα ἠθικὴ σημασία. Δηλώνει τὴν περίοδο τῆς παρούσας ζωῆς σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὴν μέλλουσα· τὴν περίοδο τῆς τρεπτότητας καὶ τοῦ κινδύνου σὲ ἀντιδιαστολὴ πρὸς τὴ σταθερότητα καὶ τὴν ἀσφάλεια τῆς αἰωνιότητας.

Ἀλλὰ καὶ γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο εἶναι ἡ μόνη περίοδος προετοιμασίας τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν αἰώνια μακαριότητα(4). Ἔτσι ὁ χρόνος γίνεται «καιρός», δηλαδὴ εὐκαιρία γιὰ τὴν ἐξαγορὰ τῆς αἰωνιότητας, ἤ, ὅπως γράφει ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, «τόπος» συναντήσεως μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν αἰωνιότητά του.

Ὁ χρόνος συνδέεται ὀργανικὰ μὲ τὸν χῶρο καὶ δὲν μπορεῖ νὰ νοηθεῖ χωρὶς αὐτόν. Ἡ δημιουργία τους ὑπῆρξε ἀκαριαία. Τόσο δηλαδὴ ὁ χρόνος, ὅσο καὶ ὁ χῶρος δημιουργήθηκαν ἀχρόνως μὲ τὴ θέληση τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἑρμηνεύει ὁ Μ. Βασίλειος καὶ τὸ «ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν» (5). Ὅπως ἡ ἀρχὴ τοῦ δρόμου, παρατηρεῖ, δὲν εἶναι ἀκόμα δρόμος, καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ σπιτιοῦ δὲν εἶναι σπίτι, ἔτσι καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ χρόνου δὲν εἶναι χρόνος οὔτε μέρος τοῦ χρόνου. Σὲ περίπτωση ποὺ θὰ ὑποστηρίξει κάποιος ὅτι καὶ ἡ ἀρχὴ εἶναι χρόνος, πρέπει νὰ μπορέσει νὰ διαιρέσει καὶ αὐτὴν σὲ ἀρχή, μέσο καὶ τέλος, πράγμα ποὺ εἶναι ἀδύνατο (6).

Περί των εν πίστει κεκοιμημένων

Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού

Ότι οι λειτουργίες και αγαθοεργίες τους ωφελούν
Νεοελληνική απόδοση Δημητρίου Ρίζου

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ

Έρχεται η ώρα, η ώρα του θανάτου, και προ­σφιλή μας πρόσωπα αναχωρούν από τον κόσμο τούτο, όπως θ' αναχωρήσουμε κι εμείς όταν έρθη η δική μας ώρα. Και αμέσως μετά τις εξόδιες τι­μές και υποχρεώσεις τελούμε τα κανονισμένα από την Εκκλησία μας μνημόσυνα.
  Πόσο αλήθεια είναι παρεξηγημένα τα μνημό­συνα; Και πόσες αντιρρήσεις δεν ακούγονται γι' αυτά:

-Τί τα χρειαζόμαστε; Δεν ωφελούν σε τίποτε.
-Τί τα θέλεις, πάει ο άνθρωπος; Τώρα τελείω­σε!!
-Αυτά είναι επινοήσεις των παπάδων για να εισπράττουν.
-Δεν τον κύτταξαν όταν ζούσε, τώρα θα του κάνουν τα μνημόσυνα, για τα μάτια του κόσμου.

Α, εμείς «αντί μνημόσυνου» θα δώσουμε, και πιο πολύ θα «πιάσει», στο (τάδε) ίδρυμα κτλ.

Τα ερωτήματα όμως μένουν. Ωφελούν ή όχι τα μνημόσυνα; Πρέπει να τελούνται; Μπορεί ν' αντικατασταθεί το μνημόσυνο που γίνεται στο ναό, με μια δωρεά; Πότε και ποια μνημόσυνα πρέπει να γίνονται;

Η απάντηση βρίσκεται στην πραγματεία «Περί των εν πίστει κεκοιμημένων» που έγραφε ή, όπως φαίνεται από μια προσφώνηση, εκφώνη­σε ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Πρόκειται για μια σύνοψη της διδασκαλίας της Εκκλησίας μας για τα μνημόσυνα. Περιέχονται όλα όσα πρέ­πει να ξέρει ο ορθόδοξος χριστιανός και μάλιστα από έναν μεγάλο θεολόγο του 9ου αιώνα, όπως είναι ο Δαμασκηνός. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμα­σκηνός λύνει πολλά προβλήματα και απαντάει σε πολλά ερωτήματα που συναντάμε στις κατ' ι­δίαν συζητήσεις με τους χριστιανούς. Φαίνεται ότι οι ίδιοι προβληματισμοί απασχολούσαν τους ανθρώπους και τότε και τώρα, γύρω από το μέγα θέμα του θανάτου και των μνημοσυνών...

Η νεοελληνική απόδοση που έκανα είναι ε­λεύθερη, χωρίς βεβαίως ν' απομακρύνεται πολύ από το κείμενο.

Θέλω εδώ να προσθέσω μια πολύ σημαντική σημείωση του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου για τα μνημόσυνα.

«Επειδή δε ενταύτα ο λόγος περί Μνημοσυ­νών είναι, σημειούμεν, ότι, τα μεν τρίτα οπού γί­νονται εις τους κεκοιμημένους αδελφούς, δηλούσι κατά τον Θεσσαλονίκης ιερόν Συμεών, ότι ο κοιμηθείς αδελφός υπό της αγίας Τριάδος εξ αρ­χής συνετέθη. Τα δε έννατα των κεκοιμημένων σημαίνουσιν, ότι ο διαλυθείς εις τα εξ ων συνετέ­θη, έχει να συγκαταριθμηθή με τα εννέα άυλα τάγματα των Αγγέλων, ως άυλος και αυτός. Τα δε τεσσαρακοστά δηλούσιν, ότι, εν τη μελλούση αναστάσει συντεθείς πάλιν κατά τρόπον υψηλότερον, έχει και αυτός να αναληφθή ως ο Κύριος, και αρπαγείς εν νεφέλαις, να υπαντήση τω Κρι­τή. Ταύτας τας τρεις καταστάσεις του ανθρώπου σημαίνουσι και τα τρίμηνα και εξάμηνα, και εννεάμηνα, και απλώς ειπείν, υπέρ καθαρισμού του αποθανόντος ταύτα τελούνται, και εξαιρέτως τα τεσσαρακοστά, ως τούτο δηλούται από το παρά­δειγμα του Κυρίου μας, όστις και εις τας τρεις γεννήσεις αυτού τρεις ολόκληρους Τεσσαρακο­στάς εφύλαξεν, εν εαυτώ τυπών τον ημέτερον βίον. Γενέθλιος γαρ ημέρα και ο εκάστου θάνα­τος ονομάζεται, κατά τον να' της εν Λαοδικεία. Αι δε Αποστολικαί Διαταγαί (βιβλ. η, κεφ. μβ') λέγουσιν, ότι τα μεν τρίτα γίνονται δια τον τριημέρως εγερθέντα Χριστόν, τα δε έννατα εις ενθύμησιν ζώντων και τεθνεώτων, τα δε τεσσαρακο­στά, κατά τον παλαιόν τύπον. Ούτω γαρ και Μωυσήν ο λαός επένθησεν. Τινές δε λέγουν ότι τα μεν τρίτα γίνονται εις καθαρισμόν του τριμερούς της ψυχής, τα δε έννατα εις καθαρισμόν των πέ­ντε του σώματος αισθήσεων και του γονίμου φυ­σικού, και μεταβατικού, τα δε τεσσαρακοστά εις καθαρισμόν των εν τω σώματι τεσσάρων στοι­χείων, από τα οποία καθ' ένα υπηρέτησεν εις την παράβασιν των δέκα εντολών, τετράκις δε τα δέ­κα, κάμνουν τεσσαράκοντα». (Πηδάλιον, Εν Α­θήναις 1886, σελ. 221)

Δημήτριος Π. Ρίζος        

ΓΙ' ΑΥΤΟΥΣ  ΠΟΥ  ΜΕ  ΠΙΣΤΗ  ΚΟΙΜΗΘΗΚΑΝ

Ότι οι λειτουργίες και οι αγαθοεργίες τους ωφελούν

1. Τα νόστιμα και ακριβά φαγητά όταν προ­σφέρονται συχνά, όχι μόνο τους πεινασμένους προκαλούν να φάνε, αλλά και τους χορτάτους. Το ίδιο και τα γλυκόπιοτα ποτά όχι μόνο τους δι­ψασμένους τραβάνε, αλλά και όσους έχουν πιει. Αλλά και με τους φιλόπλουτους παρόμοια συμ­βαίνουν, αφού όταν αποκτήσουν πλούτο ανεβαί­νει η αγάπη τους προς αυτόν και αγωνίζονται κα­θημερινά να τον επαυξήσουν.

Λοιπόν και σας τίμια μέλη της εκκλησίας, ιε­ρείς και πατέρες, αδελφοί και μητέρες και τέκνα αγαπητά, δεν σας ανάγκασε η στέρηση των θείων λόγων, ούτε η δίψα για τα ιερά μαθήματα και τη θεόπνευστη γνώση να τρέξετε στο λόγο που τώ­ρα σας προσφέρεται, αλλά θεοχαρίτωτη επιθυμία που σας οδηγεί ψηλότερα σε δύναμη και χάρη πνευματική. Γιατί αυτό που έχει λείψει στους τελείους βρέθηκε από νεόφυτο, αυτό που δεν πρό­σεξαν οι σοφοί φανερώθηκε σε αγράμματους, αυ­τό που ξέφυγε από τους δασκάλους ήρθε και φώ­τισε μαθητές. Για μας ούτε αυτό μπορώ να τολμή­σω να το πω, αλλά αφού μαζέψουμε τις ρόγες που έμειναν στο αμπέλι μετά τον τρύγο, και τα στά­χυα που λόγω της πληθώρας έμειναν στο χωράφι και γενικώς κάθε καρπό που εγκαταλείφθηκε πά­νω στα δένδρα μετά τη συγκομιδή, με αυτά, επα­ναλαμβάνω, τα εφόδια θα φιλέψουμε όσους θέ­λουν, και πάντα με τη βοήθεια του Χριστού του αληθινού βοηθού Θεού που επιβεβαιώνει το λόγο με έργα και αποδείξεις.

ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ 241. – Ἐννέα ὁμιλίαι εἰς Ἑξαήμερον, Β᾽ §§ 1-2

Η δημιουργία του κόσμου εκ του μηδενός

Οι Ἐννέα ὁμιλίαι εἰς Ἑξαήμερον ("ομιλία" εδώ με την τεχνική σημασία του όρου = "κήρυγμα") θεωρούνται οι σημαντικότερες του Μεγάλου Βασιλείου. Θέμα τους έχουν την ερμηνεία και τον σχολιασμό του πρώτου κεφαλαίου της Γενέσεως, αν και η πραγμάτευση δεν συμπεριλαμβάνει τα σχετικά με τη δημιουργία του ανθρώπου. Εκφωνήθηκαν ίσως λίγο πριν από το 370 μ.Χ. σε διάστημα μιας εβδομάδας (μία ομιλία το πρωί και μία το απόγευμα κάθε μέρα) και καταγράφηκαν όχι από τον ίδιο αλλά από ταχυγράφους. Στις Ομιλίες του αυτές ο Βασίλειος προσπαθεί, συνδυάζοντας ρητορική επιδεξιότητα και επιστημονικές γνώσεις, να παρουσιάσει τη γνήσια χριστιανική εικόνα για τη δημιουργία του κόσμου και να πείσει συγχρόνως για τις λανθασμένες βάσεις των κοσμολογικών συστημάτων των αρχαίων φιλοσόφων. Στο απόσπασμα που ακολουθεί περιλαμβάνεται το προοίμιο (ο Βασίλειος φρόντιζε ιδιαίτερα τα προοίμια και τους επιλόγους των Ομιλιών του) και ένα τμήμα της δεύτερης Ομιλίας,στο οποίο επιχειρείται η θεμελίωση τον βασικού χριστιανικού δόγματος ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε εκ τον μηδενός και δεν είναι αιώνιος όπως δέχονταν οι Έλληνες φιλόσοφοι. Η επιχειρηματολογία του Βασιλείου διακρίνεται από ορθολογισμό και βαθιά γνώση των απόψεων των Ελλήνων φιλοσόφων (εμφανής είναι ιδιαίτερα η χρήση του Τίμαιου του Πλάτωνα, των φυσικών συγγραμμάτων του Αριστοτέλη, του Ποσειδώνιου, του Πλωτίνου), γεγονός που δεν εκπλήσσει, αφού ο Καππαδόκης πατέρας είχε σπουδάσει για μεγάλο διάστημα στην Αθήνα.

• ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: 241. – Ἐννέα ὁμιλίαι εἰς Ἑξαήμερον, Β᾽ §§ 1-2

Ὁμιλία β΄: περὶ τοῦ ἀόρατος ἦν ἡ γῆ καὶ ἀκατασκεύαστος [2.1] μικροῖς ἕωθεν ἐνδιατρίψαντες ῥήμασι, τοσοῦτον ἀποκεκρυμμένον τὸ βάθος τῆς διανοίας εὕρομεν, ὥστε τῶν ἐφεξῆς παντελῶς ἀπογνῶναι. εἰ γὰρ τὰ προαύλια τῶν ἁγίων τοιαῦτα, καὶ τὰ προπύλαια τοῦ ναοῦ οὕτω σεμνὰ καὶ ὑπέρογκα, τῇ ὑπερβολῇ τοῦ κάλλους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διανοίας ἡμῶν περιαστράπτοντα, ποταπὰ τὰ ἅγια τῶν ἁγίων; καὶ τίς ἱκανὸς κατατολμῆσαι τῶν ἀδύτων; ἢ τίς ἐπόψεται τὰ ἀπόρρητα; ἀπρόσιτος μὲν γὰρ αὐτῶν καὶ ἡ θέα, δυσερμήνευτος δὲ παντελῶς τῶν νοηθέντων ὁ λόγος. πλὴν ἀλλ᾽ ἐπειδὴ παρὰ τῷ δικαίῳ κριτῇ, καὶ ὑπὲρ μόνου τοῦ προελέσθαι τὰ δέοντα, οὐκ εὐκαταφρόνητοί εἰσιν ἀφωρισμένοι μισθοί, μὴ ἀποκνήσωμεν πρὸς τὴν ἔρευναν. εἰ γὰρ καὶ τῆς ἀξίας ἀπολειπόμεθα, ἀλλ᾽ ἐὰν τοῦ βουλήματος τῆς Γραφῆς μὴ ἐκπέσωμεν τῇ βοηθείᾳ τοῦ Πνεύματος, καὶ αὐτοὶ οὐκ ἀπόβλητοι παντελῶς κριθησόμεθα, καὶ τῇ συνεργίᾳ τῆς χάριτος οἰκοδομήν τινα τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ παρεξόμεθα. «ἡ δὲ γῆ ἦν», φησίν, «ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος.» πῶς ἀμφοτέρων ὁμοτίμως γενομένων οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁ μὲν οὐρανὸς ἀπηρτίσθη, ἡ δὲ γῆ ἔτι ἀτελής ἐστι καὶ ἀνεξέργαστος; ἢ ὅλως, τί τὸ ἀκατάσκευον τῆς γῆς; καὶ διὰ ποίαν αἰτίαν ἀόρατος ἦν; ἔστι μὲν οὖν τελεία κατασκευὴ γῆς ἡ ἀπ᾽ αὐτῆς εὐθηνία· φυτῶν παντοδαπῶν βλαστήσεις· δένδρων ὑψηλοτάτων προβολαὶ καρπίμων τε καὶ ἀκάρπων· ἀνθῶν εὔχροιαι καὶ εὐωδίαι· καὶ ὅσα μικρὸν ὕστερον μέλλει τῷ προστάγματι τοῦ Θεοῦ ἐπανατείλαντα τῇ γῇ τὴν γεννησαμένην κατακοσμεῖν. ὧν ἐπειδὴ οὐδὲν οὔπω ἦν, ἀκατάσκευον αὐτὴν εἰκότως ὁ λόγος ὠνόμασε. τὰ αὐτὰ δὲ ταῦτα κἂν περὶ οὐρανοῦ εἴποιμεν· ὅτι οὐκ ἐξείργαστο οὔπω οὐδὲ αὐτός, οὐδὲ τὸν οἰκεῖον ἀπειλήφει κόσμον, ἅτε μήπω σελήνῃ μήτε ἡλίῳ περιλαμπόμενος, μηδὲ τοῖς χοροῖς τῶν ἄστρων κατεστεμμένος. οὔπω γὰρ ταῦτα ἐγεγόνει. ὥστε οὐχ ἁμαρτήσεις τῆς ἀληθείας, κἂν τὸν οὐρανὸν ἀκατάσκευον εἴπῃς. ἀόρατον δὲ τὴν γῆν προσεῖπε διὰ δύο αἰτίας· ἢ ὅτι οὔπω ἦν αὐτῆς ὁ θεατὴς ἄνθρωπος, ἢ ὅτι ὑποβρύχιος οὖσα ἐκ τοῦ ἐπιπολάζοντος τῇ ἐπιφανείᾳ ὕδατος οὐκ ἠδύνατο καθορᾶσθαι. οὔπω γὰρ ἦν συναχθέντα τὰ ὕδατα εἰς τὰ οἰκεῖα συστήματα, ἅπερ ὕστερον ὁ Θεὸς συναγαγὼν προσηγόρευσε θαλάσσας. ἀόρατον οὖν τί ἐστι; τὸ μέν, ὃ μὴ πέφυκεν ὀφθαλμοῖς σαρκὸς καθορᾶσθαι, ὡς ὁ νοῦς ὁ ἡμέτερος· τὸ δέ, ὃ τῇ φύσει ὁρατὸν ὑπάρχον, διὰ τὴν ἐπιπρόσθεσιν τοῦ ἐπικειμένου αὐτῷ σώματος ἀποκρύπτεται, ὡς ὁ ἐν τῷ βυθῷ σίδηρος. καθ᾽ ὃ σημαινόμενον νῦν ἀόρατον ἡγούμεθα προσειρῆσθαι τὴν γῆν καλυπτομένην ὑπὸ τοῦ ὕδατος. ἔπειτα μέντοι, καὶ μήπω τοῦ φωτὸς γενηθέντος, οὐδὲν ἦν θαυμαστὸν τὴν ἐν σκότῳ κειμένην, διὰ τὸ ἀφώτιστον εἶναι τὸν ὑπὲρ αὐτῆς ἀέρα, ἀόρατον καὶ κατὰ τοῦτο παρὰ τῆς Γραφῆς προσειρῆσθαι. [2.2] ἀλλ᾽ οἱ παραχαράκται τῆς ἀληθείας, οἱ οὐχὶ τῇ Γραφῇ τὸν ἑαυτῶν νοῦν ἀκολουθεῖν ἐκδιδάσκοντες, ἀλλὰ πρὸς τὸ οἰκεῖον βούλημα τὴν διάνοιαν τῶν Γραφῶν διαστρέφοντες, τὴν ὕλην φασὶ διὰ τῶν λέξεων τούτων παραδηλοῦσθαι. αὕτη γάρ, φησί, καὶ ἀόρατος τῇ φύσει καὶ ἀκατασκεύαστος, ἄποιος οὖσα τῷ ἑαυτῆς λόγῳ, καὶ παντὸς εἴδους καὶ σχήματος κεχωρισμένη, ἣν παραλαβὼν ὁ τεχνίτης τῇ ἑαυτοῦ σοφίᾳ ἐμόρφωσε, καὶ εἰς τάξιν ἤγαγε, καὶ οὕτω δι᾽ αὐτῆς οὐσίωσε τὰ ὁρώμενα. εἰ μὲν οὖν ἀγέννητος αὕτη, πρῶτον μὲν ὁμότιμος τῷ Θεῷ, τῶν αὐτῶν πρεσβείων ἀξιουμένη. οὗ τί ἂν γένοιτο ἀσεβέστερον, τὴν ἄποιον, τὴν ἀνείδεον, τὴν ἐσχάτην ἀμορφίαν, τὸ ἀδιατύπωτον αἶσχος (τοῖς γὰρ αὐτῶν ἐκείνων προσρήμασι κέχρημαι) τῆς αὐτῆς προεδρίας ἀξιοῦσθαι τῷ σοφῷ καὶ δυνατῷ καὶ παγκάλῳ δημιουργῷ καὶ κτίστῃ τῶν ὅλων; ἔπειτα εἰ μὲν τοσαύτη ἐστίν, ὥστε ὅλην ὑποδέχεσθαι τοῦ Θεοῦ τὴν ἐπιστήμην· καὶ οὕτω, τρόπον τινά, τῇ ἀνεξιχνιάστῳ τοῦ Θεοῦ δυνάμει ἀντιπαρεξάγουσιν αὐτῆς τὴν ὑπόστασιν, εἴπερ ἐξαρκεῖ ὅλην τοῦ Θεοῦ τὴν σύνεσιν δι᾽ ἑαυτῆς ἐκμετρεῖν· εἰ δὲ ἐλάττων ἡ ὕλη τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνεργείας, καὶ οὕτως εἰς ἀτοπωτέραν βλασφημίαν αὐτοῖς ὁ λόγος περιτραπήσεται, δι᾽ ἔνδειαν ὕλης ἄπρακτον καὶ ἀνενέργητον τῶν οἰκείων ἔργων τὸν Θεὸν κατεχόντων. ἀλλ᾽ ἐξηπάτησε γὰρ αὐτοὺς τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἡ πενία. καὶ ἐπειδὴ παρ᾽ ἡμῖν ἑκάστη τέχνη περί τινα ὕλην ἀφωρισμένως ἠσχόληται, οἷον χαλευτικὴ μὲν περὶ τὸν σίδηρον, τεκτονικὴ δὲ περὶ τὰ ξύλα· καὶ ἐν τούτοις ἄλλο μέν τί ἐστι τὸ ὑποκείμενον, ἄλλο δὲ τὸ εἶδος, ἄλλο δὲ τὸ ἐκ τοῦ εἴδους ἀποτελούμενον· καὶ ἔστιν ἡ μὲν ὕλη ἔξωθεν παραλαμβανομένη, τὸ δὲ εἶδος παρὰ τῆς τέχνης ἐφαρμοζόμενον, ἀποτέλεσμα δὲ τὸ ἐξ ἀμφοῖν συντιθέμενον ἔκ τε τοῦ εἴδους καὶ τῆς ὕλης· οὕτως οἴονται καὶ ἐπὶ τῆς θείας δημιουργίας, τὸ μὲν σχῆμα τοῦ κόσμου παρὰ τῆς σοφίας ἐπῆχθαι τοῦ ποιητοῦ τῶν ὅλων, τὴν δὲ ὕλην ἔξωθεν ὑποβεβλῆσθαι τῷ κτίσαντι, καὶ γεγενῆσθαι τὸν κόσμον σύνθετον, τὸ μὲν ὑποκείμενον καὶ τὴν οὐσίαν ἑτέρωθεν ἔχοντα, τὸ δὲ σχῆμα καὶ τὴν μορφὴν παρὰ Θεοῦ προσλαβόντα. ἐκ δὲ τούτου αὐτοῖς ὑπάρχει ἀρνεῖσθαι μὲν τὸν μέγαν Θεὸν τῆς συστάσεως τῶν ὄντων προεστηκέναι, οἷον δὲ ἐράνου τινὸς πληρωτήν, ὀλίγην τινὰ μοῖραν εἰς τὴν τῶν ὄντων γένεσιν παρ᾽ ἑαυτοῦ συμβεβλῆσθαι· οὐ δυνηθέντες διὰ λογισμῶν ταπεινότητα πρὸς τὸ ὕψος ἀπιδεῖν τῆς ἀληθείας· ὅτι ἐνταῦθα μὲν αἱ τέχναι τῶν ὑλῶν ὕστεραι, διὰ τὸ ἀναγκαῖον τῆς χρείας παρεισαχθεῖσαι τῷ βίῳ. τὸ μὲν γὰρ ἔριον προϋπῆρχεν, ἡ δὲ ὑφαντικὴ ἐπεγένετο, τὸ τῆς φύσεως ἐνδέον παρ᾽ ἑαυτῆς ἐκπληροῦσα. καὶ τὸ μὲν ξύλον ἦν, τεκτονικὴ δὲ παραλαβοῦσα, πρὸς τὴν ἐπιζητουμένην ἑκάστοτε χρείαν διαμορφοῦσα τὴν ὕλην, τὴν εὐχρηστίαν ἡμῖν τῶν ξύλων ὑπέδειξε, κώπην μὲν ναύταις, γεωργοῖς δὲ πτύον, ὁπλίταις δὲ δόρυ παρεχομένη. ὁ δὲ Θεός, πρίν τι τῶν νῦν ὁρωμένων γενέσθαι, εἰς νοῦν βαλόμενος καὶ ὁρμήσας ἀγαγεῖν εἰς γένεσιν τὰ μὴ ὄντα, ὁμοῦ τε ἐνόησεν ὁποῖόν τινα χρὴ τὸν κόσμον εἶναι, καὶ τῷ εἴδει αὐτοῦ τὴν ἁρμόζουσαν ὕλην συναπεγέννησε. καὶ οὐρανῷ μὲν ἀφώρισε τὴν οὐρανῷ πρέπουσαν φύσιν· τῷ δὲ τῆς γῆς σχήματι τὴν οἰκείαν αὐτῇ καὶ ὀφειλομένην οὐσίαν ὑπέβαλε. πῦρ δὲ καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα διεσχημάτισέν τε ὡς ἐβούλετο, καὶ εἰς οὐσίαν ἤγαγεν ὡς ὁ ἑκάστου λόγος τῶν γινομένων ἀπῄτει. ὅλον δὲ τὸν κόσμον ἀνομοιομερῆ τυγχάνοντα ἀρρήκτῳ τινὶ φιλίας θεσμῷ εἰς μίαν κοινωνίαν καὶ ἁρμονίαν συνέδησεν· ὥστε καὶ τὰ πλεῖστον ἀλλήλων τῇ θέσει διεστηκότα ἡνῶσθαι δοκεῖν διὰ τῆς συμπαθείας. παυσάσθωσαν οὖν μυθικῶν πλασμάτων ἐν τῇ ἀσθενείᾳ τῶν οἰκείων λογισμῶν τὴν ἀκατάληπτον διανοίαις καὶ ἄφατον παντελῶς ἀνθρωπίνῃ φωνῇ δύναμιν ἐκμετροῦντες.

• Ιγνάτιος Σακαλής

Ομιλία Β΄ [1] Κάτι μικρές λέξεις μας απασχόλησαν το πρωί1 και βρήκαμε κρυμμένο σε αυτές τόσο βαθύ νόημα, ώστε να απελπιζόμαστε ολότελα για τις επόμενες. Γιατί αν έχουν τέτοια προαύλια άγια των αγίων και τα προαύλια του ναού είναι τόσο σεβάσμια και τόσο μεγαλόπρεπα και περιλάμπουν σαν αστραπές τα μάτια του νου μας με την ασύγκριτη ομορφιά τους, πώς θα είναι τα ίδια τα άγια και ποιος είναι ο τολμηρός που θα εισέλθει σε αυτά; ή ποιος θα αντικρύσει τα απόρρητα; Γιατί και το θέαμά τους είναι απροσέγγιστο και το νόημα όσων εξηγήσαμε ολότελα δυσκολοεξήγητο. Ας μη διστάσομε όμως στην έρευνά μας, γιατί και μόνο που προτιμήσαμε τα ορθά, μας έχει ορίσει ο δίκαιος κριτής όχι ευκαταφρόνητες αμοιβές. Γιατί παρόλο που μας λείπει η αξία, αν δεν απομακρυνθούμε από το σκοπό της Γραφής με τη βοήθεια του πνεύματος δε θα κρίνουμε ολότελα για πέταμα και με τη συνδρομή της χάρης θα προσφέρομε μικρή βοήθεια στην οικοδομή της Εκκλησίας του Θεού. «Ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος» γράφει. Αφού και τα δύο είχαν δημιουργηθεί ισότιμα, ο ουρανός, και η γη, πώς ο ουρανός είχε ολοκληρωθεί, ενώ η γη ήταν ακόμα ατελείωτη και ανολοκλήρωτη; Ή, μάλλον, κατά τι η γη ήταν ατελείωτη; Και για ποιο λόγο ήταν αόρατη; Τέλεια κατασκευή της γης είναι βέβαια ο πλούτος που προσφέρει, τα κάθε λογής που φυτρώνουν φυτά, τα δέντρα που ανεβαίνουν πανύψηλα καρποφόρα ή άκαρπα, τα χρώματα και οι μοσχοβολιές των λουλουδιών και όσα πρόκειται σε λίγο, με πρόσταγμα του Θεού, να φυτρώσουν και να καταστολίσουν τη γη που τα γέννησε. Από αυτά δεν υπήρχε τίποτα ακόμα, και γι᾽ αυτό εύλογα ονομάστηκε ακατασκεύαστη. Τα ίδια μπορούμε να πούμε και για τον ουρανό. Ότι δεν είχε τελειοποιηθεί ακόμα ούτε αυτός, κι ούτε είχε πάρει την ομορφιά του, αφού δεν τον φώτιζαν ακόμα ούτε η σελήνη, ούτε ο ήλιος, ούτε τον στεφάνωναν οι χοροί των άστρων. Αυτά δεν είχαν δημιουργηθεί ακόμα. Ώστε δε θα αστοχήσεις την αλήθεια, αν πεις ακατασκεύαστο και τον ουρανό. Αόρατη πάλι ονόμασε τη γη για δυο λόγους, ή επειδή δεν υπήρχε ακόμα ο άνθρωπος να τη δει ή επειδή ήταν κάτω από τα νερά που σκέπαζαν την επιφάνειά της και ήταν αδύνατον να φανεί. Βλέπετε δεν είχαν ακόμα συναχθεί τα νερά στις κοίτες τους, όπου αργότερα τα συγκέντρωσε ο Θεός και τις ονόμασε θάλασσες. Ποιο είναι λοιπόν αόρατο; Αυτό πρώτα που η φύση του δεν επιτρέπει να το δουν σωματικά μάτια, όπως ο ανθρώπινος νους· κι έπειτα αυτό που ενώ είναι ορατό από τη φύση του, μπαίνει μπροστά του κάποιο σώμα και το κρύβει, όπως το σίδερο στο βυθό. Με αυτό το νόημα νομίζω ότι χαρακτηρίστηκε αόρατη η γη, που τη σκέπαζε το νερό. Κι έπεται, επειδή και το φως δεν είχε γίνει ακόμα, δεν ήταν καθόλου παράδοξο η γη, που ήταν μέσα στο σκοτάδι, αφού ο πάνω από αυτήν αέρας ήταν αφώτιστος, να ονομαστεί από τη Γραφή αόρατη και από αυτή την άποψη. [2] Οι παραχαράκτες όμως της αλήθειας,2 που δεν συνήθισαν τη σκέψη τους να πειθαρχεί στη Γραφή, αλλά διαστρέφουν το νόημα των Γραφών σύμφωνα με το θέλημά τους, λένε ότι με τις λέξεις αυτές υπονοείται η ύλη. Αυτή, υποστηρίζουν ότι είναι και αόρατη από τη φύση της και ακατασκεύαστη, αφού δεν έχει ιδιότητες κατά την ουσία της και είναι ολότελα χωρίς μορφή και χωρίς σχήμα· αυτήν την πήρε ο τεχνίτης, της έδωσε μορφή με τη σοφία του, της έδωσε τάξη, και με αυτήν δημιούργησε όσα βλέπομε. Αν όμως η ύλη δεν έχει δημιουργηθεί, πρώτα-πρώτα θα ήταν ισότιμη με το Θεό και δε θα διέφεραν στα πρεσβεία. Τι θα ήταν μεγαλύτερη ασέβεια από αυτό; Να κρίνομε δηλαδή άξια για την ίδια πρώτη θέση πλάι στο σοφό και ισχυρό και πάγκαλο δημιουργό και πλάστη των όλων, αυτή τη χωρίς ιδιότητες ύλη, τη δίχως μορφή, την έσχατη ασχήμια, το αίσχος που δε συμμορφώνεται (χρησιμοποιώ τους δικούς τους χαρακτηρισμούς). Έπειτα, αν η ύλη είναι τόση, ώστε να δέχεται όλη τη γνώση του Θεού, και έτσι αντιπαρατάσσουν κατά κάποιο τρόπο την υπόστασή της στην ανεξιχνίαστη δύναμη του Θεού, αφού μπορεί με τον εαυτό της να δώσει το μέτρο ολόκληρης της σοφίας του Θεού. Και αν η ύλη είναι λιγότερη από την ενέργεια του Θεού, και έτσι ο λόγος τους θα καταλήξει σε ακόμα χειρότερη βλασφημία, αφού δεσμεύουν το Θεό να μην μπορεί να πράξει και να ενεργήσει τα έργα του από έλλειψη ύλης. Αλλά τους εξαπάτησε η φτώχεια που συνοδεύει τους ανθρώπους. Και επειδή σε εμάς κάθε μία τέχνη ασχολείται αποκλειστικά με κάποια συγκεκριμένη ύλη, η χαλκευτική λ.χ. με το σίδερο και η τεκτονική με τα ξύλα· και σ᾽ αυτά είναι κάτι άλλο το υλικό της τέχνης, άλλο η μορφή και άλλο αυτό που ολοκληρώνεται από τη μορφή· και η ύλη παραλαμβάνεται απ᾽ έξω, ενώ η μορφή εφαρμόζεται από την τέχνη, και το αποτέλεσμα είναι η σύνθεση και των δύο, σκέφτονται όμοια και για τη θεία δημιουργία· ότι το σχήμα του κόσμου έχει δοθεί από τη σοφία, του πλάστη των όλων, ενώ η ύλη δόθηκε στον πλάστη απ᾽ έξω· έτσι ο κόσμος έγινε σύνθετος κι έχει πάρει από αλλού την ύλη που τον πραγματώνει, ενώ έχει προσλάβει το σχήμα και τη μορφή από το Θεό. Από εδώ ξεκίνησαν και αρνούνται ότι ο μεγάλος Θεός είναι ο τεχνίτης που κατασκεύασε τα όντα, αλλά σαν κάποιος που παίρνει μέρος σε ένα έρανο συνεισέφερε ο ίδιος ασήμαντο μερίδιο στη δημιουργία των όντων. Δεν μπόρεσαν να ατενίσουν το ύψος της αλήθειας λόγω των ταπεινών λογισμών τους. Οι τέχνες δηλαδή έρχονται έπειτα από τις ύλες και μπήκαν στη ζωή επειδή το απαιτούσαν οι ανάγκες της ζωής, το μαλλί λ.χ. προϋπήρχε, η υφαντική ήρθε αργότερα για να υπηρετήσει και να αναπληρώσει την έλλειψη της φύσης. Επίσης υπήρχε το ξύλο, το πήρε όμως η ξυλουργική κι αφού διαμόρφωσε το υλικό αυτό ανάλογα με τη χρήση που ήθελαν, μας έδειξε τη χρησιμότητα των ξύλων βάζοντας στα χέρια του ναύτη το κουπί, στου γεωργού το λιχνιστήρι και στου οπλίτη το δόρυ. Ενώ ο Θεός, προτού γίνει κάτι από όσα βλέπομε, αφού έβαλε στο νου του κι αποφάσισε να φέρει στο φως της ύπαρξης όσα δεν υπήρχαν, ταυτόχρονα σκέφτηκε και πώς πρέπει να είναι ο κόσμος και μαζί με τη σκέψη δημιούργησε μαζί και την ύλη που ταίριαζε στη μορφή του. Και ξεχώρισε για τον ουρανό την ύλη που ταίριαζε σε αυτόν, ενώ το σχήμα της γης το γέμισε με την ανάλογη ύλη που έπρεπε. Τέλος διαμόρφωσε τη φωτιά, το νερό και τον αέρα, όπως ήθελε, και τα έφερε στην ύπαρξη, όπως απαιτούσε ο λόγος υπάρξεως καθενός από όσα έγιναν. Και όλο τον κόσμο, με τα ανόμοια μέρη του, τον έδεσε σε μια κοινωνία και σε μια αρμονία με ένα αδιάσπαστο δεσμό φιλίας. Ώστε και αυτά που απέχουν κατά τη θέση περισσότερο μεταξύ τους να φαίνονται ενωμένα με τη συμπάθεια. Ας παύσουν λοιπόν τις μυθοπλασίες, και να μετρούν με την ασθένεια των λογισμών τους τη δύναμη την ακατάληπτη για το νου μας και την ολότελα ανείπωτη από ανθρώπινη φωνή. (μετάφραση Ιγνάτιος Σακαλής)

Επιστολή περί τελειότητος βίου Χριστιανών, Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου

Η κάτωθι επιστολή γράφτηκε το 364, όταν ο Μέγας Βασίλειος υπηρετούσε ως Πρεσβύτερος στην Καισάρεια και αποτελεί σύντομη περίληψη της ηθικής διδασκαλίας του Ευαγγελίου. Περιέχεται στον 3^ο τόμο των έργων του Μεγάλου Βασιλείου.

«1. Από τα πολλά πράγματα τα οποία δεικνύει η θεόπνευστος Γραφή και τα οποία οφείλουν να πραγματοποιηθούν από τους αποφασισμένους να ευαρεστήσουν το Θεό έκρινα τώρα αναγκαίο να σημειώσω σε σύντομο υπόμνημα μόνο εκείνα τα οποία επί του παρόντος ανακινήθηκαν μεταξύ σας. Την για κάθε σημείο μαρτυρία που είναι ευκατάληπτη, αφήνω να την ανεύρουν οι απασχολούμενοι με την ανάγνωση της Γραφής, οι οποίοι θα είναι ικανοί να την υπενθυμίσουν και σε άλλους.

Ότι πρέπει ο Χριστιανός να φρονεί άξια της επουρανίου κλήσεως (Εβρ. 3,1) και να ακολουθεί βίο άξιο του Ευαγγελίου του Χριστού (Φιλιπ. 1,27).

Ότι δεν πρέπει ο Χριστιανός να είναι επιπόλαιος (Λουκ. 12,29) και να παρασύρεται από οτιδήποτε μακράν της μνήμης του Θεού και της θέλησης και των κριμάτων αυτού.  

Ότι πρέπει ο Χριστιανός γινόμενος σε όλα ανώτερος από την κατά νόμο δικαίωση να μην ορκίζεται, ούτε να ψεύδεται (Ματθ. 5,34).

Ότι δεν πρέπει να βλασφημεί (Τίτ. 3,2), ούτε να υβρίζει (Α΄ Τιμ. 1,13), ούτε να μάχεται (Β΄ Τιμ. 2,24), ούτε να αυτοδικεί (Ρωμ. 12,19), ούτε να αποδίδει κακό αντί κακού (Ρωμ. 12,17), ούτε να οργίζεται (Ματθ. 5,22).  

Ότι πρέπει να μακροθυμεί (Ιακ. 5,8), οτιδήποτε και αν πάσχει και να ελέγχει κατάλληλα τον αδικούντα (Τίτ. 2,15) όχι όμως από πάθος εκδίκησης αλλά από επιθυμία διόρθωσης του αδελφού, κατά την εντολή του Κυρίου (Ματθ. 18,15).   

Ότι δεν πρέπει να λέει κάτι εναντίον απόντος αδελφού με σκοπό να τον διαβάλλει, πράγμα το οποίο είναι συκοφαντία, ακόμη και αν είναι αληθινά τα λεγόμενα (Β΄ Κορ. 12,20 και Α΄ Πετρ. 2,1). 

Ότι πρέπει αν αποστρέφεται τον διαβάλλοντα τον αδελφό (Α΄ Πετρ. 3,16-17 και Ιακ. 4,11).

Ότι δεν πρέπει να λέει ευτράπελα (Εφεσ. 5,4).

Ότι δεν πρέπει να γελά ούτε να ανέχεται τους γελωτοποιούς (Λουκ. 6,21 ε. και Ιακ. 4,9).

Ότι δεν πρέπει να ματαιολογεί λέγοντας κάτι που ούτε σε ωφέλεια των ακουόντων αποβαίνει, ούτε στην αναγκαία και επιτρεπτή οικειότητα με το Θεό συντελεί (Εφεσ. 4,29). Έτσι και οι εργαζόμενοι πρέπει να φροντίσουν, όσο είναι δυνατό, να εργάζονται με ησυχία και τους αγαθούς λόγους ακόμη να απευθύνουν προς εκείνους που είναι εμπεπιστευμένοι να οικονομούν το λόγο με διάκριση προς οικοδομή της πίστης, για να μη λυπάται το Άγιο του Θεού Πνεύμα. 

Ότι δεν πρέπει κάποιος που έρχεται έπειτα από άλλους να λαμβάνει το θάρρος να πλησιάζει ένα από τους αδελφούς και να του μιλά, προτού αυτοί που έχουν αναλάβει τη φροντίδα της ευταξίας, δοκιμάσουν πως αρέσει στο Θεό για το κοινό συμφέρον.

Ότι δεν πρέπει να υποδουλώνεται στον οίνο (Τίτ, 2,3), ούτε να καταλαμβάνεται από πάθος για την κρεοφαγία (Ρωμ. 14,21), ούτε καθόλου να γίνεται λαίμαργος για οποιοδήποτε φαγητό και ποτό (Β΄ Τιμ. 3,4), διότι ο αγωνιζόμενος είναι εγκρατής στα πάντα (Α΄ Κορ. 9,25).    

Ότι από όσα δίδονται στον καθένα προς χρήση δεν πρέπει να έχει τίποτα σαν δικό του ή να αποθηκεύει (Πραξ. 4,32), αλλά, προσέχοντας με φροντίδα για όλα σαν να ανήκουν στον Κύριο να μην περιφρονεί τίποτα από όσα τυχόν ρίπτονται ή παραμερίζονται.

Ότι δεν πρέπει να είναι κανείς ούτε του εαυτού του κύριος, αλλά να σκέπτεται και να ενεργεί σε όλα κατά τέτοιο τρόπο, σαν να έχει παραδοθεί από το Θεό σε δουλεία στους ομοψύχους αδελφούς (Α΄ Κορ. 9,19) και πάντως ο καθένας να μένει στην τάξη του (Α΄ Κορ. 15,23).

2. Ότι δεν πρέπει να γογγύζει (Α΄ Κορ. 10,10), ούτε από στενοχώρια για την έλλειψη των αναγκαίων, ούτε από την κόπωση για την εργασία, διότι σε κάθε περίπτωση την κρίση έχουν οι εμπεπιστευμένοι την αντίστοιχη εξουσία.

Ότι δεν πρέπει να γίνεται κραυγή, ούτε άλλη εκδήλωση ή κίνηση, στην οποία μαρτυρείται θυμός (Εφεσ. 4,31) ή απομάκρυνση από τη βεβαιότητα ότι ο Θεός είναι παρών ( Εβρ. 4,13).

Ότι πρέπει η φωνή να είναι σύμμετρη με την εκάστοτε ανάγκη.

Ότι δεν πρέπει να αποκρίνεται σε κάποιον ή να κάνει κάτι με θρασύτητα και καταφρόνηση (Τίτ. 3,2), αλλά να δεικνύει σε όλα και προς όλους την επιείκεια (Φιλιπ. 4,5) και την εκτίμηση (Ρωμ. 12,10 και Α΄ Πέτρ. 2,17).

Ο ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

Ο Βίος  

Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε μια από τις εξοχότερες  μορφές της Εκκλησίας, κορυφαίος θεολόγος του 4ου αιώνα Κεφαλαιώδης ήταν και η συμβολή του στην αξιολόγηση της θύραθεν παιδείας μέσα στη χριστιανική Εκκλησία. Μελετητής ο ίδιος και γνώστης της ελληνικής φιλοσοφίας, τη χρησιμοποιεί ως όργανο επεξεργασίας και διατύπωσης των θεολογικών του αντιλήψεων. Μέσα σε μία χρονική περίοδο έντονων αντιπαραθέσεων και ζυμώσεων, όπως ήταν ο Δ΄ αι. μ.Χ. μπόρεσε να αναλάβει το βάρος της ενότητας της Εκκλησίας παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Μ. Αθανάσιο.Υπήρξε πολυτάραχη φυσιογνωμία. Απέβη ο πιο διακεκριμένος ρήτορας της εποχής του με την πολύπλευρη μόρφωση, στέρεη φιλοσοφική παιδεία και θαυμαστά οργανωτικά προσόντα.

Ήταν θεληματικός άνδρας και πειθαρχημένος, με βαθιά αίσθηση του μέτρου, πολύ ευαίσθητος, κοινωνικός και ασκητικός παράλληλα, έτοιμος να θυσιαστεί για την αλήθεια, αυστηρός και ευέλικτος, εφόσον δεν τραυματιζόταν η αλήθεια. Ό, τι αγαπούσε το έκανε πάντοτε ζωή του. Το μέγεθος της χριστιανικής ασκήσεως έγινε μέτρο, με το οποίο  έκρινε και μετρούσε ό,τι άλλο είχε στο πνεύμα του:Χριστιανική πίστη και θύραθεν παιδεία. Γι’ αυτό, ενώ πολλά σχέδια του θα αλλάζουν στην πορεία της ζωής του, η άσκηση και η θεωρία της αλήθειας θα είναι το μόνιμο στοιχείο  της υπάρξεώς του.

Γεννήθηκε από Άγιους γονείς το 330 μ.Χ. στη Νεοκαισάρεια του Πόντου και όχι της Καππαδοκίας, όπως αναφέρεται πολλές φορές λανθασμένα, αφού η Νεοκαισάρεια είναι πόλη της Μητρόπολης Νεοκαισάρειας που είναι κυρίως τμήμα των ορίων που ονομάζουμε Πόντο.

Ο πατέρας του Άγιος Βασίλειος ασκούσε το επάγγελμα του καθηγητή ρητορικής στη Νεοκαισάρεια και η μητέρα του Αγία Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων (ο πατέρας της είχε πεθάνει ως Χριστιανός μάρτυρας).
Στην οικογένεια εκτός από το Βασίλειο υπήρχαν άλλα οκτώ ή εννέα παιδιά. Μεταξύ αυτών, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος που έγινε ασκητής και θαυματουργός Άγιος, η Μακρίνα (Οσία Μακρίνα) και ο Πέτρος, Επίσκοπος Σεβαστείας, ενώ κάποιο φαίνεται να πέθανε σε βρεφική ηλικία.

Ο Βασίλειος μεταφέρθηκε από τη γιαγιά του Μακρίνα στο κτήμα των Αννήσων κοντά στον ποταμό Ίρι, όπου ανατράφηκε από αυτήν μέχρι το θάνατό της και μετέπειτα από την πρωτότοκη αδερφή του Μακρίνα η οποία επηρέασε καθοριστικά τον μικρό Βασίλειο να στραφεί στην Χριστιανική πίστη.

Παιδεία

Την εγκύκλια παιδεία έλαβε από τον πατέρα του ενώ μετά την εκδημία του, γύρω στα 345, μετέβη στην Καισάρεια. Κατόπιν η ανάγκη του για περαιτέρω μόρφωση τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε κοντά στο γνωστό δάσκαλο της εποχής Λιβάνιο και επακόλουθα στην Αθήνα το 352 μ.Χ. όπου σπούδασε  φιλολογία, ρητορική (πανηγυρική και δικανική) καιφιλοσοφία (ηθική, φυσική και μεταφυσική). Στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Γρηγόριο από την Καππαδοκία, αναπτύσσοντας μία μεγάλη φιλία, εγγράφηκε στη σχολή του Χριστιανού φιλοσόφου Προαιρεσίου και παρακολούθησε τη διδασκαλία του καθώς και τη διδασκαλία άλλων φιλοσόφων όπως ο Ιμέριος. 


Μετά την άνοιξη του 357 μ.Χ. ταξιδεύει στην Ανατολή για να πραγματώσει και την δεύτερη μαθητεία του κα σπουδή στους ασκητές και ερημίτες.
Τον Ιανουάριο του 360 φαίνεται να συμμετείχε, ως παρατηρητής εντεταλμένος από τον επίσκοπο Διάνιο, στην αρειανική Σύνοδο *, που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη, για την έριδα μεταξύ Ομοουσιανών και Ομοιανών. Μετά την υπογραφή, από μέρους του Διανίου, του συμβόλου των Ομοιανών, ο Βασίλειος απογοητευμένος αποσύρθηκε στο ησυχαστήριο της αδερφής του εγκαινιάζοντας τη μνημειώδη αλληλογραφία του με το Γρηγόριο.

Χειροτονία - Ποιμαντική

Eιλητάριο, 13ος αι.
I. M. Aγ. Iωάννη Θεολόγου, Πάτμος

Το καλοκαίρι του 364 ο Ευσέβιος Καισαρείας τον χειροτόνησε πρεσβύτερο. Η μεγάλη δραστηριότητα και η μόρφωση του Βασιλείου προκάλεσαν τα ζηλόφθονα αισθήματα του Ευσεβίου γεγονός που οδήγησε τον πρώτο, για ακόμα μία φορά, να επιστρέψει στην πατρίδα του. Η μεσολάβηση, όμως, του Γρηγορίου επιφέρει εξομάλυνση των σχέσεων και την επιστροφή του Βασιλείου στην Καισάρεια. Μετά το θάνατο του Ευσεβίου, με τη συνδρομή του Ευσεβίου επισκόπου Σαμοσάτων και του Γρηγορίου επισκόπου Ναζιανζού, εκλέγεται διάδοχός του στην επισκοπική έδρα της Καισάρειας και αναλαμβάνει συν τω χρόνω, λόγω του κύρους της προσωπικότητάς του, την εξαρχία της Αρχιεπισκοπής του Πόντου.

Από το 365 μέχρι το 370 η δραστηριότητά του είναι ευρεία και σπουδαία. Η ποιμαντική του φροντίδα βαίνει παράλληλα με τη συμβολή του στην λατρευτική και λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Σύντομα το κύρος του εξέρχεται των ορίων της Καισάρειας, ακόμα και της Καππαδοκίας. Το τέλος του 367 βρίσκει τον Βασίλειο να παρεμβαίνει ενεργά προς ανακούφιση των θυμάτων του τρομακτικού λιμού. Ιδρύει ειδικά συνεργεία περίθαλψης, ενώ παρά την αρρώστιά του και την σωματική του αδυναμία του δεν έπαυσε να εργάζεται ποιμαντικά.


  Ο Βασίλειος, ως ιερέας επενέβαινε για να λύσει  με λόγο θαυμαστό τις διαφωνίες των πιστών παρακολουθώντας τα προβλήματά τους, είτε αυτά ήταν πνευματικά είτε υλικά. 
«…Σημαντική απέβη και η συμβολή του Βασιλείου στην λειτουργική κα λατρευτική ζωή της Εκκλησίας, διότι συνέθεσε ή διευθέτησε ευχές, εργάστηκε για την ευκοσμία του ιερού Βήματος και κατά μαρτυρίες η Λειτουργία φέρει οπωσδήποτε την σφραγίδα του.

Ο Μέγας Βασίλειος είχε βιώσει την λατρεία από τα χρόνια της νεότητάς του. Ήταν «ιερεύς και προ της ιεροσύνης» κατά την διαβεβαίωση του Ναζιανζηνού. Και, όταν αργότερα  αναδέχεται αυτήν, ο ιερατικός του χαρακτήρας βρίσκει σ’ αυτήν την έκφρασή του, καθίσταται αναμορφωτής της, αναφέρει ο Γρηγόριος Νύσσης «και τι χρειάζεται να είπω με πόση ακρίβεια φορούσε την ιερατική στολή και στόλιζε και τους άλλους με το δικό του παράδειγμα…έχοντας πάντοτε στο στήθος τα κοσμήματα που λέγονται «λογείο», «δήλωση» και «αλήθεια»…». O αυτάδελφός του μαρτυρεί ότι οι τελετουργίες του έδιναν την εντύπωση της μεταβάσεως στο επέκεινα  και της εισόδου στο θείο γνόφο.

Εγκύκλιος Χριστουγέννων Μητροπολίτου Ναυπάκτου: Η Γέννηση του Χριστού και η κατά Χάρη υιοθεσία

Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ καί ἡ κατά Χάρη υἱοθεσία - Ἐγκύκλιος Χριστουγέννων

Τό νόημα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων καθορίζεται ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι τό ζωντανό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καί ὄχι ἀπό τήν κοσμική νοοτροπία καί ἀπό διδασκαλίες ἀνθρώπινες. Ἡ Ἐκκλησία μέ τήν ὑμνογραφία της, τήν ἁγιογραφία της καί τήν διδασκαλία της μᾶς ἀναλύει ποιό εἶναι τό βαθύτερο νόημα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, καί μέ αὐτόν τόν τρόπο μᾶς καθοδηγεῖ γιά νά εἴμαστε καί ἐμεῖς ζωντανά μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

Μέσα σέ αὐτήν τήν προοπτική ἡ Ἐκκλησία καθόρισε νά ἀναγινώσκεται τό κατάλληλο ἀποστολικό καί εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, κατά τήν θεία Λειτουργία τῶν Χριστουγέννων.

Τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα μᾶς παρουσιάζει τόν σκοπό τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ υἱοθεσία μας, δηλαδή νά γίνουμε κατά Χάρη υἱοί τοῦ Θεοῦ. Καί τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα ἀναφέρεται στήν προσκύνηση τῶν Μάγων, οἱ ὁποῖοι ἦλθαν ἀπό τήν Ἀνατολή, ὁδηγούμενοι ἀπό τό ἀστέρι, καί παρά τίς δυσκολίες, ἔφθασαν στήν Βηθλεέμ καί προσέφεραν στόν Χριστό τά πολύτιμα δῶρα τῆς εὐλάβειάς τους, ἤτοι χρυσό, λίβανο καί σμύρνα.

Θά κάνω λίγα θεολογικά σχόλια πάνω στό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, πού δείχνει πῶς καί ἐμεῖς θά γευθοῦμε τούς καρπούς τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως, πῶς θά ἀποκτήσουμε τήν κατά Χάρη υἱοθεσία.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή του προσδιορίζει μέ ἀπόλυτη θεολογική καθαρότητα τόν σκοπό τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο τόν κατάλληλο καιρό. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὅταν κορυφώθηκε ἡ κακία καί ἡ ἁμαρτία στό ἀνθρώπινο γένος, ἀλλά καί ὁλοκληρώθηκε ὁ πόθος καί ἡ ἀναζήτηση τοῦ Χριστοῦ ἀπό τούς Προφήτας καί Δικαίους, τότε ἐνηνθρώπησε ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, μέ τήν εὐδοκία τοῦ Πατρός καί τήν συνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, δηλαδή μέ τήν θέληση τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι στό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα πού ἀκούσαμε στήν θεία Λειτουργία ἀναφέρεται δύο φορές στό ρῆμα «ἐξαπέστειλεν» ὁ Θεός. Αὐτό δείχνει τό ἱστορικό γεγονός τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί τό μυστήριο τῆς ἐλεύσεώς Του μέσα στήν καρδιά μας, διά τῆς ὁποίας ἐλεύσεως γίνεται ἡ θέωσή μας.

Τήν πρώτη φορά χρησιμοποιεῖται τό ρῆμα «ἐξαπέστειλεν», γιά νά δηλώση τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τήν πρόσληψη τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἀπό τήν θεία φύση καί ἕνωση μαζί της στό Πρόσωπό Του, μέ σκοπό νά μᾶς ἐξαγοράση ἀπό τόν νόμο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί νά ἀπολαύσουμε τήν υἱοθεσία. Γράφει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ὅτε δέ ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστειλεν ὁ Θεός τόν υἱόν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός, γενόμενον ὑπό νόμον, ἵνα τούς ὑπό νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνα τήν υἱοθεσίαν ἀπολάβωμεν» (Γαλ. δ΄, 4-5).

Άγιος Νεκτάριος Επίσκοπος Πενταπόλεως Χωρίς θόρυβο

Μη ζητάτε να φτάσετε ψηλά με μεγάλες ασκήσεις χωρίς να έχετε αρετές, γιατί κινδυνεύετε να πέσετε σε πλάνη για την έπαρση και την τόλμη σας. Όποιος επιζητεί θεία χαρίσματα και υψηλές θεωρίες, ενώ είναι ακόμα φορτωμένος με πάθη, αυτός, σαν ανόητος και υπερήφανος, πλανιέται. Πρώτα απ’ όλα οφείλει ν’ αγωνιστεί για την κάθαρσή του. Η θεία χάρη στέλνει τα χαρίσματα σαν αμοιβή σ’ όσους έχουν καθαριστεί από τα πάθη. Τους επισκέπτεται χωρίς θόρυβο και σε ώρα που δεν γνωρίζουν.
Άγιος Νεκτάριος επίσκοπος Πενταπόλεως

Η ειρήνη του Θεού πολύτιμος θησαυρός για τον άνθρωπο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος

[προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=179735]

Όταν ο άνθρωπος έχει ειρήνη μέσα του και βεβαιωθεί η ψυχή του ότι όντως ο Θεός είναι πατέρας του και διοικεί την κτίση και αυτός είναι παιδί αυτού του Παντοκράτορος Θεού, που συνέχει την κτίση, δεν κινδυνεύει και δεν έχει να φοβηθεί τίποτε. Αφού λοιπόν ο άνθρωπος ειρηνεύει με τον Θεό, ειρηνεύει και με τον πλησίον του. Παύει να βλέπει τον αδελφό του σαν εχθρό του, αλλά βλέπει τον αδελφό του σαν τον ίδιο τον Θεό του: «είδες τον αδελφό σου, είδες Κύριον τον Θεόν σου». Για τον άνθρωπο του Θεού πλέον ο κάθε άνθρωπος είναι καλός λίαν, όπως τον έπλασε ο δημιουργός Θεός. Δεν μπορεί να πει κακία η καρδιά αυτού του ανθρώπου, αφού η κακία είναι ανύπαρκτη γι’ αυτόν. Βέβαια, δεν είναι αφελής. Απλώς δεν αποδέχεται ότι το πλάσμα του Θεού, το οποίο πλάστηκε κατ’ εικόνα του καλού Θεού, είναι κακό, και ότι θέλει το κακό του. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος του Θεού είναι ανόητος και αφελής και επειδή έχει τη βεβαιότητα ότι δεν κινδυνεύει από τίποτε, δεν έχει κακή σχέση με τους συνανθρώπους του.

Ο άνθρωπος του Θεού ο οποίος βεβαιώθηκε για την ύπαρξη του Θεού στην καρδία του δεν φοβάται τίποτε και κανένα. Αυτή η ειρήνη του Θεού έχει απίστευτες κοινωνικές προεκτάσεις. Όταν καταργηθεί ο φθόνος, η καχυποψία, ο φόβος τότε τί λόγος υπάρχει πλέον να μην είμαστε αγαπημένοι και ενωμένοι μέσα στην οικογένειά μας και στην καθημερινή μας ζωή; Όταν όμως δεν υπάρχει η ειρήνη του Θεού, τότε ζηλεύουμε και φοβόμαστε ο ένας τον άλλο και κινούμαστε σε ένα πνεύμα καχυποψίας και απώλειας της ειρήνης. Μας πιέζει η κακία που υπάρχει μέσα μας, γιατί δεν βγήκαμε με τη χάρη του Θεού πάνω από τα νέφη της κακίας του κόσμου τούτου. Δεν φοβόμαστε βέβαια μόνο τους αδελφούς μας και τους ανθρώπους αλλά και το περιβάλλον μας. Αισθανόμαστε απειλές από παντού. Πολλές φορές φοβόμαστε να μείνουμε μόνοι μας εκτεθειμένοι κάπου, γιατί δεν ξέρουμε τι συμβαίνει εκεί. Δεν αισθανόμαστε ειρήνη μέσα στην ψυχή μας. Αυτή η ειρήνη που πηγάζει από τον Θεό διαχέεται και στον περιβάλλοντα χώρο. Έτσι οι άνθρωποι του Θεού κατοικούν οπουδήποτε και γίνονται φίλοι και ειρηνικοί με την κτίση. Πολλοί Άγιοι έζησαν με άγρια θηρία. Ο Άγιος Γεράσιμος στον Ιορδάνη έζησε μαζί με ένα λιοντάρι, ο Γέροντας Παΐσιος ζούσε άνετα με άγρια ζώα, γιατί, όπως και κάθε Άγιος, έγινε ειρηνικός πλέον με τον Θεό. Ο Γέροντας Παΐσιος ζούσε μέσα σε μία χαράδρα, σ’ ένα τόπο φοβερό, όπως είναι και όλα τα ερημητήρια εκεί στο Άγιον Όρος. Εκεί δεν αισθανόταν κανένα φόβο, ήταν τόσο οικεία και ωραία γύρω του σαν να κατοικούσε στον πιο ωραίο τόπο του κόσμου. Σήμερα μπορεί να ζούμε μέσα σε μία πόλη με πολλούς ανθρώπους κι όμως φοβόμαστε, γιατί υπάρχει αυτή η απώλεια της ειρήνης του Θεού μέσα σ’ αυτό τον χώρο.
Αυτή λοιπόν η ειρήνη του Θεού η οποία δίνεται στον άνθρωπο με τη συγκεκριμένη μέθοδο έχει προεκτάσεις σε όλη τη ζωή του ανθρώπου και είναι συγκεκριμένη, ουσιαστική και απόλυτη. Αυτή τη δίνει η Εκκλησία μας. Πώς γίνεται όμως πρακτικά αυτό; Οι άνθρωποι που είναι μέσα στον κόσμο και ζουν την καθημερινή ζωή με όλα τα προβλήματα και τους κινδύνους μπορούν να βιώσουν την ειρήνη του Θεού και τα χαρίσματά Του ή είναι μόνο για μια κατηγορία ανθρώπων; Ο Χριστός κάλεσε όλους τους ανθρώπους κοντά Του και προσφέρεται σε όλους μέσα στην Εκκλησία.

Νύκτα Χριστουγέννων ! Η εμφάνιση της Παναγίας στις φυλακές της Ρουμανίας και τί είπε…

Φυλακές – κολαστήρια τής  Ρουμανίας ! Από μία εικονογραφημένη αναπαράσταση τής εμφάνισης τής Παναγίας.

Οί παρακάτω λόγοι πού είπε η Παναγία μας  : » Νά μή φοβᾶσαι! Νά μήν ἀμφιβάλλεις! Ἡ νίκη θά εἶναι τοῦ Ὑιοῦ μου! Ὁ κόσμος ἀνήκει στόν Χριστό! Έστω κι αν σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει πια πίστη στη γη, να ξέρετε ότι η απολύτρωση θα έλθει, αλλά με φωτιά και εμπρησμούς. Ο κόσμος πρέπει ακόμη να υποφέρει. Εδώ, όμως, υπάρχει πολλή πίστη και ήρθα να σας ενθαρρύνω. Κρατείτε την ομολογία σας. Ο κόσμος ανήκει στον Χριστό!».
Οί λόγοι αυτοί πρέπει να μάς βάλουν σε σοβαρές σκέψεις διόρθωσης τής ζωής μας, μιά καί ήδη ζούμε στά χρόνια τών καταστροφών καί όσων άλλων δεινών ήλθαν καί έρχονται…
Στο μεγαλομάρτυρα των αθεϊστικών φυλακών της Ρουμανίας Άγιο Βαλέριο Γκαφένκου (†18.2.1952) εμφανίστηκε η Παναγία,και τον στήριξε στο μαρτύριό του :

 Τα Χριστούγεννα ο Βαλέριος ήταν αρκετά ζωογονημένος. Τη νύχτα εκείνη των αγγελικών ψαλμωδιών συνέθετε τα θαυμάσια κάλαντα των κρατουμένων στίς φυλακές του Τίργου Όκνα.Εκείνη τη νύχτα των Χριστουγέννων δε θα την ξεχάσω ποτέ ( διηγείται ο συγκρατούμενός και φίλος του Ιωάννης ). ..

— Ιωάννη, μού είπε, εσύ είσαι ο καλύτερός μου φίλος. Αλλά τώρα δεν έρχομαι σαν φίλος σε σένα. Έρχομαι να σου ζητήσω μια συμβουλή, να σου κάνω υπακοή. Θέλεις να με ακούσεις;

— Σε ακούω, απάντησα, αλλά δεν ξέρω αν είμαι άξιος για την εμπιστοσύνη σου σε μένα.

Ο Βαλέριος έκλεισε τα μάτια και μου είπε ήρεμος:

— Αυτή την νύχτα αγρυπνούσα. Περίμενα να ακούσω τη μελωδία από τα κάλαντα που συνέθετα. Ήθελα να είναι πολύ ωραία. Την έψαλλα στο νου μου. Την αισθάνθηκα να κατεβαίνει από τους ουρανούς.

 Ήμουν άγρυπνος, νηφάλιος και ήρεμος όταν ξαφνικά σήκωσα τα μάτια μου και στην άκρη του κρεβατιού είδα την Παναγία, ντυμένη στα λευκά, όρθια, ζωντανή, πραγματική. Ήταν χωρίς το Βρέφος…

   Η παρουσία της μου φαινόταν ζωντανή. Η Παναγία ήταν πραγματικά δίπλα μου. Ήμουν πολύ ευτυχής. Είχα ξεχάσει τα πάντα. Τότε Αυτή μου είπε:

 «Εγώ είμαι η αγάπη σου! Να μη φοβάσαι! Να μην αμφιβάλλεις! Η νίκη θα είναι του Υιού μου! Αυτός αγίασε τώρα αυτό τον τόπο ( την Ρουμανία ; ) και τον ετοίμασε για όσα θα γίνουν στο μέλλον. Οι δυνάμεις του σκότους αυξάνουν και ακόμη θα φοβίζουν τον κόσμο, αλλά θα αφανιστούν.

Ο Υιός μου περιμένει τους ανθρώπους να επιστρέψουν στην πίστη. Σήμερα οι υιοί του σκότους είναι πιο ατρόμητοι από τους υιούς του φωτός. Έστω κι αν σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει πια πίστη στη γη, να ξέρετε ότι η απολύτρωση θα έλθει, αλλά με φωτιά και εμπρησμούς.

Ο κόσμος πρέπει ακόμη να υποφέρει. Εδώ, όμως, υπάρχει πολλή πίστη και ήρθα να σας ενθαρρύνω. Κρατείτε την ομολογία σας. Ο κόσμος ανήκει στον Χριστό!»

 Μετά η Παναγία εξαφανίστηκε και εγώ έμεινα πλημμυρισμένος από ευτυχία.

Αισθανόμουν κι εγώ αγιασμένος, ανακαινισμένος, συμμετέχοντας στο θαύμα. Με συστολή, αλλά και με πεποίθηση του είπα απλά:

-Ο Θεός μας προστατεύει. Εμείς μπορούμε να πέσουμε, αλλά Αυτός θα νικά. Χρειαζόμαστε πίστη και τώρα μπορούμε να έχουμε περισσότερη. Να προσευχόμαστε!

 ( Από το συγκλονιστικό βιβλίο του Ιωάννη Ιανολίδε «Ρουμάνοι Ομολογητές και Μάρτυρες του 20ού αιώνα», εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη , σελ. 171).

——————

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ…

Υ.Γ.  Υπήρξε ένας από τους σύγχρονους μάρτυρες και ομολογητές της Ορθοδόξου πίστεως στη Ρουμανία στην εποχή του ολοκληρωτικού αθέου καθεστώτος ήταν ο Βαλέριος Γκαφένκου.

Γεννήθηκε το 1921. Ενώ σπούδαζε Νομική και Φιλοσοφία στο Πανεπιστημίου του Ιασίου στο δεύτερο έτος φοιτήσεώς του, το 1941, φυλακίστηκε για τις χριστιανικές πεποιθήσεις του με ποινή 25 έτη φυλάκισης σε καταναγκαστικά έργα. Αγαπούσε και ζούσε την Ορθοδοξία και βοηθούσε με κάθε τρόπο τους συγκρατουμένους του στις φυλακές που έζησε. Ονομάστηκε “ο άγιος των φυλακών”.

Εξαιτίας των κακουχιών που υπέστη στις φυλακές προσβλήθηκε από φυματίωση και πέθανε στις 18 Φεβρουαρίου 1952 στο δεσμωτήριο του Τίργου Όκνα, ενώ είχε πάρει “πληροφορία” από τον Θεό για τον θάνατό του ημέρες πριν και είχε ενημερώσει τους στενούς συγκρατουμένους του. Στις φυλακές βίωσε την Χάρη του Θεού σε τέτοιο βαθμό, που ομολογούσε συνέχεια ότι ήταν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου…

http://www.kivotoshelp.gr/index.php/eidhseis/723-nykta-xristougennon-i-emfanisi-tis-panagias-stis-fylakes-tis-roumanias-kai-ti-eipe